![]() | این مقاله میتواند با ترجمهٔ متن از مقالهٔ متناظر در انگلیسی گسترش یابد. برای مشاهدهٔ دستورالعملهای مهم ترجمه روی [گسترش] کلیک کنید.
|
در جامعهشناسی معرفت، جهلشناسی[۲] (به انگلیسی: agnotology سابقاً: agnatology) مطالعه نادانی (جهل) یا شک عمدی ناشی از فرهنگ معمولاً برای فروش یک محصول یا جلب لطف، به ویژه از طریق انتشار دادههای علمی نادرست یا گمراه کننده است.[۳][۴] بهطور کلی تر، این اصطلاح همچنین شرایطی را برجسته میکند که دانش بیشتر از یک موضوع باعث میشود فرد نسبت به قبل از لحاظ دانشی نامشخص تر و مورد تردیدتر باشد.
این کلمه در سال ۱۹۹۲ میلادی و توسط زبانشناس و مورخ اجتماعی تکنیکها و عوام (به انگلیسی:technics and the commons)، ایان بوال (Iain Boal)[۵][۳][۶][۷] و به درخواست رابرت ان. پراکتور (Robert N. Proctor)، استاد دانشگاه استنفورد،[۸] و بر اساس دو کلمه یونانی نئوکلاسیک agnōsis (ἄγνωσις، 'ندانستن'؛ رجوع کنید به یونانی گویش آتیک: ἄγνωτος، 'ناشناس')[۹] و -logia (-λογία) ساخته شد.[۱۰] پراکتور به عنوان مثالی بارز از کمپین روابط عمومی ۴۰ ساله صنعت دخانیات برای ایجاد تردید در مورد اثرات نامطلوب استفاده از تنباکو بر سلامتی یاد میکند.[۱۰][۱۱] این تکنیک و پذیرش متعاقب آن توسط صنعت سوخت فسیلی در کمپین مشابهی علیه اجماع علمی در مورد تغییرات آب و هوا، مورد تمرکز کتاب Merchants of Doubt در سال ۲۰۱۰ میلادی توسط نائومی اورسکس و اریک ام. کانوی قرار گرفت.[۱۲]
دیوید دانینگ از دانشگاه کرنل هشدار میدهد که «اینترنت به انتشار جهل کمک میکند. اینترنت کاربران را طعمه منافع قدرتمندی میکند که مایل به گسترش عمدی جهل هستند.»[EN ۱][۴] ایروین سی شیک با استفاده از مثال «terra incognita» در نقشههای جِغرافیایی اولیه به عنوان نوعی از unknowledge (غیردانش) اشاره میکند. «بازسازی و نمایش بخشهایی از کره زمین به عنوان سرزمین (های) ناشناخته … نوعی تولید نادانی است و باعث تبدیل آن بخشها به موضوعات بالقوه مورد توجه سیاسی و اقتصادی غرب میشود و این نوعی از توانمندسازی استعمار است.»[EN ۲][۱۳]
علل فعال ناآگاهی ناشی از فرهنگ میتواند شامل نفوذ رسانهها، شرکتها و سازمانهای دولتی از طریق پنهانکاری و سرکوب اطلاعات، تخریب اسناد و سوگیری تأییدی میباشد.[۱۴] مثال دیگر انکار تغییرات اقلیمی است که در آن شرکتهای نفتی به تیمهایی از دانشمندان پول میدادند تا تأثیرات تغییرات آب و هوایی را کماهمیت جلوه دهند.[۱۵] علل غیرفعال شامل حبابهای اطلاعاتی ساختاری، از جمله مواردی است که توسط جداسازی در امتداد خطوط هویتی نژادی و طبقاتی ایجاد میشود، که دسترسی متفاوتی به اطلاعات را ایجاد میکند.
جهلشناسی همچنین بر این تمرکز دارد که چگونه و چرا اشکال گوناگون دانش «به وجود نمیآیند» یا نادیده گرفته میشوند یا به تأخیر میافتند. به عنوان مثال، دانش در مورد زمین ساختهای صفحهای حداقل یک دهه سانسور شد و به تعویق افتاد زیرا برخی از شواهد به عنوان اطلاعات نظامی طبقهبندی شده مربوط به جنگ زیر دریا باقی مانده بود.[۱۰]
اصطلاح "agnotology" برای اولین بار در پاورقی کتاب رابرت ان. پراکتور استاد دانشگاه استنفورد در سال ۱۹۹۵ با عنوان «جنگهای سرطان: چگونه سیاست به آنچه دربارهٔ سرطان میدانیم و نمیدانیم شکل میدهد» ظاهر شد.
This is about a society's choice between listening to science and falling prey to what Stanford science historian Robert N. Proctor calls agnotology (the cultural production of ignorance)
'there is a lot more protectiveness than there used to be,' said Dr. Proctor, who is shaping a new field, the study of ignorance, which he calls agnotology. 'It is often safer not to know.'
Proctor uses the term "agnotology" – a word coined from agnosis, meaning "not knowing" – to describe a new approach to looking at knowledge through the study of ignorance.
Proctor:...Die Tabakindustrie hat … verlangt, dass mehr geforscht wird. Das ist reine Ablenkungsforschung. Wir untersuchen in Stanford inzwischen, wie Unwissen hergestellt wird. Es ist eine Kunst – wir nennen sie Agnotologie. (Proctor:...The tobacco industry has … called for further study. That is pure distraction research. At Stanford, we study how ignorance is manufactured. It is an art we call agnotology.)