تخریب بقیع

تخریب بقیع
بقیع قبل از تخریب (دهه ۱۹۱۰ میلادی)
تاریخ۱۸۰۶ و ۱۹۲۶
مکانمدینه، عربستان سعودی
سازماندهی توسطآل سعود
نتیجهتخریب کامل ساختمان‌ها و گنبدهای قبرستان
مقبره چهار امام شیعه به همراه عباس بن عبدالمطلب.[۱]
قبرستان بقیع سال ۲۰۱۱

قبرستان بقیع قدیمی‌ترین و یکی از دو قبرستان مهم در اسلام است[۲] که در مدینه قرار دارد. تخریب بقیع اشاره به واقعه تخریب کلی قبرستان بقیع یک‌بار در سال ۱۸۰۶ میلادی و یک‌بار در سال ۱۹۲۶ میلادی (۳۱ فروردین ۱۳۰۵) دارد.

اهمیت این قبرستان در نگاه مذاهب اسلامی به خاطر دفن ۴ امام از ۱۲ امام شیعیان و یکی از خلفای اهل سنت است. هرچند شیعیان احتمال می‌دهند قبر فاطمه زهرا نیز در این قبرستان است.[۳][۴]

شرح ماجرا

[ویرایش]

قبرستان بقیع در طی دو دهه سلطهٔ آل سعود بر عربستان بارها مورد تعرض واقع شد اما عاقبت به‌کلی در هشتم شوال سال ۱۳۴۴ پس از سلطهٔ دوبارهٔ ابن‌سعود، و تسلط بر شهر مدینه در ماه رمضان همان سال عبدالله، قاضی‌القضات خود را از مکه به مدینه اعزام داشتند تا موضوع تخریب مقابر موجود در مدینه را با علما و سران این شهر مطرح و موافقت آن‌ها را ولو به صورت ظاهری جلب کند و بدین منظور جلسه‌ای تشکیل شد. عبدالله از حاضران پرسید: «دربارهٔ تخریب این گنبد و بارگاه‌ها چه می‌گویید؟» بسیاری از آن‌ها از ترس جان‌شان جواب ندادند، بعضی دیگر هم اظهار موافقت کردند. وهابی‌ها نیز مردم را با زور اسلحه جمع کردند و به سوی بقیع حرکت دادند و آنچه گنبد و ضریح در شهر مدینه و بیرون از شهر بود، ویران کردند.[نیازمند منبع]

این روز بعدها به نام یوم الهدم در حافظه تاریخ ثبت شد.[۵]

قبور و حرم‌های تخریب شده

[ویرایش]

در این واقعه از جمله گنبد و بارگاه امامان شیعه، گنبدهای متعلق به قبر ام‌البنین مادر عباس بن علی، اسماعیل پسر جعفر صادق و حرم دختران و همسران محمد از جمله حرم عایشه، حرم ابراهیم بن محمد و گنبد مالک بن انس و عثمان نیز تخریب شد.

ماجرای ضریح اصفهانی

[ویرایش]
آخرین ضریح ائمه بقیع که بعد از انهدام بقاع، قطعه قطعه شد. این تصویر هنگام ساخت ضریح در اصفهان گرفته شده و عکاس آن ارنست هولتسر است.
ضریحی که به اشتباه منسوب به ائمه بقیع می‌شود؛ در حالی که مربوط به مسجدی در پاکستان است.[۶]

ضریح های اولیه چوبی بودند و پس از اولین تخریب از بین رفتند، اما پس از آن ضریح فولادی ائمه بقیع در اصفهان ساخته شد و بر قبور امامان شیعه حسن مجتبی، سجاد، محمد باقر و جعفر صادق قرار گرفت که پس از تخریب دوم، آن را از جای درآورده و بردند.[۶]

بعدها، با استناد به برخی تصاویر، دیده شد که ضریح، تکه‌تکه شده و پیرامون قبر شهدای احد نصب شده‌ است اما در دهه هفتاد خورشیدی، این صفحات از احد نیز برداشته شد.

واکنش‌ها در ایران

[ویرایش]

در ایران، برخی شخصیت‌ها و نهادها از جمله سید حسن مدرس و مجلس شورای ملی تحرکاتی برای مبارزه با عربستان در این واقعه انجام دادند.[۷]

بعدها، افرادی چون عبدالرحیم صاحب‌الفصول، سید حسن حسینی شیرازی، جلال آل‌احمد و برادرش سید محمد تقی آل احمد تلاش‌هایی برای احیاء بقیع و ساخت مجدد مقابر ائمه شیعه در آن قبرستان انجام دادند؛ اما بی‌نتیجه ماند.

حمید رابعی نیز در سال ۱۳۸۶ با هدف زمینه‌سازی برای بازسازی بقیع طرحی با عنوان مسجد ثقلین و پرچم‌های سیاه خراسان و در سال ۱۳۹۸، سه قرآن منسوب به ائمه بقیع را پس از احیاء و بازآفرینی به صورت مصحف کامل به آستان قدس رضوی ارائه کرده‌است.

آثار منتشر شده

[ویرایش]

پیرامون این واقعه تاریخی، آثاری منتشر شده‌است:

  • این موضوع در مستندی تحت عنوان «پنجره فولاد بهشت» توسط گروه مردمی بهشت بقیع بر اساس اسناد تاریخی و پژوهشی ساخته و شرح داده شده‌است.[۸][۹]
  • مستند تصویری پایان یک سکوت هم در همین خصوص گروه مردمی بهشت بقیع تولید شده‌است. این گروه همچنین مستند «بهشت ماندنی است» را به عنوان اولین مستند تاریخی و پژوهش تولید کرده‌است.[۱۰]

جستارهای وابسته

[ویرایش]
  1. ↑ "Why Wahhbis destructed al-Baqi". Cultural Department Ahl Al-Bayt World Assembly. Archived from the original on 17 December 2019. Retrieved 9 March 2017.
  2. ↑ Danforth, Loring M. Crossing the Kingdom: Portraits of Saudi Arabia (به انگلیسی). Univ of California Press. ISBN 978-0-520-29028-0. Retrieved 28 February 2017.
  3. ↑ احمد احمدی بیرجندی؛چهارده اختر تابناک؛ص87؛موسسه چاپ وانتشارات آستان قدس رضوی.
  4. ↑ مهدی،جعفری؛فاطمه زهرا مستوره آفتاب سرمد؛ص 213؛موسسه تحقیقاتی فرهنگی جلیل؛شابک:9645972051.
  5. ↑ تاریخ المملکه العربیه السعودیه کما عرفت، صلاح الدین مختار (نویسنده و مورخ)
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ تسنیم
  7. ↑ اسناد روحانیت و مجلس، تدین پور و حائری، ۱۳۷۴.
  8. ↑ «پنجره فولاد بهشت». www.cinemamarket.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ اوت ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۱.
  9. ↑ «مستند «پنجره فولاد بهشت» با موضوع بقیع رونمایی می‌شود». defapress.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۱.
  10. ↑ «پایان یک سکوت | مستند». www.doctv.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۱.

× https://en.wikipedia.org/wiki/Demolition_of_al-Baqi