دحیه کلبی
 | این مقاله نیازمند ویکیسازی است. لطفاً با توجه به راهنمای ویرایش و شیوهنامه، محتوای آن را بهبود بخشید. |
دحیة بن خلیفه کلبی معروف به دحیه کلبی از اصحاب محمد، پیامبر اسلام بود. دحیه پس از جنگ احد اسلام آورد و در سال ۶ یا ۷ هجری از سوی محمد نزد هرقل قیصر روم رفت تا او را به دین اسلام دعوت کند.[نیازمند منبع] دحیه تا زمان خلافت معاویه زنده بود و در سال ۴۵ هجری درگذشت.[۱]
در برخی متون تاریخی سال وفات دحیه ۴۵ ق ذکر شده‌است. به نظر می‌رسد او تا این تاریخ که هم‌زمان با دوران خلافت معاویه است در روستای مزه دمشق زندگی می‌کرده‌است.[۲]
دحیه برادر شیری محمد پیامبر اسلام است که در کودکی از یک دایه شیر خوردند و او را رضیع محمد می‌گویند.[۳]
او در زمان حسن بن علی به دارابگرد (به عربی دارابجرد) سفر کرد و خراجگزار حسن در داراب بود.[۴]
مقبره دحیه پس از مرگش در کنار شهر قدیم دارابگرد قرار دارد. گفتنی است که دحیهٔ کلبی اصالتاً اهل یمن بود و مقبرهٔ او در نزدیکی شهر داراب در استان فارس هنوز وجود دارد. از دحیهٔ کلبی بازماندگانی مانده‌است که در داراب و جهرم زندگی می‌کنند و با همین نام یعنی کلبی شناخته می‌شوند. .[۵] دهخدا به نقل از معجم البلدان مقبره دحیه کلبی را روستای مزه معرفی می‌کند.[۶]
منابع به رخسار نیکوی دحیه اشاره کرده‌اند و بنابر گزارشی محمد او را در زیبایی به جبرئیل مانند کرده‌است. در برخی نقل‌ها آمده‌است که جبرئیل گاهی به صورت دحیه کلبی بر محمد ظاهر می‌شد.[۷]
غزوه خیبر
[ویرایش]شوهر صفیه دختر حیی بن اخطب در جنگ خیبر به دست مسلمانان کشته شد، و پدر او نیز در جنگ با قبیله بنی قریظه کشته شده بود و دحیه کلبی وی را به اسارت به مدینه آورد. اصحاب محمد گفتند این دختر بزرگ‌ترین مردم از طایفه بنی نضیر و بنی قریظه است و شایسته‌است او را انتخاب فرمائی و چون پذیرفت او را آزاد کرد و سپس، وی را به همسری خود اختیار نمود.[۸]
نامه به قیصر روم
[ویرایش]دحیه بن خلیفه کلبی مأمور ارسال نامه محمد به هرقل پادشاه روم بود. هرقل پس از دریافت نامه به دحیه گفت: اکنون برو نزد ضغاطر و نامه او را به او هم برسان و ببین در این موضوع چه می‌گوید؟ دحیه نزد پاپ اعظم (ضغاطر) رفت و نامه را به وی داد. ضغاطر نامه را خواند و آن گاه به دحیه گفت: «سوگند به خداوند که صاحب تو پیغمبر مرسل است و ما او را به اوصافش می‌شناسیم و او را در کتاب‌های خود می‌یابیم». ضغاطر سپس به کلیسا رفت و گفت: «ای گروه ملت روم همانا از جانب احمد نامه‌ای به ما رسیده و ما را به سوی خداوند دعوت می‌کند و من شهادت می‌دهم که جز ذات مقدس خداوند معبودی مستحق ستایش نیست و محمد فرستاده پروردگار است». در آن هنگام جمعی از شنوندگان به ضغاطر حمله کردند و او را کشتند.[۹]
سریه زید بن حارثه
[ویرایش]دحیه بن خلیفه کلبی از نزد قیصر روم بازمی‌گشت، چون به سرزمین جُذام رسید افرادی وی را غارت کردند. عده‌ای نیز به راه‌زنان حمله بردند و کالای به غارت رفته را به دحیه پس دادند. دحیه رهسپار مدینه شد و آنچه را پیش آمده بود به محمد گزارش داد. محمد زید بن حارثه را با پانصد نفر بر جُذام فرستاد و دحیه را نیز همراه وی بازگرداند. آنان حمله بردند و کسانی از غارتگران را کشتند و صد زن و کودک و هزار شتر و پنج هزار گوسفند اسیر و به غنیمت گرفتند. سرانجام علی بن ابی‌طالب از طرف محمد مأمور شد و زنان و کودکان و اموالشان را آزاد کرد.[۱۰]
دحیه کلبی در ادبیات پارسی
[ویرایش]دیوان اشعار عطار نیشابوری:[۱۱]
| ز بس کامد به نزدیک تو جبریل | شده چون دحیه الکلب قریشی |
منطق الطیر عطار نیشابوری:[۱۲]
| جبرئیل از دست او شد خرقه‌دار | در لباس دحیه زان گشت آشکار |
مصیبت نامه عطار نیشابوری:[۱۳]
| کلبه روح القدس قلبی کند | قالبش چون دحیه الکلبی کند |
حدیقة الحقیقه و شریعة الطریقه سنایی:[۱۴][۱۵][۱۶]
| شرفش بهر قال و قیلی را | دحیه کردست جبرئیلی را | |
| جهل تو بهر قال و قیلی را | دحیه کردست جبرئیلی را | |
| که نمودی چو شرقی از غربی | رای او روی دحیة الکلبی |
وفات و محل دفن
[ویرایش]بنا بر گفته برخی دحیه کلبی در سال۴۸ق[۱۷] و بنا بر نقل دیگر در سال ۶۰ق وفات کرد.[۱۸] در مورد محل دفن وی نیز چندین نقل قول موجود است:
جستارهای وابسته
[ویرایش]منابع
[ویرایش]- ↑ دحیه کلبی
- ↑ حسنی، میرزا محمد: ص13
- ↑ مجمع البحرین، ماده دحی
- ↑ حسنی، میرزا محمد: ص14
- ↑ روزنامه خبر جنوب منتشر شده در استان فارس
- ↑ دهخدا، واژه مزه
- ↑ مدخل دحیه بن خلیفه کلبی، دانشنامه جهان اسلام
- ↑ انوار درخشان در تفسیر قرآن، جلد سوم، سوره النساء (۴): آیات ۲ تا ۶، محمد حسینی همدانی، ۱۳۸۰، ص ۱۲۵۳
- ↑ محمد و زمامداران، صابری همدانی، ۱۳۸۰، ص ۲۰۱
- ↑ دائرةالمعارف جامع اسلامی، عباس علی اختری، ص ۲۰۳۵
- ↑ عطار » دیوان اشعار » ترجیعات
- ↑ عطار » منطق‌الطیر » در نعت رسول
- ↑ عطار » مصیبت نامه » آغاز کتاب
- ↑ سنایی » حدیقة الحقیقه و شریعة الطریقه » الباب الثّالث: اندر نعت پیامبر ما محمّد مصطفی علیه‌السّلام و فضیلت وی بر جمیع پیغمبران
- ↑ سنایی » حدیقة الحقیقه و شریعة الطریقه » الباب السّادس فی ذکر نفس الکلّی و احواله
- ↑ سنایی » حدیقة الحقیقه و شریعة الطریقه » الباب الثّالث: اندر نعت پیامبر ما محمّد مصطفی علیه‌السّلام و فضیلت وی بر جمیع پیغمبران
- ↑ ابن قتیبة، ص۳۶۴و۳۶۵
- ↑ لکامل، ج۴، ص:۴۴
- ↑ معجم البلدان، ج۳، ص:۳۲۵
- ↑ الاشارات الی معرفة الزیارات، ص: ۲۰
- ↑ معجم البلدان، ج۵، ص:۱۴۳
- ↑ تاریخ جدید یزد، ص۱۷۸
۱- حسنی، میرزا محمد، ۱۳۹۳. تاریخچه آرامگاه دحیه کلبی در دارابجرد، مجمع ذخائر اسلامی، قم.