ایزدشهر

ایزدشهر
کشور ایران
استانمازندران
شهرستاننور
بخشمرکزی
نام(های) پیشینایزده
سال شهرشدن۱۳۸۴
مردم
جمعیت۷٬۴۳۹
جغرافیای طبیعی
مساحت۵۸۰ هکتار
ارتفاع۱۳-
اطلاعات شهری
شهردارعلی اصغر مسلم پور
وبگاه
ایزدشهر بر ایران واقع شده‌است
ایزدشهر
روی نقشه ایران
۳۶°۳۶′۱۸″شمالی ۵۲°۰۸′۳۸″شرقی / ۳۶٫۶۰۵۰°شمالی ۵۲٫۱۴۳۹°شرقی / 36.6050; 52.1439

ایزدشهر از شهرهای استان مازندران در شمال ایران است که در ۷ کیلومتری شرق نور و ۸ کیلومتری غرب محمودآباد واقع شده‌است. این شهر، در بخش مرکزی شهرستان نور در کنار دریای مازندران قرار دارد.[۱] مردم ایزدشهر از قومیت طبری هستند[۲] و به زبان مازندرانی سخن می‌گویند.[۳] جمعیت «ایزدشهر» در سال ۱۳۹۵، برابر با ۷٬۴۳۹ نفر گزارش شده‌است.[۴]

این شهر در سال ۱۳۸۴ خورشیدی از ادغام روستاهای بازارسر، ساروج‌محله و امیرآباد کناره از توابع دهستان ناتل کنار، بخش مرکزی شهرستان نور تشکیل شد[۵] و نام خود را از شهرک ییلاقی تفریحی ایزدشهر که در سال ۱۳۵۴ توسط شاهپور غلامرضا پهلوی ساخته شده بود گرفت. شهرداری آن نیز در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۸۴ تأسیس شد.[۶]

محلات اصلی شهر، امیرآباد کناره بازارسر و سادات‌محله در قسمت شرقی و ساروج‌محله (سراج‌محله) در قسمت غربی و شرقی است.

جمعیت

[ویرایش]

بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر برابر با ۷٬۴۳۹ نفر جمعیت بوده‌است.[۴] مردم ایزدشهر به زبان طبری با گویش کجوری سخن می‌گویند.[۷]

تاریخچه

[ویرایش]

وجه تسمیه

[ویرایش]

ایزدشهر در زبان طبری «ایزده» نامیده می‌شود. ریشه ایزده به‌آبادی کتی‌یا می‌رسد. قدمت کتی‌یا، با توجه به محوطه باستانی موسوم به خشته‌کتی، که در آن از مردم مالیات می‌گرفتند، دستکم به عصر صفوی می‌رسد. کتی‌یا، به‌آبادی‌های مرزنده و سالده از روستاهای چمستان و ایزده محدود می‌شود. به سبب سیلی که شهر تاریخی ناتل و کتی‌یا را از بین برد، آبادی ایزده را بنا نهادند یا به این آبادی مهاجرت کردند. ایزده، امروزی در زبان طبری «اِزده» به معنای ده بزرگ است. در حال حاضر، ایزدشهر به دو قسمت شرقی و غربی مجزا تقسیم می‌شود: بخش شرقی بازارسر و بخش غربی ساروج‌محله نام دارد. بخش میانی را هرکامحله می‌نامند.[۸]

پیشینه

[ویرایش]

بر اساس برآوردها، آغاز بنای روستای ایزده، به اوایل دوره قاجار می‌رسد. در زمان ناصرالدین شاه این روستا آنقدر بزرگ شده که قابل این باشد که به عنوان تیول به میرزا عبدالله نامی یکی از کارمندان جزء دربار برسد. در یکی از سفرنامه‌های ناصرالدین شاه به‌آبادی عزت ده اشاره‌ای شده‌است.

میرزا ابراهیم، در سال ۱۲۷۵ ه‍.ق در سفرنامه اش می‌نویسد: به رودخانه بزرگ ایزده که در دو طرف آن خانه و آبادی و یک باب حمام دارد رسیدیم.

بجز وی مالکونف روسی در سال ۱۸۵۸ میلادی، ابت انگلیسی در سال ۱۲۵۹ ه‍.ق مکنزی و رابینو نیز در سفرنامه‌های خود از آن یاد کرده‌اند.[۶]

مکنزی در سفرنامه خود می‌نویسد: یک فرسنگ بعد از رستمرود به رودخانه گل‌آلود عزت ده رسیدیم… در دوسوی رودخانه دهکده‌ای به همین نام قرار داشت. تقریباً صد خانه در قسمت غربی آن و نزدیک دریا بود. مالیات این دهکده ۸۰۰ تومان است.[۹]

دوران باستان

[ویرایش]
موقعیت تپورها در قرن دوم قبل از میلاد، از شرق سپیدرود تا اسرم هیرکانیا

استان مازندران پیش از اسلام تپورستان (به پهلوی: ) نامیده می‌شد که برگرفته از نام قوم تپوری (به یونانی: Τάπυροι) می‌باشد که پس از اسلام قوم طبری نام گرفتند و سرزمینشان طبرستان نامیده شد.[۱۰][۱۱][۱۲] به اعتقاد مورخان آماردها نخستین سکنه باستانی مازندران بودند و آماردها از آمل تا تنکابن و تپورها از آمل تا گرگان سکونت داشتند.[۱۳] در عصر هخامنشی در کرانه جنوبی دریای مازندران اقوام، تپوری، آمارد، آناریاکه و کادوسی سکونت داشتند.[۱۴] مورخان آماردها را به مردمان داهه و سکایی و پارسی پیوند داده‌اند. هرودوت از قبیله مارد (mardes) در کنار دائی‌ها (daens)، دروپیک‌ها (dropiques)، و ساگارتی‌ها (sagarties) به عنوان پارس‌های کوچنشین و صحراگرد یاد کرده‌است.[۱۵] پلینیوس مورخ یونانی محل آماردها را قسمت شرقی مارگانیا شناسایی کرده‌است.[۱۶] استرابون(۶۳ ق. م) قوم آمارد را در کنار اقوام تپوری، کادوسی و کرتی به عنوان اقوام کوهستان نشین شمال کشور یاد می‌کند. استرابو می‌نویسد: تمام مناطق این کشور به استثنای بخشی به سمت شمال که کوهستانی و ناهموار و سرد است و محل زندگی کوهنشینانی به نام کادوسی (Cadusii) و آماردی (Amardi) و تپوری (Tapyri) و کرتی (Cyrtii) و سایر مردمان دیگراست، حاصلخیز است.[۱۷] به گفته واسیلی بارتلد تپوری‌ها در قسمت جنوب شرقی ولایت سکونت داشتند و در قید اطاعت هخامنشیان درآمده بودند و آماردها مغلوب اسکندر مقدونی و بعد مغلوب اشکانیان شدند و اشکانیان در قرن دوم ق. م. آنها را در حوالی ری سکونت دادند و اراضی سابق آماردها به تپوری‌ها اهدا شد و بطلمیوس در شرح دیلم یعنی قسمت شرقی گیلان در ساحل بحر خزر در آن زمان از تپوری‌ها نام می‌برد.[۱۸]به گفته یحیی ذکا در «کاروند کسروی» آورده‌است: آماردان یا ماردان، در زمان لشکر کشی اسکندر مقدونی به ایران، این تیره در مازندران نشیمن می‌داشتند و آن هنگام هنوز قبایل تپوران به آنجا نیامده بودند.[۱۹] به گفته مجتبی مینوی قوم آمارد و قوم تپوری در سرزمین مازندران می‌زیستند و تپوری‌ها در ناحیه کوهستانی مازندران و آماردها در ناحیه جلگه‌ای مازندران سکونت داشتند. در سال ۱۷۶ ق. م فرهاد اول اشکانی قوم آمارد را به ناحیه خوار کوچاند و تپوری‌ها تمام ناحیه مازندران را فرو گرفتند و تمام ولایت به اسم ایشان تپورستان نامیده شد.[۲۰]

نقاط دیدنی

[ویرایش]
  • حمام‌های قدیمی میرزا آقا خانی
  • بنای امامزاده قاسم
  • عمارت شاه غازی
  • مجتمع تجاری دیدی
  • مجتمع تجاری اکسین
  • موزه گالری دیدی
  • شهرک‌ها و مجموعه‌های مسکونی ایزدشهر، شهرک مدرن تخت طاووس، آرام‌شهر، آکام‌شهر، شهرک بهار نارنج، شهرک پزشکان، شهرک توسکا، شهرک زیباشهر، دلکده، شهرک امیرآباد، آبی‌کنار، آینده‌ساز، کاج‌محل، باران، تمشک، گلناز و بهاران
  • قبرستان شهر آقا، امزاده قاسم، آب‌بندانهای ایزده و امیرآباد، پارک چنگلی ایزدشهر، جاده ایزدشهر به چمستان و ساحل زیبای دریا

هتل‌ها و رستوران‌ها

[ویرایش]

هتل‌ها و رستوران‌های منطقه و پیرامون:

  • هتل ساحلی شهر
  • هتل نارنجستان
  • هتل مروارید خزر
  • متل دریای نور
  • متل ناتل‌کنار
  • مجتمع اقامتی رویال
  • رستوران گردون نارنجستان
  • رستوران دریای نور
  • رستوران شالیزار
  • رستوران آسو
  • رستوران آلاچیق
  • اکبر جوجه ایزدشهر
  • فست فود باگت
  • برگر ذغالی بادوک
  • کافه و رستوران کارا
  • زغالی برگر

منابع

[ویرایش]
  1. ↑ «تاریخچه شهر». وبگاه شهرداری ایزدشهر. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ اوت ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۱.
  2. ↑ نصری اشرفی، جهانگیر (۱۳۹۹). جعفر شجاع کیوانی، ویراستار. دانشنامهٔ تبرستان و مازندران جلد سوم. نشرنی = ۲۵۸.
  3. ↑ نصری اشرافی، جهانگیر (١٣٧٧). واژه‌نامه بزرگ تبری. به کوشش حسین صمدی و سید کاظم مداح و کریم الله قائمی و علی اصغر یوسفی نیا و محمود داوودی درزی و محمد حسن شکوری و عسکری آقاجانیان میری و ابوالحسن واعظی و ناصر یداللهی و جمشید قائمی و فرهاد صابر و ناعمه پازوکی. تهران: اندیشه پرداز و خانه سبز. ص. صفحه ۳۱ جلد اول. شابک ۰-۵-۹۱۱۳۱-۹۶۴ مقدار |شابک= را بررسی کنید: checksum (کمک).
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ «تعداد جمعیت و خانوار به تفکیک تقسیمات کشوری براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵». مرکز آمار ایران.
  5. ↑ شریف‌نیوز، چهارشنبه، ۲۶ مرداد ۱۳۸۴
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ایزده. اباصلت بینایی. (ISBN 964-7807-40-6) ناشر شلفین. ۱۳۸۲
  7. ↑ نصری اشرافی، جهانگیر (١٣٧٧). واژه‌نامه بزرگ تبری. به کوشش حسین صمدی و سید کاظم مداح و کریم الله قائمی و علی اصغر یوسفی نیا و محمود داوودی درزی و محمد حسن شکوری و عسکری آقاجانیان میری و ابوالحسن واعظی و ناصر یداللهی و جمشید قائمی و فرهاد صابر و ناعمه پازوکی. تهران: اندیشه پرداز و خانه سبز. ص. صفحه ۳۱ جلد اول. شابک ۰-۵-۹۱۱۳۱-۹۶۴ مقدار |شابک= را بررسی کنید: checksum (کمک).
  8. ↑ نصری اشرفی، جهانگیر (۱۳۹۹). جعفر شجاع کیوانی، ویراستار. دانشنامهٔ تبرستان و مازندران جلد سوم. نشرنی = ۲۵۸.
  9. ↑ سفرنامه شمال. چارلز فرانسیس مکنزی. ترجمه منصوره اتحادیه (نظام مافی) نشر گستره. تابستان ۱۳۵۹
  10. ↑ عمادی، اسدالله (۱۳۷۲). بازخوانی تاریخ مازندران. نشر فرهنگ خانه مازندران. ص. ۷۲.
  11. ↑ مارکوارت، یوزف (۱۳۷۳). ایرانشهر بر مبنای جغرافیای موسی خورنی. ترجمهٔ مریم میر احمدی. تهران انتشارات اطلاعات. ص. ۲۴۵.
  12. ↑ BORJIAN, HABIB (2004). "Mazandaran: Language and People (The State of Research)". Yerevan State University (به انگلیسی): 289. doi:10.1163/1573384043076045.
  13. ↑ عمادی، اسدالله (۱۳۷۲). بازخوانی تاریخ مازندران. نشر فرهنگ خانه مازندران. ص. ۳۷.
  14. ↑ کتاب گیلان، جلد اول، انتشارات گروه پژوهشگران ایران، چاپ دوم، زمستان ۱۳۸۰ خورشیدی
  15. ↑ هدایتی، هادی (۱۳۸۴). تاریخ هرودوت جلد اول. انتشارات دانشگاه تهران. ص. ۲۱۱.
  16. ↑ مارکوارت، یوزف (۱۳۷۳). ایرانشهر بر مبنای جغرافیای موسی خورنی. انتشارات اطلاعات. ص. ۲۵۶.
  17. ↑ All regions of this country are fertile except the part towards the north, which is mountainous and rugged and cold, the abode of the mountaineers called Cadusii, Amardi, Tapyri, Cyrtii and other such peoples, who are migrants and predatory. strabo (11.13.3)
  18. ↑ بارتلد، واسیلی (۱۳۰۸). تذکره جغرافیای تاریخی ایران. اتحادیه تهران. ص. ۲۸۳.
  19. ↑ ایران باستان مادها و آمردها. کاروند کسروی، مجموعه مقاله‌ها و رساله‌های احمد کسروی، به‌کوشش یحیی ذکا
  20. ↑ مینوی، مجتبی (۱۳۴۲). مازیار. مؤسسه مطبوعاتی امیرکبیر. ص. ۹.