تُزک جهانگیری یا توزک جهانگیری زندگینامه نورالدین محمد جهانگیر امپراتور گورکانی (۱۶۲۷–۱۵۶۹) است. همچنین به عنوان جهانگیرنامه به آن اشاره شدهاست،[۱] تزک جهانگیری به زبان فارسی است و جهانگیر آن را به سنت جد بزرگ خود، بابُر (۱۴۸۷–۱۵۳۰)، نوشته بود و لذا از بابرنامه الهام گرفته لیکن جهانگیر یک قدم فراتر رفته و علاوه بر تاریخ سلطنت خود، جزئیاتی مانند تأملاتش در مورد هنر، سیاست و همچنین اطلاعاتی در مورد خانواده اش را در کتاب مذکور ارائه کردهاست.
وی خاطرات خود را به صورت مرحلهای در بیشتر زندگی خود نوشت تا اینکه در ۱۶۲۴ کتاب متوقف میشود. استودیوی نقاشان بهطور باشکوهی نسخه خطی وی را مصور کردهاند،[۲] اما تصاویر بسیار زود پراکنده شدند، بسیاری از آنها در مرقعها (آلبومها) که توسط پسرانش جمعآوری شده بود، یافت میشوند.[۳] تعدادی از آنها در کتابخانه بریتانیا هستند.
این کتاب متن مشروح نوزده سال نخست سلطنت جهانگیر است، اما از نوشتن خاطرات در هفدهمین سال سلطنت صرف نظر شده. (تزک جهانگیری کاملی موجود است که توسط امپراتور جهانگیر نوشته شده و از صفحه اول تا آخرین صفحهاش از سال ۱۹۵۰ در موزه ملی هند نگهداری میشود) وی سپس این کار را به معتمد خان، نویسنده اقبال نامه، سپرد که خاطرات را تا ابتدای سال نوزدهم ادامه داد. از آنجا به بعد، محمد هادی آن را تا مرگ جهانگیر ادامه داد. این یک نقطه مرجع مهم برای دوران همراهی با پدرش، اکبر، اکبرنامه است. اولین نسخه چاپی مهم جهانگیرنامه توسط سید احمد در غازیپور در سال ۱۸۶۳ و در علیگر در ۱۸۶۴ چاپ شد.[۴]
زندگینامه جهانگیر همچنین نشان دهنده ایدئولوژی سلطنتی و دیدگاه جهانگیر در مورد موضوعات مختلف سیاسی، مذهبی و اجتماعی است. در این خاطرات، وی به بسیاری از سیاستهای قانونگذاری در سطح محلی و ملی امپراتوری بزرگ خود که متشکل از بیشتر هند امروزی، پاکستان و بنگلادش بوده، اشاره میکند. از جمله آنها احکام وی برای مدیریت و تنظیم جاگیردارها بود. جاگیردارها دارندگان جاگیر، عنوان اعطای زمین امپراتور بودند. جاگیردارها باید درآمد زمین را میگرفتند و عمدتاً برای تأمین هزینههای نگهداری نیروها و تأمین نیازهای شهر از آن استفاده میکردند. جهانگیر تلاشهای مختلفی را برای متوقف کردن فساد در سیستم جاگیردارها انجام داد. وی دستور داد بخشی از درآمد زمین برای هزینه بیمارستانها و طبیبان و مجهز شدن هر یک از بناهای مذهبی طبق آیین آن منطقه اختصاص یابد و هر یک از آنها را از استفاده از پول برای منافع شخصی منع کرد. جهانگیر همچنین با دستور به جاگیردارها که خواستار تأیید او قبل از ازدواج با شخصی از شهری که در آن حکومت میکردند بودند، جگیردارها را از علاقه به ثروتهای خانوادگی یا زمینی بازداشت.[نیازمند منبع]