سلول گرانولوزا
سلول گرانولوزا (انگلیسی: Granulosa cell) یا سلول فولیکولار یک سلول سوماتیک در طناب جنسی است که ارتباط نزدیکی با گامت جنس مؤنث (که بدان اووسیت گفته می‌شود) در تخمدان پستانداران دارد.
ساختار و عملکرد
[ویرایش]در فولیکول اولیه تخمدان و بعداً هنگام رشد فولیکول (فولیکولوژنز)، سلول‌های گرانولوزا پیشروی می‌کنند تا یک تودهٔ سلولی چند لایه‌ای (موسوم به «کومولوس اوفوروس») را در اطراف اووسیت در فولیکول قبل از تخمک‌گذاری، یا فولیکول آنترال (یا فولیکول گرآف) تشکیل دهند.
عملکردهای اصلی سلول‌های گرانولوزا شامل تولید استروئیدهای جنسی و همچنین تعداد بیشماری فاکتورهای رشد است که تصور می‌شود در طول رشد اووسیت با آن تعامل دارند. تولید هورمون‌های استروئیدی جنسی با هورمون محرکه فولیکولی (FSH) در هیپوفیز قدامی شروع می‌شود و سلول‌های گرانولوزا را تحریک می‌کند تا طی فاز فولیکولر چرخه قاعدگی آندروژن‌ها را (که از سلول‌های تکای فولیکول نشأت می‌گیرند) توسط آنزیم آروماتاز به استرادیول مبدل کنند.[۱] با این حال، پس از تخمک‌گذاری، سلول‌های گرانولوزا به سلول‌های لوتئین گرانولوزا تبدیل می‌شوند که پروژسترون می‌سازند. پروژسترون ممکن است حاملگی بالقوه را حفظ کند و باعث تولید مخاط غلیظ دهانه رحم شود که مانع ورود اسپرم به رحم می‌شود.
جنین‌شناسی سلول‌های گرانولوزای تخمدان
[ویرایش]هنگام شکل‌گیری و تکوین اندام‌های ادراری و تناسلی، «اُوگونیا» در ستیغ تناسلی فرومی‌رود.
منشأ جنینی سلول‌های گرانولوزا بحث‌برانگیز است. در دهه ۱۹۷۰، شواهدی به‌دست آمد مبنی بر اینکه اولین سلول‌هایی که با «اُوگونیا» تماس یافتند، منشأ مزونفریک داشتند. به نظر می‌رسد سلول‌های مزونفریک که قبلاً با «اُوگونیا» ارتباط نزدیکی داشتند، در طول تکامل رویان تکثیر یافته تا لایه سلولی گرانولوزا را تشکیل دهند.[۲][۳][۴] اخیراً این فرضیه با انجام برخی بررسی‌های دقیق بافت‌شناسی به چالش کشیده شده‌است. «سایر» و همکاران این فرضیه کرده‌اند که در گوسفند بیشتر سلول‌های گرانولوزا از سلول‌های مزوتلیوم (یعنی سلول‌های اپیتلیال از اپیتلیوم سطح احتمالی تخمدان) ایجاد می‌شوند.[۵] در سال ۲۰۱۳، پیشنهاد شد که هم سلول‌های گرانولوزا و هم سلول‌های اپیتلیال سطح تخمدان از یک سلول پیش‌ساز به نام «سلول‌های اپیتلیال‌مانند-ستیغ تناسلی» نشأت گرفته می‌شوند.[۶]
انواع
[ویرایش]سلول‌های کومولوس دور تخمک را احاطه کرده‌اند. آنها مواد مغذی را برای تخمک فراهم می‌کنند و رشد تخمک را به شکل پاراکرین تحت تأثیر قرار می‌دهند. سلول‌های «گرانولوزای جداری» دیوارهٔ فولیکول را می‌پوشانند و حفره درونی (آنتروم) پر از مایع را احاطه می‌کنند. اووسیت موادی ترشح می‌کند که تفاوت‌های عملکردی بین سلول‌های کومولوس و سلول‌های «گرانولوزای جداری» را تعیین می‌کند. سلول‌های کومولوس در درجه اول از رشد و نمو تخمک پشتیبانی می‌کنند در حالی که سلول‌های «گرانولوزای جداری» در وهله نخست نقش غدد درون ریز را ایفا می‌کنند و بدین ترتیب از رشد فولیکول پشتیبانی می‌کنند. سلول‌های کومولوس به رشد تخمک کمک می‌کنند و بیان بالاتری از SLC38A3 (یک ناقل اسیدهای آمینه)، و آنزیم‌های آلدولاز A، آلفا انولاز، لاکتات دهیدروژناز ۱، PFKP, PKM2 و TPI1 که مسئول گلیکولیز هستند، نشان می‌دهند.[۷] سلول‌های «گرانولوزای جداری» از نظر استروئیدی فعال‌تر هستند و سطوح بالاتری از ساخت آران‌ای پیام‌رسانِ آنزیم‌های استروئیدزا مانند سیتوکروم پی ۴۵۰ را دارند.[۸] سلول‌های «گرانولوزای جداری» مقدار فزاینده‌ای از استروژن تولید می‌کنند که منجر به افزایش ناگهانی هورمون لوتئینی می‌شود.[۹] پس از افزایش هورمون لوتئینی، سلول‌های کومولوس شروع به انباشت و می‌کنند و طی این مرحله با سرعتی ده برابر بیشتر از «گرانولوزای جداری» در پاسخ به هورمون محرکه فولیکولی تکثیر می‌شوند.[۱۰] در طول انبساط سلول‌های کومولوس همچنین یک بستر موسینی‌شده تولید می‌کنند که برای برای تخمک‌گذاری مورد نیاز است.[۱۱]
کشت سلولی
[ویرایش]کشت سلول‌های گرانولوزا را می‌توان در شرایط آزمایشگاهی انجام داد. تراکم کشت (تعداد سلول در حجم محیط کشت) نقش مهمی برای تمایز آنها دارد. تراکم کشت کمتر باعث می‌شود سلول‌های گرانولوزا استروژن تولید کنند، در حالی که تراکم کشت بالاتر باعث می‌شود همچون یک جسم زرد تولیدکنندهٔ پروژسترون ظاهر شوند.[۱۲]
پیری تخمدان
[ویرایش]در میمون رزوس ماده با افزایش سن، شکستگی‌های دو رشته‌ای مولکول دی‌ان‌ای در سلول‌های گرانولوزا افزایش می‌یابد و توانایی ترمیم چنین شکستگی‌هایی نیز با افزایش سن، کاهش می‌یابد.[۱۳] این تغییرات در سطح دی‌ان‌ای در سلول‌های گرانولوزا ممکن است در پیری تخمدان نقش داشته باشد.[۱۳]
جستارهای وابسته
[ویرایش]پیوند به بیرون
[ویرایش]- تصویر بافت‌شناسی: 18404loa - سامانهٔ یادگیری بافت‌شناسی در دانشگاه بوستون - «دستگاه تولیدمثل در زنان: تخمدان، کومولوس اوفوروس»
- تصویر بافت‌شناسی: 14808loa - سامانهٔ یادگیری بافت‌شناسی در دانشگاه بوستون - «دستگاه تولیدمثل در زنان: تخمدان، گرانولوزای غشایی»
- Granulosa Cells در سرعنوان‌های موضوعی پزشکی (MeSH) در کتابخانهٔ ملی پزشکی ایالات متحدهٔ آمریکا
منابع
[ویرایش]- ↑ Garzo, V. G.; Dorrington, J. H. (1984). "Aromatase activity in human granulosa cells during follicular development and the modulation by follicle-stimulating hormone and insulin". American Journal of Obstetrics and Gynecology. 148 (5): 657–662. doi:10.1016/0002-9378(84)90769-5. PMID 6422764.
- ↑ Satoh M (1991). "Histogenesis and organogenesis of the gonad in human embryos". J Anat. 177: 85–107. PMC 1260417. PMID 1769902.
- ↑ Upadhyay S, Zamboni L (1982). "Preliminary observations on the role of the mesonephros in the development of the adrenal cortex". Anat Rec. 202 (1): 105–111. doi:10.1002/ar.1092020112. PMID 7059014. S2CID 40498196.
- ↑ Zamboni, L.; Bezard, J.; Mauleon, P. (1979). "The role of the mesonephros in the development of the sheep fetal ovary". Annales de Biologie Animal Biochimie et Biophysique. 19 (4B): 1153–78. doi:10.1051/rnd:19790801.
- ↑ Sawyer H, Smith P, Heath D, Juengel J, Wakefield S, McNatty K (2002). "Formation of ovarian follicles during fetal development in sheep". Biol Reprod. 66 (4): 1134–50. doi:10.1095/biolreprod66.4.1134. PMID 11906935. S2CID 2271384.
- ↑ Hummitzsch, K; Irving-Rodgers, HF; Hatzirodos, N; Bonner, W; Sabatier, L; Reinhardt, DP; Sado, Y; Ninomiya, Y; Wilhelm, D; Rodgers, RJ (2013). "A new model of development of the mammalian ovary and follicles". PLOS ONE. 8 (2): e55578. Bibcode:2013PLoSO...855578H. doi:10.1371/journal.pone.0055578. PMC 3567121. PMID 23409002.
- ↑ Eppig, J. J., Pendola, F. L., Wigglesworth, K., & Pendola, J. K. (2005). Mouse oocytes regulate metabolic cooperativity between granulosa cells and oocytes: amino acid transport. Biology of reproduction, 73(2), 351-357.
- ↑ Li, R., Norman, R. J., Armstrong, D. T., & Gilchrist, R. B. (2000). Oocyte-secreted factor (s) determine functional differences between bovine mural granulosa cells and cumulus cells. Biology of reproduction, 63(3), 839-845.
- ↑ Diaz, F. J., Wigglesworth, K., & Eppig, J. J. (2007). Oocytes determine cumulus cell lineage in mouse ovarian follicles. Journal of cell science, 120(8), 1330-1340.
- ↑ Khamsi, F., & Roberge, S. (2001). Granulosa cells of the cumulus oophorus are different from mural granulosa cells in their response to gonadotrophins and IGF-I. Journal of endocrinology, 170(3), 565-574.
- ↑ Chen, L., Russell, P. T., & Larsen, W. J. (1993). Functional significance of cumulus expansion in the mouse: roles for the preovulatory synthesis of hyaluronic acid within the cumulus mass. Molecular reproduction and development, 34(1), 87-93.
- ↑ Portela VM, Zamberlam G, Price CA (April 2010). "Cell plating density alters the ratio of estrogenic to progestagenic enzyme gene expression in cultured granulosa cells". Fertil. Steril. 93 (6): 2050–5. doi:10.1016/j.fertnstert.2009.01.151. PMID 19324349.
- ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ Zhang D, Zhang X, Zeng M, Yuan J, Liu M, Yin Y, Wu X, Keefe DL, Liu L. Increased DNA damage and repair deficiency in granulosa cells are associated with ovarian aging in rhesus monkey. J Assist Reprod Genet. 2015 Jul;32(7):1069-78. doi: 10.1007/s10815-015-0483-5. Epub 2015 May 10. PMID 25957622; PMCID: PMC4531862