جاینامه[۱] یا فرهنگ جغرافیایی (به انگلیسی: gazetteer) یک فرهنگ یا دایرکتوری جغرافیایی است که همراه با یک نقشه یا اطلس از آن استفاده میشود.[۲] جاینامه بهطور معمول حاوی اطلاعاتی دربارهٔ آرایش جغرافیایی، آمار اجتماعی و ویژگیهای فیزیکی، دربارهٔ یک کشور، منطقه یا قاره است. محتوای یک جاینامه میتواند شامل محل یک موضوع، ابعاد قلهها و آبراهها، جمعیت، تولید ناخالص داخلی و میزان سواد باشد. این اطلاعات معمولاً به عناوین تقسیم میشوند که این عناوین با ورودیهایی به ترتیب الفبایی فهرست شدهاند.
در یونان باستان از دوران هلنیستی جاینامههایی وجود داشتهاند. اولین جاینامه مشهور چینی تا قرن اول منتشر شد و با افزایش نمونههای چاپی این منابع تا قرن نوزدهم، نجبای چینی به سرمایهگذاری برای تولید فرهنگهای جغرافیایی برای مناطق محلی خود به عنوان منبع اطلاعات و همچنین به نشانه غرور محلی پرداختند. جغرافیدان استفانوس بیزانتیوس در قرن ششم یک فرهنگ لغت جغرافیایی نوشت (که در حال حاضر بخشهای از آن از دست رفتهاست) که تأثیر آن بر تألیف کنندگان بعدی اروپا بود. جاینامههای مدرن را میتوان در بخشهای مرجع بیشتر کتابخانهها و همچنین در اینترنت یافت.
فرهنگ لغت انگلیسی آکسفورد واژه "Gazetteer" را به عنوان "نمایه یا فرهنگ جغرافیایی" تعریف میکند. این فرهنگ به عنوان نمونه به اثری از مورخ انگلیسی، لورنس اچارد در سال۱۶۹۳ با عنوان "The Gazetteer's: or Newsman's Interpreter: Being a Geographical Index" اشاره میکند.
از قرن هجدهم، کلمه "gazetteer" به صورت متناوب مورد استفاده قرار گرفتهاست تا معنای سنتی آن را تعریف کند (یعنی یک فرهنگ لغت جغرافیایی یا فهرست راهنما) یا یک روزنامه روزانه، مانند روزنامهلندن.[۳][۴]
جاینامهها اغلب با توجه به نوع و دامنه اطلاعات ارائه شده طبقهبندی میشوند. جاینامههای جهانی معمولاً شامل یک لیست الفبایی از کشورها و آمار مربوط به هر کشور هستند و برخی از آنها اطلاعات مربوط به شهرها، شهرکها، روستاها و سایر مناطق مسکونی را ارائه میدهند. جاینامههای مختصر، که اغلب در رابطه با نقشههای رایانه ای و سیستمهای GIS استفاده میشوند، ممکن است به سادگی لیستی از اسامی مکانها را به همراه موقعیت جغرافیایی آنها در قالب عرض جغرافیایی و طول جغرافیایی یا سایر سیستمهای ارجاع مکانی ارائه دهند یا پیوست اطلسها باشند. فرهنگ جغرافیایی توصیفی ممکن است شامل توصیف طولانی نوشتاری از مکانهای از جمله توضیحاتی در خصوص صنعت، حکومت، و جغرافیا، همراه با چشماندازهای تاریخی، نقشهها یا عکس باشند. جاینامههای موضوعی مکانها یا ویژگیهای جغرافیایی را به ترتیب موضوع لیست میکنند. به عنوان مثال بنادر ماهیگیری، نیروگاههای هسته ای یا ساختمانهای تاریخی. عنصر مشترک آنها این است که موقعیت جغرافیایی یک ویژگی مهم از ویژگیهای ذکر شدهاست.
ویراستاران جاینامهها، حقایق و سایر اطلاعات را از گزارشهای رسمی دولت، سرشماریها، اتاقهای بازرگانی به همراه منابع متعدد دیگر جمعآوری میکنند و این موارد را به صورت فهرست سازماندهی می کنند.
تارن مورخ قرن بیستم در مقاله ژورنالی خود "الکساندر و گنگ ها" (۱۹۲۳) فهرست و توضیحات مربوط به ساتراپیهایامپراتوری اسکندر بین سالهای ۳۲۴ و ۳۲۳ قبل از میلاد مسیح را در قالب یک جاینامه باستانی نام بردهاست.[۵]
شاید قدیمیترین جاینامههای یونانی آنهایی باشد که در مصر باستان تولید شده بودند.
کتاب روز رستاختیر که نگارش آن توسط ویلیام اول انگلیسی در سال ۱۰۸۶ آغاز شد، یک پیمایش دولتی در تمام مناطق اداری انگلیس بود که جهت ارزیابی کفایت مالیات دامداریها و مالکان استفاده شد. در این منبع، نام و مشخصات تعداد زیادی قلعه انگلیسی ذکر شدهاست.[۶] در سال ۱۳۱۶ میلادی پیمایش نومینا ویلاروم Nomina Villarum توسط ادوارد دوم آغاز شد. این منبع اساساً لیستی از کلیه زیرمجموعههای اداری در سراسر انگلیس بود که میتوانست مورد استفاده دولت قرار گیرد تا ارزیابی کند که چه تعداد سربازان ارتش از هر منطقه میتوانند سربازگیری و احضار شوند.[۷]Speculum Britanniae (1596) اثر سال ۱۵۹۶ از دوران تودور ،جان نوردن (۱۶۲۵–۱۵۴۸) یک لیست الفبایی از نقاطی در سراسر انگلیس با سرفصلهایی داشت تقسیمات اداری را نشان میداد و به نقشههای پیوست ارجاع میدهد.[۸]
راهب ایتالیایی فیلیپوس فراریوس (مرگ ۱۶۲۶) فرهنگ لغت جغرافیایی خود "Epitome Geographicus Quattuor Libros Divisum" را در شهر زوریخ سوئیس در سال ۱۶۰۵ منتشر کرد.[۹] وی این اثر را به مباحثی در خصوص شهرها، رودخانهها، کوهها، دریاچهها و باتلاقها تقسیم کرد. کلیه مکانهای ذکر شده به زبان لاتین به ترتیب حروف الفبا برای هر بخش سربار بر اساس نوع جغرافیایی تنظیم شدهاند. یک سال پس از مرگ وی، "Lexicon Geographicum" منتشر شد که حاوی بیش از ۹۰۰۰ مدخل مختلف برای مکانهای جغرافیایی بود. این بهبودی در کار اورتلیوس بود، زیرا شامل مکانهای مدرن و مکانهای کشف شده از زمان اورتلیوس بود.
پیر دووال (۱۶۱۸–۱۶۸۳)، برادرزادهٔ نقشه نگار فرانسوی، نیکلاس سانسون، فرهنگهای مختلف جغرافیایی نوشت. اینها شامل یک فرهنگ لغت در ابیانه فرانسه، فرهنگ لغت در اماکن باستانی آشورها، ایرانیان، یونانیان و رومیها با نامهای معادل مدرن آنها و اثری است که در سال ۱۶۵۱ در پاریس منتشر شد که هم نخستین فرهنگ جغرافیایی جهانی و بومی اروپا بود.[۱۰] با گسترش تدریجی جاینامه ۱۶۹۳ لورنس اچارد، این اثر نیز به یک فرهنگ لغت جغرافیایی جهانی تبدیل شد که در سال ۱۷۵۰ به اسپانیایی، در سال ۱۸۰۹ به فرانسوی و در ۱۸۱۰ به ایتالیایی ترجمه شد.[۱۱]
جاینامهها در قرن ۱۹ در انگلیس محبوب شدندو در قرن نوزدهم با مشارکت ناشرانی در انگلیس بسیار محبوب شدند. این سنت انگلیسی در عصر الکترونیکی با نوآوریهایی از قبیل روزنامه ملی زمین و املاک، روزنامه متنی برای اسکاتلند و روزنامه ملی جدید (۲۰۰۸) (برای اسکاتلند)، که قبلاً با عنوان آدرس ملی مشخص شناخته میشد - ادامه یافتهاست.
در سلسله هان (۲۰۲ قبل از میلاد - ۲۲۰ میلادی) در چین، Yuejue Shu (越絕 written) که در سال ۵۲ میلادی نوشته شدهاست توسط چین شناسان و مورخان مدرن به عنوان نمونه اولیه از جاینامه (چینی: difangzhi) در نظر گرفته شدهاست، زیرا حاوی مقالاتی در مورد موضوعات متنوعی از جمله تغییر در تقسیم سرزمینی، تأسیس شهرها، محصولات محلی و آداب و رسوم است.[۱۲] بیش از ۸۰۰۰ جاینامه چینی از پیش از دوران مدرن به جای ماندهاست.[۱۳][۱۴][۱۵] تهیه فرهنگهای جغرافیایی در سلسله سونگ متداول تر شد (۱۲۹–۱۹۶۰)، اما بخش عمده ای از جاینامههای موجود، در دوره سلسله مینگ (۱۳۶۸–۱۶۴۴) و سلسله کینگ (۱۹۴۴–۱۶۴۴) نوشته شدند.
در کره، محققان تهیه فرهنگهای جغرافیایی را عمدتاً بر پایه مدل چینی قرار میدادند.[۱۶] مانند گزینههای چینی، کاخهای بخشداری ملی، استانی و محلی در کره وجود داشت که اطلاعات جغرافیایی، دادههای دموگرافیک، مکانهای پلها، مدارس، معابد، مقبرهها، قلعهها، غرفهها و سایر نشانهها، آداب و رسوم فرهنگی، محصولات محلی، نام قبایل ساکن را نشان میداد و زندگینامههای کوتاه در مورد افراد شناخته شده هم داشتند.[۱۷][۱۸] د
در ژاپن نیز در زمانهای پیش از مدرن، جاینامه محلی وجود داشتند که با نام فودوکی fudoki شناخته میشدند.[۱۹] روزنامههای ژاپنی گزارشهای تاریخی و افسانه ای مناطق مختلف را حفظ کردند.
در هند پیش از دوران مدرن، جاینامههای محلی نوشته میشدند. به عنوان مثال، Muhnot Nainsi یک فرهنگ جغرافیایی برای Marwar است که در قرن ۱۷ نوشته شدهاست.[۲۰]
سرور نامهای GEOnet (GNS) دسترسی به پایگاه دادههای آژانس اطلاعات ملی جغرافیایی و اطلاعات (NGA) و هیئت مدیره ایالات متحده در نامهای جغرافیایی (US BGN) از نام ویژگیهای جغرافیایی خارجی را فراهم میکند.
The World Gazetteer
برای یک شهر معین، اطلاعاتی در خصوص کشور، استان، جمعیت (برای بعضی از کشورها نادرست)، مختصات، رتبه جمعیت در بین شهرهای داخل کشور (برای برخی از کشورها نادرست) میدهد
برای هر کشور نقشه و جدول استانهایی با مساحت و جمعیت، نقشه شهرها، جدول الفبای شهرها و جدول شهرهای برتر - جدولها را میتوان با ستون انتخابی طبقهبندی کرد
برای هر استان جدول جداگانه ای از شهرها ارائه میشود.
شامل ۲٬۹۰۰٬۰۰۰ شهر خارج از ایالات متحده است. برای یک کشور و شهر خاص، مختصات، ارتفاع، پیشبینی آب و هوا و نقشه ای را نشان میدهد که موقعیت شهر را با توجه به توپوگرافی و مرزها و اجساد آب (نه با توجه به سایر شهرها) نشان میدهد. همچنین شهرهایی را که در نزدیکی ۳ قرار دارند، لیست میکند کیلومتر، با جهت
امکان جستجو برای هر یا نوع مشخصی از ویژگیهای جغرافیایی را در یک منطقه مستطیل یا کل جهان، با نامی برابر با یا شامل اصطلاح جستجو میدهد. مختصات، کشور و استان را با نقشه کوچک بازمیگرداند.
گردآوری شده توسط Royal Botanic Garden، ادینبورگ، انگلستان. یک روزنامه آنلاین از ۵۰۰۰ گیاه که محلاتی را در نپال شرقی، سیکیم، منطقه دارجیلینگ، بوتان و دره چمبی (تبت) جمعآوری میکند.
Wörterbuch der russischen Gewässernamen (فرهنگ لغت هیدرونیس روسی)، در ۶ جلد. گردآوری شده توسط A. Kernd'l , R. Richhardt و W. Eisold، تحت رهبری ماکس واسر. ویسبادن، ا. هراسوویتز، ۱۹۶۱
Russisches geographisches Namenbuch (کتاب نامهای جغرافیایی روسیه)، که توسط ماکس واسر تأسیس شدهاست. گردآوری شده توسط اینگرید کوپر و همکاران. ویسبادن، اطلس و جلد ۱–۹. ا. هراسوویتس، ۱۹۶۴–۱۹۸۱. جلد ۱۱ اضافی در سال ۱۹۸۸ ظاهر شد، شابک3-447-02851-3، و یک حجم اطلس اضافی در سال ۱۹۸۹، شابک۳−۴۴۷−۰۲۹۲۳−۴.[۲۲]
امپریال روزنامه اسکاتلند توسط Rev. جان ماریوس ویلسون (دهه ۱۸۵۰)
امپریال روزنامه انگلیس و ولز توسط Rev. جان ماریوس ویلسون (۱۸۷۰–۱۸۷۰)
جاینامه جامع انگلستان و ولز توسط JHF Brabner (قرن نوزدهم)
نگاهی به بریتانیا در طول زمان، که لیست واحدهای اداری، ادغام رایانههای روزنامه قرن نوزدهم از جمله روزنامه امپریال انگلیس و ولز و Ordnance Gazetteer اسکاتلند و نقشههای تاریخی را بهم پیوسته، برای ایجاد یک روزنامه واحد قابل جستجو در مکانهای انگلیس، از جمله بسیاری از آنها نام مکانهای متغیر
کاتالوگ کاروانسراهای جغرافیایی / خانها و سایر امکانات ساخته شده (تختخواب / قیصریه، پلها، قلعهها، فانوسها / چراغها، بازارها / بازارها، آسایشگاهها، و غیره) که مربوط به مسیرهای تجاری مسافت طولانی در سراسر اوراسیا است.
موتور جستجوی JewishGen Gazetteer از وب سایت جنین، با استفاده از سیستمهای الگوریتم تطبیق نام آوایی Daitch-Mokotoff و Beider-Morse برای هجیهای تقریبی نام مکانها
فهرست جستجوی مناطق بوم گردیده یهودی در قرن نوزدهم و میانه قرن بیستم در اروپا، شمال آفریقا و خاور میانه؛ ویژگیهای مختصات نقشه hotlinked.
↑A Universal Pronouncing Gazetteer; Containing Topographical, Statistical, and Other Information of All the More Important Places in the Known World, from the Most Recent and Authentic Sources [book review]. The North American Review [serial online]. 1846;62(130):262-263.
Asquith, Ivon. "Advertising and the Press in the Late Eighteenth and Early Nineteenth Centuries: James Perry and the Morning Chronicle 1790–1821," The Historical Journal (Volume 18, Number 4, 1975): 703–724.
Aurousseau, M. "On Lists of Words and Lists of Names," The Geographical Journal (Volume 105, Number 1/2, 1945): 61–67.
Baliga, B.S. (2002). Madras District Gazetteers. Chennai: Superintendent, Government Press.
Bol, Peter K. "The Rise of Local History: History, Geography, and Culture in Southern Song and Yuan Wuzhou," Harvard Journal of Asiatic Studies (Volume 61, Number 1, 2001): 37–76.
Britnell, R.H. (1997). Pragmatic Literacy, East and West, 1200–1330. Woodbridge, Rochester: The Boydell Press. شابک۰−۸۵۱۱۵−۶۹۵−۹.
Brown, Ralph H. "The American Geographies of Jedidiah Morse," Annals of the Association of American Geographers (Volume 31, Number 3, 1941): 145–217.
Brown, Truesdell S. "Herodotus and His Profession," The American Historical Review (Volume 59, Number 4, 1954): 829–843.
Celoria, Francis. "Delta as a Geographical Concept in Greek Literature," Isis (Volume 57, Number 3, 1966): 385–388.
Fairbank, J.K. and S.Y. Teng. "On the Ch'ing Tributary System," Harvard Journal of Asiatic Studies (Volume 6, Number 2, 1941): 135–246.
Floor, Willem and Patrick Clawson. "Safavid Iran's Search for Silver and Gold," International Journal of Middle East Studies (Volume 32, Number 3, 2000): 345–368.
Gole, Susan. "Size as a Measure of Importance in Indian Cartography," Imago Mundi (Volume 42, 1990): 99–105.
Hall, John Whitney. "Materials for the Study of Local History in Japan: Pre-Meiji Daimyō Records," Harvard Journal of Asiatic Studies (Volume 20, Number 1/2, 1957): 187–212.
Harfield, C.G. "A Hand-List of Castles Recorded in the Domesday Book," The English Historical Review (Volume 106, Number 419, 1991): 371–392.
Hargett, James M. "Song Dynasty Local Gazetteers and Their Place in The History of Difangzhi Writing," Harvard Journal of Asiatic Studies (Volume 56, Number 2, 1996): 405–442.
Hostetler, Laura. "Qing Connections to the Early Modern World: Ethnography and Cartography in Eighteenth-Century China," Modern Asian Studies (Volume 34, Number 3, 2000): 623–662.
Hsu, Mei-ling. "The Qin Maps: A Clue to Later Chinese Cartographic Development," Imago Mundi (Volume 45, 1993): 90-100.
King, David A. "Two Iranian World Maps for Finding the Direction and Distance to Mecca," Imago Mundi (Volume 49, 1997): 62–82.
Levine, Gregory P. "Switching Sites and Identities: The Founder's Statue at the Buddhist Temple Kōrin'in," The Art Bulletin (Volume 83, Number 1, 2001): 72–104.
Lewis, James B. (2003). Frontier Contact Between Choson Korea and Tokugawa Japan. New York: Routledge. شابک۰−۷۰۰۷−۱۳۰۱−۸.
Masuda, Wataru. (2000). Japan and China: Mutual Representations in the Modern Era. Translated by Joshua A. Fogel. New York: St. Martin's Press. شابک۰−۳۱۲−۲۲۸۴۰−۶.
McCune, Shannon. "Maps of Korea," The Far Eastern Quarterly (Volume 5, Number 3, 1946): 326–329.
Miller, Roy Andrew. "Old Japanese Phonology and the Korean-Japanese Relationship," Language (Volume 43, Number 1, 1967): 278–302.
Murphy, Mary. "Atlases of the Eastern Hemisphere: A Summary Survey," Geographical Review (Volume 64, Number 1, 1974): 111–139.
Needham, Joseph (1986). Science and Civilization in China: Volume 3, Mathematics and the Sciences of the Heavens and the Earth. Taipei: Caves Books, Ltd.
Pratt, Keith L. and Richard Rutt. (1999). Korea: A Historical and Cultural Dictionary. Richmond: Routledge; Curzon Press. شابک۰−۷۰۰۷−۰۴۶۳−۹.
Provine, Robert C. "Investigating a Musical Biography in Korea: The Theorist/Musicologist Pak Yŏn (1378–1458)," Yearbook for Traditional Music, (Volume 32, 2000): 1–15.
Ravenhill, William. "John Adams, His Map of England, Its Projection, and His Index Villaris of 1680," The Geographical Journal (Volume 144, Number 3, 1978): 424–437.
Schafer, Edward H. (1963). The Golden Peaches of Samarkand: A study of T’ang Exotics. University of California Press. Berkeley and Los Angeles. 1st paperback edition: 1985. شابک۰−۵۲۰−۰۵۴۶۲−۸.
Tarn, W.W. "Alexander and the Ganges," The Journal of Hellenic Studies (Volume 43, Part 2, 1923): 93–101.
Taryō, Ōbayashi. "Japanese Myths of Descent from Heaven and Their Korean Parallels," Asian Folklore Studies (Volume 43, Number 2, 1984): 171–184.
Thomas, Peter D.G. "The Beginning of Parliamentary Reporting in Newspapers, 1768–1774," The English Historical Review (Volume 74, Number 293, 1959): 623–636.
Thogersen, Stig and Soren Clausen. "New Reflections in the Mirror: Local Chinese Gazetteers (Difangzhi) in the 1980s," The Australian Journal of Chinese Affairs (Number 27, 1992): 161–184.
Vermeer, Eduard B. "New County Histories: A Research Note on Their Compilation and Value," Modern China (Volume 18, Number 4, 1992): 438–467.
White, Robert C. "Early Geographical Dictionaries," Geographical Review (Volume 58, Number 4, 1968): 652–659.
Wilson, Penelope. (2003). Sacred Signs: Hieroglyphs in Ancient Egypt. Oxford and New York: Oxford University Press. شابک۰−۱۹−۲۸۰۲۹۹−۲.
Wong, H.C. "China's Opposition to Western Science during Late Ming and Early Ch'ing," Isis (Volume 54, Number 1, 1963): 29–49.