امیرکلا

امیرکلا
کشور ایران
استانمازندران
شهرستانبابل
بخشمرکزی
نام(های) دیگرامیر شهر
نام(های) پیشینامیرکلا
سال شهرشدن۱۳۳۲
مردم
جمعیت۴۱٬۴۷۱
جغرافیای طبیعی
مساحت۱۳٫۴ کیلومتر مربع
اطلاعات شهری
شهردارروح اله اشرفی
پیش‌شمارهٔ تلفن۰۱۱
وبگاه
امیرکلا بر ایران واقع شده‌است
امیرکلا
روی نقشه ایران
۳۶°۰۷′شمالی ۵۲°۲۸′شرقی / ۳۶٫۱۱°شمالی ۵۲٫۴۷°شرقی / 36.11; 52.47

امیرکُلا یکی از شهرهای استان مازندران ایران است. این شهر در بخش مرکزی شهرستان بابل و میان راه بابل و بابلسر واقع شده است. امیرکُلا طبق آمار سال ۱۳۹۵ دارای ۴۱٬۴۷۱ نفر جمعیت می‌باشد و همچنین شهر امیرکلا دومین شهر بزرگ شهرستان بابل می‌باشد. مردم امیرکلا از قومیت طبری هستند[۱] و به زبان مازندرانی[۲] گویش می‌کنند.

این شهر به امیرکلای بابل نیز مشهور بود که به قولی در دههٔ ۱۳۸۰ نام آن به امیرشهر تغییر کرد.

پیشهٔ عمده مردمان این شهر شالیکاری و باغداری مرکبات و مهم‌ترین محصول آن برنج، مرکبات و جاروب است.

این شهر به کشت کردن و درست کردن جارو مشهور است.

مردم

[ویرایش]

شهر امیرکلا طبق آمار سال ۹۵ دارای ۴۱٫۴۷۱ جمعیت می‌باشد.[۳] مردم امیرکلا به زبان مازندرانی گویش می‌کنند.

تاریخچه

[ویرایش]

وجه تسمیه

[ویرایش]

برخی نام امیرکلا را به امیر پازواری، از شاعران نامدار طبری سرای مازندران، منسوب کرده‌اند. بنابر برخی گفته‌ها، مدفن این شاعر طبری در این شهر قرار دارد.[۴]

پیشینه

[ویرایش]

امیرکلا در دورهٔ قاجار قریهٔ آبادی بود و زمین‌های حاصلخیز و پرمحصولی داشت و درختان گردو، مرکبات و گل‌های ابریشم بر جای آن سایه انداخته بود. بیشتر جهانگردانی که در سفر به مناطق ساحلی مازندران در این دوره از امیرکلا عبور کرده‌اند می‌نویسند که این قریهٔ بزرگ و آباد نیم فرسنگ طول دارد، از توایع بارفروش (بابل) و در اختیار شیخ الاسلام آن شهر است. این قریه، خانه‌های سفال پوش به رنگ سبز، راسته بازار، با دکان‌های بسیار، چند تکیه و مسجد، حمام قدیمی و میدانی بزرگ وجود دارند. این قریه از مراکز مهم کشت باقلا، کدو و کنف به‌شمار می‌رود. از مشاهیر این شهر می‌توان به آیت‌الله العظمی علی‌اصغر مازندرانی معروف به (علی‌اصغر مجتهد امیرکلایی مازندرانی)، مجتهد و عالم قرن سیزدهم ق، شیخ محمد پازواری ملقب به امیرپازواری، و آیت‌الله محمدمهدی امامی مازندرانی اشاره نمود. تاریخ تأسیس شهرداری آن سال ۱۳۳۲ بوده است.[۵]

دوران باستان

[ویرایش]
موقعیت تپورها در قرن دوم قبل از میلاد، از شرق سپیدرود تا اسرم هیرکانیا

استان مازندران پیش از اسلام تپورستان (به پهلوی: ) نامیده می‌شد که برگرفته از نام قوم تپوری (به یونانی: Τάπυροι) می‌باشد که پس از اسلام قوم طبری نام گرفتند و سرزمینشان طبرستان نامیده شد.[۶][۷][۸] به اعتقاد مورخان آماردها نخستین سکنه باستانی مازندران بودند و آماردها از آمل تا تنکابن و تپورها از آمل تا گرگان سکونت داشتند.[۹] در عصر هخامنشی در کرانه جنوبی دریای مازندران اقوام، تپوری، آمارد، آناریاکه و کادوسی سکونت داشتند.[۱۰] مورخان آماردها را به مردمان داهه و سکایی و پارسی پیوند داده‌اند. هرودوت از قبیله مارد (mardes) در کنار دائی‌ها (daens)، دروپیک‌ها (dropiques)، و ساگارتی‌ها (sagarties) به عنوان پارس‌های کوچنشین و صحراگرد یاد کرده است.[۱۱] پلینیوس مورخ یونانی محل آماردها را قسمت شرقی مارگانیا شناسایی کرده است.[۱۲] استرابون(۶۳ ق. م) قوم آمارد را در کنار اقوام تپوری، کادوسی و کرتی به عنوان اقوام کوهستان نشین شمال کشور یاد می‌کند. استرابو می‌نویسد: تمام مناطق این کشور به استثنای بخشی به سمت شمال که کوهستانی و ناهموار و سرد است و محل زندگی کوهنشینانی به نام کادوسی (Cadusii) و آماردی (Amardi) و تپوری (Tapyri) و کرتی (Cyrtii) و سایر مردمان دیگراست، حاصلخیز است.[۱۳] به گفته واسیلی بارتلد تپوری‌ها در قسمت جنوب شرقی ولایت سکونت داشتند و در قید اطاعت هخامنشیان درآمده بودند و آماردها مغلوب اسکندر مقدونی و بعد مغلوب اشکانیان شدند و اشکانیان در قرن دوم ق.م. آنها را در حوالی ری سکونت دادند و اراضی سابق آماردها به تپوری‌ها اهدا شد و بطلمیوس در شرح دیلم یعنی قسمت شرقی گیلان در ساحل بحر خزر در آن زمان از تپوری‌ها نام می‌برد.[۱۴]به گفته یحیی ذکا در «کاروند کسروی» آورده است: آماردان یا ماردان، در زمان لشکر کشی اسکندر مقدونی به ایران، این تیره در مازندران نشیمن می‌داشتند و آن هنگام هنوز قبایل تپوران به آنجا نیامده بودند.[۱۵] به گفته مجتبی مینوی قوم آمارد و قوم تپوری در سرزمین مازندران می‌زیستند و تپوری‌ها در ناحیه کوهستانی مازندران و آماردها در ناحیه جلگه‌ای مازندران سکونت داشتند. در سال ۱۷۶ ق. م فرهاد اول اشکانی قوم آمارد را به ناحیه خوار کوچاند و تپوری‌ها تمام ناحیه مازندران را فرو گرفتند و تمام ولایت به اسم ایشان تپورستان نامیده شد.[۱۶]

محلات، معابر و شهرک‌ها

[ویرایش]

از محلات شهر می‌شود به محلات ولیکدان، شهرک فاطری، شهرک نیما، شهرک فارابی، شهرک دانش، کردکلا، درزیکلای شیخ، کمال محله :چهلستون، مهدیه، امیریه، صادقیه (گاوزن کلا)، دیوکلا (صله علا)، شهابدین‌کلا، ملامحله، آقامحله، جده‌خانه‌سر، مقبره پیش، کردکلا، حاجیکلا، شهید مهاجریان و شهید بهشتی اشاره کرد. معابر اصلی امیرکلا عبارتند از:

  • کمربندی امیرکلا (بلوار آیت‌الله امامی مازندرانی)
  • چهارراه ولیکدان
  • میدان امیر پازواری
  • میدان شهیدان نجاریان (رحیم زاده)
  • میدان امام علی
  • میدان انقلاب
  • میدان نماز
  • میدان وحدت (چهارراه دیوکلا)
  • بلوار فارابی
  • چهارراه ابن‌سینا
  • چهار راه مهارت

اماکن و ابنیه گردشی

[ویرایش]
  • بازار ساحلی (جمعه بازار)
  • مسجد تاریخی چهلستون
  • بازار شیخ مهدی مازندرانی
  • پارک بزرگ شهرداری امیرکلا
  • بلوار ساحلی
  • پارک شرقی بلوار کمربندی
  • دینه کتی مقریکلا

تاریخچه شهرداران[۱۷]

[ویرایش]
ردیف نام شهردار تاریخ شروع مسئولیت تاریخ پایان مسئولیت
۱ عباس اسماعیل پور ۱ فروردین ۱۳۳۲ ۱۵ فروردین ۱۳۳۹
۲ محمود مهدویان ۱۳ اسفند ۱۳۳۹ ۱۸ تیر ۱۳۴۰
۳ عباس اسماعیل پور ۲۸ مرداد ۱۳۴۰ ۱۲ دی ۱۳۴۵
۴ هرمز متکان ۱ بهمن ۱۳۴۵ ۲۷ بهمن ۱۳۴۶
۵ سید تقی رسولی ۱ اسفند ۱۳۴۶ ۱ مهر ۱۳۵۱
۶ علی اکبر محمدی ۲۸ آبان ۱۳۵۱ ۱۰ آبان ۱۳۵۵
۷ هوشنگ علامه زاده ۱ آذر ۱۳۵۵ ۳۱ فروردین ۱۳۵۹
۸ علی جهانشاهی ۳ تیر ۱۳۵۹ ۸ آبان ۱۳۵۹
۹ ستار سیفی ۱۶ بهمن ۱۳۵۹ ۶ شهریور ۱۳۶۱
۱۰ بهرام شیر افکن نژاد ۱۳ شهریور ۱۳۶۱ ۲۱ مهر ۱۳۶۲
۱۱ محمد میرزاده ۱۵ فروردین ۱۳۶۳ ۵ بهمن ۱۳۶۴
۱۲ محمد علی پور غنی ۹ فروردین ۱۳۶۵ ۱۰ تیر ۱۳۷۱
۱۳ رضا سلیمانی ۲۷ تیر ۱۳۷۱ ۵ بهمن ۱۳۷۵
۱۴ علی اصغر محمدیان ۷ بهمن ۱۳۷۵ ۱ مهر ۱۳۷۸
۱۵ اکبر علیا ۴ مهر ۱۳۷۸ ۵ دی ۱۳۸۰
۱۶ بهروز رنجبر ۱ اردیبهشت ۱۳۸۱ ۱ اردیبهشت ۱۳۸۶
۱۷ حسین خان پور ۲۹ شهریور ۱۳۸۶ ۱ آذر ۱۳۸۷
۱۸ مهدی رازجویان ۲۷ فروردین ۱۳۸۸ ۲ اسفند ۱۳۸۸
۱۹ محمد حاجی اسماعیلی ۹ خرداد ۱۳۸۹ ۱۲ شهریور ۱۳۹۲
۲۰ سید مرتضی شفیعی ۳۰ شهریور ۱۳۹۲ ۲۰ مهر ۱۳۹۶
۲۱ اصغر اسدی امیری ۲۴ مهر ۱۳۹۶
۲۲ روح اله اشرفی[۱۸] ۲۵ آذر ۱۴۰۰

پانویس

[ویرایش]
  1. ↑ نصری اشرفی، جهانگیر (۱۳۹۹). جعفر شجاع کیوانی، ویراستار. دانشنامهٔ تبرستان و مازندران جلد سوم. نشرنی = ۶۴.
  2. ↑ نصری اشرافی، جهانگیر (١٣٧٧). واژه‌نامه بزرگ تبری. به کوشش حسین صمدی و سید کاظم مداح و کریم الله قائمی و علی اصغر یوسفی نیا و محمود داوودی درزی و محمد حسن شکوری و عسکری آقاجانیان میری و ابوالحسن واعظی و ناصر یداللهی و جمشید قائمی و فرهاد صابر و ناعمه پازوکی. تهران: اندیشه پرداز و خانه سبز. ص. صفحه ۳۱ جلد اول. شابک ۰-۵-۹۱۱۳۱-۹۶۴ مقدار |شابک= را بررسی کنید: checksum (کمک).
  3. ↑ «تعداد جمعیت و خانوار به تفکیک تقسیمات کشوری براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵». مرکز آمار ایران.
  4. ↑ نصری اشرفی، جهانگیر (۱۳۹۹). جعفر شجاع کیوانی، ویراستار. دانشنامهٔ تبرستان و مازندران جلد سوم. نشرنی = ۶۴.
  5. ↑ نصری اشرفی، جهانگیر (۱۳۹۹). جعفر شجاع کیوانی، ویراستار. دانشنامهٔ تبرستان و مازندران جلد سوم. نشرنی = ۶۴.
  6. ↑ عمادی، اسدالله (۱۳۷۲). بازخوانی تاریخ مازندران. نشر فرهنگ خانه مازندران. ص. ۷۲.
  7. ↑ مارکوارت، یوزف (۱۳۷۳). ایرانشهر بر مبنای جغرافیای موسی خورنی. ترجمهٔ مریم میر احمدی. تهران انتشارات اطلاعات. ص. ۲۴۵.
  8. ↑ BORJIAN, HABIB (2004). "Mazandaran: Language and People (The State of Research)". Yerevan State University (به انگلیسی): 289. doi:10.1163/1573384043076045.
  9. ↑ عمادی، اسدالله (۱۳۷۲). بازخوانی تاریخ مازندران. نشر فرهنگ خانه مازندران. ص. ۳۷.
  10. ↑ کتاب گیلان، جلد اول، انتشارات گروه پژوهشگران ایران، چاپ دوم، زمستان ۱۳۸۰ خورشیدی
  11. ↑ هدایتی، هادی (۱۳۸۴). تاریخ هرودوت جلد اول. انتشارات دانشگاه تهران. ص. ۲۱۱.
  12. ↑ مارکوارت، یوزف (۱۳۷۳). ایرانشهر بر مبنای جغرافیای موسی خورنی. انتشارات اطلاعات. ص. ۲۵۶.
  13. ↑ All regions of this country are fertile except the part towards the north, which is mountainous and rugged and cold, the abode of the mountaineers called Cadusii, Amardi, Tapyri, Cyrtii and other such peoples, who are migrants and predatory. strabo (11.13.3)
  14. ↑ بارتلد، واسیلی (۱۳۰۸). تذکره جغرافیای تاریخی ایران. اتحادیه تهران. ص. ۲۸۳.
  15. ↑ ایران باستان مادها و آمردها. کاروند کسروی، مجموعه مقاله‌ها و رساله‌های احمد کسروی، به‌کوشش یحیی ذکا
  16. ↑ مینوی، مجتبی (۱۳۴۲). مازیار. مؤسسه مطبوعاتی امیرکبیر. ص. ۹.
  17. ↑ "معرفی شهرداران قبلی". شهرداری امیرکلا.
  18. ↑ "شهردار جدید امیرکلا منصوب شد". امیرکلاییها. Archived from the original on 20 January 2022.

منابع

[ویرایش]

اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳خ.

نقشه استان مازندران به تفکیک شهرستان