خرفستر
خرفستر (اوستایی: xrafstra-) /خْرَفْسْتَر/ واژه‌ای‌است پهلوی و به هر جانور یا حشره‌ای موذی (مار، عقرب، رتیل، زنبور و ساس) گفته می‌شد. در دین زرتشتی کشتن خرفستر ثواب دارد. بیست و چهارمین روز هر ماه (دین روز)، روز کشتن خرفستران بوده‌است.[۱] در ایران باستان برای کشتن خرفستران از چوبدستی‌ای استفاده می‌شده‌است که به آن مارغن می‌گفتند.
ریشه واژه
[ویرایش]خرف یا خرَپ در فارسی به معنی شراره آتش و ستر به معنی ستردن و از بین بردن است.[نیازمند منبع] خرفستر احتمالاً به معنی ضد و از بین برنده آتش مقدس است. بارتولومه ریشه خرف را به معنی سهیم بودن و نفع و سود داشتن آورده‌است. از این رو واژه خرفستر از بین برنده سود یا همان جانور زیانکار معنی شده‌است. در زبان فارسی دری از لفظ خستر هم استفاده شده‌است.
تعریف خرفستران
[ویرایش]حشرات و جانوران موذی مثل مار و موش و مخصوصاً هر جانور خرد زیانکار خرفستر به حساب می‌آید. گاهی حیوانات بزرگی چون فیل هم خرفستر شمرده شده‌اند.
لیست خرفسترانی که در وندیداد آمده بدین شرح است: مار، بید، کژدم، وزغ، موش، مورچه، پشه، کک، کنه، ملخ، مگس، زنبور، عنکبوت، کرم، سوسک، سن، ساس، شپش، سرگین گردان، بزمجه، لاک‌پشت، گربه، خرگوش و فیل. (ر.ک. وندیداد، ترجمه و شرح هاشم رضی، ج ۲، ص ۷۷۵–۷۶۲ شرح)
دستورها در باب خرفستران
[ویرایش]در دین زرتشتی خرفستران آفریده اهریمن هستند و کشتن آنها لازمه بهدینی است. «پیدا است که هر بهدینی یکی غن باید داشتن که خرفستران و گناهکاران را بدان زند و کشد تا کرفه مندتر شود.» (فرنبغ دادگی، ۱۲۱–۱۲۰ :۱۳۸۰)
از مهمترین آیین‌های جشن سپندارمذگان مراسم کشتن و دورکردن خرفستران است.[نیازمند منبع]
ادبیات
[ویرایش]احتمالاً فردوسی در این بیت مشهور شاه‌نامه به نکوهش این عمل می‌پردازد.
| مکش مورکی را که روزی کش است | که او نیز جان دارد و جان خوش است |
سعدی نیز در شعری در بوستان سعدی این بیت فردوسی را نقل به مضمون کرده و به فردوسی برای گفتن آن رحمت می‌فرستد.
| چه خوش گفت فردوسی پاک زاد | که رحمت بر آن تربت پاک باد | |
| میازار موری که دانه‌کش است | که جان دارد و جان شیرین خوش است |
شعر از ملک‌الشعرای بهار:
کیک و مله کژدم و مار و مگس
اشپش و زنبور و از این جنس بس
ساخته ز اندیشهٔ اهریمن‌اند
مایهٔ آزردن مرد و زن‌اند
منابع
[ویرایش]- ↑ متون پهلوي. ۱۳۷۱. ص. ۱۰۸.
- مکنزی دیوید. فرهنگ کوچک زبان پهلوی. ترجمهٔ مهشید میرفخرایی.
- دکترحسن انوری (۱۳۸۲)، فرهنگ فشرده سخن، انتشارات سخن
| بندپایان |  | |
|---|---|---|
| دیگر جانداران | ||
| بیماری‌های منتقله | اسهال خونی • بیماری خواب • بیماری شاگاس • بیماری لایم • تب دنگی • تب خندق • تب راجعه شپشی • تب زرد • تب نیل غربی • تولارمی • تیفوس • تیفوس کنه‌ای • سالک • طاعون • فیلاریاز • مالاریا • ورم ویروسی مغز • هاری | |
| جستارهای وابسته | ||
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Xrafstar». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۶ اوت ۲۰۲۳.