دیواندره
{{جعبه اطلاعات شهر ایران | نام‌رسمی = دیواندره. Divandarreh | نام محلی = به کردی:(دێواندەرە) | نام‌های قدیمی =میرانشاه | نام‌های دیگر =نیوان دره | تصویر = | اندازه تصویر = 275px | عرض‌جغرافیایی = ۳۵٫۵۴ | طول‌جغرافیایی = ۴۷٫۰۱ | استان = کردستان | شهرستان = دیواندره | بخش = دیواندره | سال شهرشدن = ۱۳۳۷[۱] | جمعیت = ۵۵,۰۰۰ نفر (برآورد سال ۱۴۰۰)[۲] | رشد جمعیت =+۲ | تراکم جمعیت =10نفر در هر کیلومتر | مذهب = سنی شافعی | مساحت = ۳۶۳۷ | ارتفاع = ۱۸۵۰ متر | میانگین دما = _+۳۰ | میانگین بارش = ۳۶۵ | روزهای یخبندان = ۱۲۰ | شهردار =ناصح محمد خانی |سال تأسیس شهرداری =1337 | ره‌آورد = گندم - زردآلو - لبنیات - گوشت قرمز_ماشین سنگین _ادوات‌کشاورزی
| پیش‌شماره = ۰۸۷[۳] | پلاک اتومبیل = ایران ۶۱_ط | وبگاه = | پانویس = | lats = | latNS = | longd = | longm = | longs = | longEW = |نماینده مجلس=سالارمرادی
دیواندَره مرکز شهرستان دیواندره در استان کردستان در غرب ایران است. دیواندَره سر راه سنندج به ارومیه، در ۴۰۰ کیلومتری غرب تهران و ۹۵کیلومتری شمال سنندج قرار دارد.
این شهر را از طرفی رشته کوه‌های تاله سوار و شیخ شرف چهلچشمه، و دشت سارال و از طرفی دیگر منطقه‌های قراتوره و تیلکو آن را احاطه کرده‌اند.
از مناطق دیدنی دیواندره منطقه چهل چشمه و سارال می‌باشد که هر سال در خرداد ماه جمعیت زیادی از مردم کردستان و ایران و حتی گردشگران خارجی را به سوی خود می‌کشد. سد سیاه زاغ از سدهای استان کردستان ایران است که در نزدیکی شهر دیواندره واقع شده‌است.
غار کرفتو با فاصله ۷۰ کیلومتر در شمال غربی شهرستان دیواندره قرار دارد که نمونه‌ای بارز از دوران زندگی پیشینیان مردمان کرد در این منطقه می‌باشد. این غار نشانگر وجود تمدن و حیات تا دو هزار سال قبل از میلاد در منطقه دیواندره است.[۴]
دیواندره یکی از مراکز مهم تولید گندم در کردستان و ایران است. همچنین یکی از مراکز سنتی دامداری و تولید گوشت قرمز در غرب ایران به شمار میرود.[۵]
دیواندره همچنین به شهر تولید گندم و شهرسنگین سواران معروف است و تعداد زیادی از ساکنان آن ماشین سنگین دار و نیز راننده هستند همچنین یکی از شهر های اصلی مرکز خرید و فروش ماشین های سنگین می باشد.[۶]
زبان اهالی این شهر کردی مرکزی با لهجه اردلانی است و زبان فارسی به عنوان زبان آموزش و نوشتار رسمی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ریشه نامگذاری
[ویرایش]دیواندره از دو کلمه دیوان + دره تشکیل شده‌است، دیوان یعنی جایگاه و محل قانون، عدالت و جای حل اختلافات و چون این دیوان خانه معروف گشته‌است.
پسوند دره درساختار اسمی اکثر روستاهای اطراف ناحیه دیواندره و شهر #دیواندره وجود دارد مانند .قره‌دره .دوزخ‌دره .اله‌دره. دره سفته.و همچنین چپ‌دره گزدره و آقدره نزدیک تکاب دره پنبه دان و دره شیخان نزدیک سقز گمه دره نزدیک سنندج دره تفی و دره ناخی نزدیکی مریوان و....
دیواندره می‌تواند همچون کلمه دێولان که شهری نزدیک به آن است از کلمه باستانی دێو به معنای خدا ساخته شده باشد؛ یعنی دره خدایان.
وضعیت طبیعی
[ویرایش]موقعیت جغرافیایی
[ویرایش]شهر دیواندره با ارتفاع ۱,۸۵۰ متر در منطقه‌ای کوهستانی و نیمه‌جنگلی و در 95 کیلومتری شمال سنندج قرار دارد.
شهر دیواندره بین ۳۵ درجه و ۵۲ دقیقه تا ۳۵ درجه و ۵۸ دقیقه عرض شمالی و ۴۶ درجه و ۵۸ دقیقه عرض شمالی تا ۴۷ درجه و ۶ دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ واقع شده است.
به لحاظ مرز‌های داخلی، از شمال به شهرستان تکاب و شاهیندژ از استان آذربایجان غربی، از شرق به شهرستان بیجار،و زنجان از جنوب به شهرستان سنندج، از غرب به شهرستان سقز و از جنوب غربی به بخش سرشیو از مریوان محدود می‌شود.
رودخانه ها
[ویرایش]رودخانه های فراوان در شهرستان جریان دارد، كه اكثر آنها فصلی است و از آب شدن برف ها و بارندگی های فصلی به وجود می آید.
در منطقه دو رودخانه مهم و دائمی به نام های قزل اوزن و یول كشتی وجود دارد كه رودخانه قزل اوزن از ارتفاعات چهل چشمه و سارال سرچشمه می گیرد و با نام سفید رود به دریای خزر می ریزد . رودخانه یول كشتی نیز سرچشمه آن حوضه های ابگیر فلات اوباتو است كه پس از طی مسیری به رود قزل اوزن می پیوندد.
رودخانه قزل اوزن رودخانه سیروان کوچک رود دیواندره که نهایتاً به قزل اوزن متصل و به دریای خزر می‌ریزد و سرچشمه رود زرینه رود و سیمینه رود که به دریاچه ارومیه مختوم می‌گردد از این شهرستان نشات می‌گیرد کوه‌های متمایز و منحصر بفرد چهل چشمه خط تقسیم آب سه مخزن بزرگ کشور شامل دریای خزر خلیج فارس و دریاچه ارومیه می‌باشد و از این نظر در کل کشور منحصر به فرد است کوه‌های دیواندره کوه‌های بکر و دست نخوردهو با پوشش گیاهی منحصر به فرد در کل کشور که تفرج گاه‌های دلپذیر و خنک خصوصاً در اردیبهشت و خرداد ماه هستند شامل کوه زلیخا کوه مسجد میرزا کوه شاه نشین کوه شیخ شرف کوه حاج سید کوه تاله سوار کوه هوازو کوه‌های منطقه سارال ک زیستگاه بسیاری از جانداران و پرنده گان این منطقه است [۷]
کوه‌ها
[ویرایش]چهل چشمه از کوه‌های مرتفع کردستان است که در منطقه ’چهل چشمه غرب ’ شهرستان دیواندره قرار دارد. نام چهل چشمه به سبب وجود آبشارها و چشمه‌های فراوان آن برای این کوه انتخاب شده است. همچنین کوه های. تاله سوار حاج سید شیخ شرف. هوازو سارال. سلطان دو برا شاه نشین و... بلند ترین کوه های. این شهرستان می باشند
آب و هوا
[ویرایش]بنا بر طبقه بندیهای جغرافیایی شهرستان دیواندره در مناطق کوهستانی طبقه‌بندی می‌شود. وجود کوه‌هایی مانند «هوازو»، «تاله سوار» و «شیخ شرف» در نزدیکی شهر و قلل مرتفع رشته کوه چهل چشمه در سطح شهرستان؛ باعث شده‌است تا زمستانهایی سرد، تابستانهای معتدل و بهاری بارانی و دلپذیر داشته باشد.
پیشینه تاریخی
[ویرایش]شهرستان دیواندره از زمان صفویه به بعد تحت نفوذ دو شهر بزرگ استان كردستان –سنندج در جنوب و سقز در شمال –بوده است .
با تقویت راه سنندج –ارومیه، به تدریج دیواندره در وسط این راه، به عنوان یك مركز جمعیتی و بین راهی گسترش می یابد و در سال های اوایل دهه پنجاه شمسی به صورت یك شهر كوچك پا به عرصه وجود می نهد. بنابراین مهم ترین عامل در ایجاد شهر دیواندره موقعیت میان راهی آن بوده است.
در كنار این عامل با توجه به رشد اقتصادی –اجتماعی منطقه و افزایش ارزش افزوده، ایجاد یك مركز جمعیتی به صورت شهر برای تجمع و انباشت ثروت و مبادله كالا ضرورت می یابد. بدیهی است كه این مركز باید بهترین دسنرسی را با شهرهای بلافصل آن و بالاخص مركز استان، داشته باشد.
چنین نقطه سكونتی روستای دیواندره بود كه از سال های دهه ی چهل به بعد روند تبدیل آن به شهر آغاز شد. در سال 1345، دیواندره یكی از بخش های شهرستان سنندج بوده و پرجمعیت ترین روستای آن دیواندره بوده كه 1822 نفر جمعیت داشته است.[۸]
همچنین جستجو برای کشف سکونت در منطقه دیواندره در غار کرفتو دیواندره در سال ۱۳۷۹ گمانه‌زنی شد و با بررسی‌های باستان‌شناختی در محوطه بیرون و داخل غار آثاری از دوران‌های مختلف به دست آمد. کشف تراشه‌های سنگی در طبقه چهارم و محوطه بیرون غار می‌تواند نشانه‌ای از استفاده انسان در دوران پیش از تاریخ از این غار باشد. همچنین نمونه سفال‌ها و اشیای به دست آمده، ادامه سکونت انسان را در طول دوران تاریخی اشکانی و ساسانی و دوران اسلامی یعنی سده‌های ششم تا هشتم هجری را مسجل می‌سازد.[۹]
کتیبه‌ای یونانی بر سردر یکی از اتاق‌های طبقه سوم این غار وجود دارد که از این غار به عنوان معبد هراکلس نام برده‌است.[۲] در معماری این غار علاوه بر ایجاد اتاق‌ها و راهروهای عبوری، سعی شده تا اتاق‌ها با هم مرتبط باشند. نورگیرهایی به سمت بیرون تعبیه شده‌اند و بر دیوارهای غار در بعضی از اتاق‌ها نقوشی به صورت تجریدی از حیوانات، انسان و گیاه حجاری شده است.
مردم
[ویرایش]زبان و گویش
[ویرایش]مردم دیواندره به زبان کردی و با لهجه دیواندره ای صحبت می‌کنند. البته گویش روستاهای دیواندره در چهارجهت جغرافیایی آن متفاوت است. مثلاً گویش مناطق غربی این شهرستان به سورانی نزدیکتر است. گویش مناطق شمالی به گویش کرد تکابی و گویش مناطق جنوبی و شرقی به گویش اردلانی و لیلاخی نزدیکتر است. گویش ساکنان شهر دیواندره نیز مجموعی از لهجه های اشاره شده است.
دین و مذهب
[ویرایش]دین مردم اسلام و پیرو مذهب تسنن (شافعی) می‌باشند.
گردشگری
[ویرایش]- منطقه بکر و دست نخورده عالی سارال در جنوب و جنوب غربی شهرستان دیواندره ورودی از جاده دیواندره به که وله و شهر جدید هزار کانیان
- کوه های بی نظیر و خوش آب و هوا چهل چشمه با قلل فراوان مرتفع و پوشش گیاهی منحصر بفرد و دارای آبشارها ی زیبا و چشم نواز و حیات جانوری متنوع و بی نظیر ورودی از جاده دیواندره به شریف آباد
- غار باستانی کرفتو دیواندره معبد هراکلس یونانی قبل از میلاد معماری صخره ای و طبقاتی با دالان های مختلف است واقع در شمال دیواندره بخش کرفتو ورودی از جاده دیواندره به تکاب سه راه روستای یوزباش کندی و غار کرفتو
- قله مرتفع هه وازو (واقع در روستای تبریزخاتون)
- سد مخزنی زیبا سیاه زاغ در 5 کیلومتری دیواندره
- رود بزرگ قزل اوزن دیواندره که از کوه های چهل چشمه و منطقه سارال سرچشمه می گیرد و نهایتا به دریای خزر می ریزد
- قلعه زیویه در نزدیکی دشت اوباتو در شمال غربی شهرستان دیواندره منطقه تیلکو
- دشت قراتوره واقع در جاده دیواندره به گاوشله در شمال شرقی شهرستان دیواندره
- غار سنگی روستای قره دره
- چشمه آب شفا بخش در نزدیکی زرینه دسترسی از. جاده دیواندره به زرینه و روستای احمدکر(احمداباد کرفتو)
- مقبره سید شهاب الدین دیواندره روستای مودی
- روستای گردشگری بست واقع در منطقه چهل چشمه دسترسی از جاده دیواندره به زرینه دوراهی کلکان (چهلچشمه)
- روستای گردشگری گیزمل
- سردترین و مرتفع‌ترین شهر ایران مشهور به نگین برفی ایران شهرزرینه که در فصل زمستان دمای آن به منفی25هم می رسد و کولاک زمستانه آن مشهور است در20کیلومتری شهر دیواندره قرار دارد
- گردنه برفگیر اوباتو جاده دیواندره سقز سه راه تکاب
- روستای گردشگری اغه جری (چورچوره)
- گومه زرد در نزدیکی روستای کانی سفید پذیرای همیشگی مسافران نوروزی در روز سیزده بدر
- مجتمع رفاهی و پارک آبی بی نظیر در غرب کشور مجتمع گردشگری سپهر تابناک غرب
رود خانه های دیواندره
رودخانه قزل اوزن رودخانه سیروان کوچک رود دیواندره که نهایتاً به قزل اوزن متصل و به دریای خزر می‌ریزد و سرچشمه رود زرینه رود و سیمینه رود که به دریاچه ارومیه مختوم می‌گردد از این شهرستان نشات می‌گیرد کوه‌های متمایز و منحصر بفرد چهل چشمه خط تقسیم آب سه مخزن بزرگ کشور شامل دریای خزر خلیج فارس و دریاچه ارومیه می‌باشد و از این نظر در کل کشور منحصر به فرد است کوه‌های دیواندره کوه‌های بکر و دست نخوردهو با پوشش گیاهی منحصر به فرد در کل کشور که تفرج گاه‌های دلپذیر و خنک خصوصاً در اردیبهشت و خرداد ماه هستند شامل کوه زلیخا کوه مسجد میرزا کوه شاه نشین کوه شیخ شرف کوه حاج سید کوه تاله سوار کوه هوازو کوه‌های منطقه سارال ک زیستگاه بسیاری از جانداران و پرنده گان این منطقه است صنعت و معدن
صنعت تولید و معادن دیواندره یک صنعت نوپا و نوین و باسابقه کم ولی پرقدرت با نیروی جوان بومی مسیر خود را درحال حرکت است
که با ایجاد اولین شهرک صنعتی در دیواندره به تازگی و نیز وجود کارگاه‌های صنعتی مختلف انشا الله شاهد توسعه صنایع مختلف و تولیدات باکیفیت و نامدار در بازارهای کشور در این شهرستان خواهیم بود[۱۰]
منابع
[ویرایش]- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ ژوئیه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۴ مارس ۲۰۱۴.
- ↑ «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۸۵». درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ آبان ۱۳۹۲.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ ژوئیه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۴ مارس ۲۰۱۴.
- ↑ https://www.hamshahrionline.ir/news/180860/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%AC%D8%A7%D8%B0%D8%A8%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DA%AF%D8%B1%DB%8C-%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%B1%D9%87-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86
- ↑ «http://www.divandareh.gov.ir/». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ ژوئن ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۳۰ اوت ۲۰۱۲. پیوند خارجی در
|title=وجود دارد (کمک) - ↑ افزودن اطلاعات.
- ↑ جغرافیای استان کردستان.
- ↑ https://wiki.baneh.tv/%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%B1%D9%87/
- ↑ جغرافیای طبیعی استان کردستان.
- ↑ «http://www.divandareh.gov.ir/». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ ژوئن ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۳۰ اوت ۲۰۱۲. پیوند خارجی در
|title=وجود دارد (کمک)
| مرکز شهرستان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| بخش |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
