سوخو-۳۴

سوخو-۳۴
یک سوخو - ۳۴ نیروی هوایی روسیه در حال پرواز نمایشی در نمایشگاه هوایی ماکس (۲۰۱۵)
کاربری جنگنده-بمب افکن، جنگندهٔ تهاجمی
کشور سازنده  اتحاد جماهیر شوروی

 روسیه

تولیدکننده شرکت هوانوردی سوخو، اتحادیه تولید هواگرد نووسیبیرسک
نخستین پرواز ۱۳ آوریل ۱۹۹۰
معرفی‌شده در ۲۰ مارس ۲۰۱۴
وضعیت فعال
کاربر اصلی نیروی هوایی روسیه
ساخته‌شده ۲۰۰۶-اکنون
تعداد ساخته‌شده ۱۶۳ فروند (۷ فروند آزمایشی و ۱۵۶ فروند عملیاتی تا اویل ۲۰۲۴)[۱][۲]
هزینه هر فروند ۳۶ میلیون دلار
توسعه‌یافته از سوخو-۲۷
سوخو سو-۳۴ از نمای روبرو

سوخو سو-۳۴ (به روسی: Сухой Су-34)، (نام‌گذاری ناتو: فال‌بَک)، هواپیمای تهاجمی جنگنده-بمب‌افکن دو سرنشینه و دوموتورهٔ جت توربوفن ساخت شرکت هوانوردی سوخو در روسیه است که براساس طرح بدنهٔ پروازی جنگندهٔ سوخو-۲۷ طراحی شده‌است. سوخو-۳۴ برای جایگزینی جنگنده-بمب‌افکن تاکتیکی سوخو-۲۴ و بمب‌افکن دوربرد توپولف تو-۲۲ام در نیروی هوایی روسیه ساخته شده‌است.[۳][۴] نخستین نمونهٔ سوخو-۳۴ در سال ۱۹۹۰ پرواز کرد و در ابتدا برای نیروی هوایی شوروی در نظر گرفته شده بود.[۵] تولید این هواپیمای تهاجمی از سال ۲۰۰۶ آغاز شده و در سال ۲۰۱۴ به‌طور رسمی وارد نیروی هوایی روسیه شد. قیمت هر فروند از این جنگنده-بمب‌افکن حدود ۳۶ میلیون دلار اعلام شده‌است.[نیازمند منبع]

سوخو-۳۴ دارای یک کابین زرهی برای نشستن دو خدمه در کنار یکدیگر است.[۶] این جنگنده عمدتاً برای استقرار تاکتیکی علیه اهداف زمینی و دریایی (نقش بمباران تاکتیکی / حمله / بازدارندگی، از جمله علیه اهداف کوچک و متحرک) در مأموریت‌های انفرادی و گروهی در روز و شب، در شرایط آب و هوایی مساعد و نامساعد طراحی شده و دارای سامانه‌های جنگ الکترونیک و قابلیت انجام عملیات شناسایی هوایی است.[۷][۸]

طراحی و توسعه

[ویرایش]

سوخو-۳۴ برای رخنهٔ فراصوت و ارتفاع بالا به فضای هوایی دشمن طراحی شده و قادر به حمل چهارده تن انواع موشک و بمب است. این جنگنده به یک کابین زره‌پوش و پادکارهای پیشرفته مجهز شده و قادر است ضربات ترکش‌های موشک و برخورد مستقیم سلاح‌های کالیبر پائین را تحمل کند. شعاع عملیاتی سوخو-۳۴ با استفاده از تانکرهای سوخت اضافی ۱۵۰۰ کیلومتر است که با سوخت‌گیری هوایی می‌توان آن را ارتقاء داد. وزن برخاست این هواپیما ۴۵٫۱ تن است و از یک سیستم هدف‌گیری دیجیتال بهره می‌برد که ضریب خطای شلیک آن در هر نوع شرایط جوی را به حداکثر چند متر رسانده‌است. حداکثر سرعت سوخو-۳۴ حدود ۲٫۸ ماخ است و نیروی محرکه خود را از دو موتور توربوفن از نوع ساترن ای‌ال-۳۱ اف‌ام۱ می‌گیرد.[۹] این موتورها برای هزار ساعت پرواز قبل از انجام تعمیر طراحی شده‌اند. میخائیل سیمونوف طراح اصلی سوخو-۳۴ معتقد است که این جنگنده تنومند، مانور پذیر و زره‌پوش به یک تانک پرنده شباهت دارد. کابین جادار و زره‌پوش خلبان با یک قفس فولادی به ضخامت ۱۷ میلی‌متر در مقابل ترکش‌ها و گلوله‌ها محافظت می‌شود.[۳]

سوخو۳۴ در نمایشگاه هوایی ماکس(۲۰۱۳)

این هواپیما اولین پرواز خود را در سال ۱۹۹۰ با نام سوخو-۲۷آی‌بی انجام داد. این پرواز آزمایشی از مسکو تا دریای اختسک ادامه یافت. هواپیما ۱۶ ساعت را در آسمان گذراند و چهار بار سوخت‌گیری هوایی کرد. در آن زمان هواپیما هیچ مشکلی در پرواز نداشت اما خستگی بسیار زیاد دو خلبان بعد از پرواز نشان می‌داد که آن‌ها نخواهند توانست بعد از چنین پرواز فرسایشی، بازدهی مناسبی داشته باشند. از این رو کابین خلبان اصلاح شده و به گونه‌ای طراحی شد که خلبان و ناوبر هواپیما به راحتی در کنار یکدیگر قرار بگیرند و بتوانند بایستند، حرکات کششی عضلانی انجام بدهند یا حتی در راهرو چرت بزنند یا غذا بخورند. همچنین بدنه سوخو-۳۴ به گونه‌ای طراحی شده تا سطح مقطع راداری کوچکی داشته باشد و به گفته سیمونوف، میزان آشکار بودن راداری آن در حد یک موشک کروز فراصوت است.[۳] تفاوت دیگر سوخو-۳۴ با سوخو-۲۷ در کابین خلبان شیشه‌ای با نمایشگرهای سی‌آرتی رنگی با عملکرد چندگانهٔ این نمایشگرهاست. جنگنده‌های مک‌دانل داگلاس اف-۱۵ ایگل، داسو رافال، شنیانگ جی-۱۶، سوپر هورنت و سوخو-۲۴ از رقبا و جنگنده‌های مشابه سوخو-۳۴ هستند. با وجود این‌که سوخو-۳۴ سرعت کمتری نسبت به سوخو-۲۷ دارد، ولی همچنان توان پایداری در برابر نیروی ۹+ جی را داراست.[۱۰]

کاربرد عملیاتی

[ویرایش]

ورود به خدمت

[ویرایش]

در سال ۲۰۱۵ یک سوخو-۳۴ پس از فرود اقدام به باز کردن چتر سرعت‌گیر نمود ولی چتر باز نشد و هواپیما به یک سو منحرف شد. در این حادثه کسی آسیب ندید. در ۱۸ ژانویه ۲۰۱۹ دو هواپیمای سوخو-۳۴ در هوا با یکدیگر برخورد کردند و از مجموع چهار خلبان، دو خلبان جان باختند، یک خلبان ناپدید شد و یک خلبان دیگر نجات یافت.[۱۱] به‌خاطر بروز این حادثه، همهٔ هواپیماهای سوخو-۳۴ از پرواز تعلیق شدند تا به مشکلات فنی آن‌ها رسیدگی شود.[۱۲][۱۳]

مداخلهٔ روسیه در جنگ داخلی سوریه

[ویرایش]
مقاله‌های اصلی: مداخله روسیه در جنگ داخلی سوریه و حمله هوایی بلیون
یک فروند سوخو-۳۴ در مارس ۲۰۱۵ در فرودگاه بین‌المللی باسل الاسد در شهر لاذقیه

سوخو-۳۴ نخستین تجربهٔ جنگی خود را در جنگ داخلی سوریه به دست آورد. در سپتامبر ۲۰۱۵ شش فروند از این هواپیما به فرودگاه لاذقیه منتقل شد تا تروریست‌های داعش را هدف قرار دهند. در حملات روز اول و دوم اکتبر ۲۰۱۵ استفاده از سوخو-۳۴ گزارش شد. سوخو-۳۴ها در این حملات در ارتفاع بالای ۵ هزار متر حملات خود را انجام دادند تا از موشک‌های دوش‌پرتاب دشمن در امان باشند. همچنین این هواپیما برای حمله به داعش از طریق پایگاه سوم شکاری در ایران نیز به کار گرفته شده‌است.[۱۴]

حملهٔ روسیه به اوکراین (۲۰۲۲)

[ویرایش]
مقالهٔ اصلی: حمله ۲۰۲۲ روسیه به اوکراین
لاشهٔ یک سوخو-۳۴ پس از سرنگونی در ۵ مارس ۲۰۲۲ در چرنیهیف، اوکراین

تا ۱۸ ژوئیهٔ ۲۰۲۲، روسیه ۱۱ فروند سوخو-۳۴ را بر فراز اوکراین از زمان آغاز تهاجم خود به این کشور، از دست داده‌است. این تعداد تقریباً معادل ده درصد از تمام سوخو-۳۴های تولیدشده است.[۱۵] یک فروند سوخو-۳۴ در اوایل مارس و[۱۶][۱۷] دو فروند در ۵ مارس در اوکراین سقوط کردند.[۱۸][۱۹][۲۰][۲۱] همچنین در روزهای ۶ مارس،[۲۲][۲۳] ۱۴ مارس،[۲۴][۲۵] ۲۵ آوریل،[۲۶][۲۷] ۲۶ آوریل،[۲۸] ۱۸ ژوئیه[۱۵][۲۹] و ۱۱ سپتامبر، موارد دیگری از سرنگونی این جنگنده ثبت شده‌است.[۳۰]

در مناطق مختلف اوکراین، بیشتر این جنگنده‌ها توسط نیروهای اوکراینی سرنگون شدند، اما برخی نیز به‌دلایل دیگر سقوط کردند.[۳۱][۳۲] بر پایهٔ گزارش‌ها، یک فروند «سوخو-۳۴اِم» بهبودیافته نیز به اشتباه توسط نیروهای روسی سرنگون شده‌است.[۳۳][۳۴] گزارش‌هایی مبنی بر خروج خلبان‌ها پیش از سقوط وجود دارد که برخی از آن‌ها جان خود را از دست داده و برخی نیز اسیر شده‌اند.[۳۵][۳۶]

کاربران

[ویرایش]
 روسیه
  • نیروی هوایی روسیه تا دسامبر ۲۰۲۱، دارای ۱۲۸ فروند سوخو-۳۴ بوده‌است.[۳۷][۳۸][۳۹][۴۰][۴۱] روسیه تا ژوئن ۲۰۲۲، ۷ فروند نمونه اولیه و ۱۴۰ فروند هواپیمای عملیاتی سوخو-۳۴ داشته‌است. (بدون احتساب سقوط و تلفات در طول خدمت)[۴۲][۴۳]
     الجزایر
  • نیروی هوایی الجزایر، درخواست خرید ۱۴ فروند سوخو-۳۴ را ارائه داده‌است.[۴۴] در سال ۲۰۱۹ روسیه با فروش سوخو-۳۴ به الجزایر موافقت کرد. بر پایهٔ گزارشِ میل پرس آموزش خلبانان الجزایری باید در سال ۲۰۲۲ آغاز می‌شد و تمام هواپیماها تا سال ۲۰۲۳ تحویل داده می‌شدند. بر اساس گزارشی از میدل ایست مانیتور (MEMO)، نماینده سرویس فدرال همکاری فنی-نظامی (FSVTS) در روسیه این ادعا را که روسیه در حال ساخت هواپیما برای الجزایر است را رد کرده است.[۴۵]

ویژگی‌های فنی

[ویرایش]
ترسیم سوخو-۳۴ از ۳ نمای مختلف

داده‌ها از Sukhoi,[۴۶] Gordon and Davison,[۴۷] airforce-technology.com,[۴۸] airwar.ru,[۴۹] ria.ru,[۵۰] deagel.com[۵۱]

ویژگی‌های کلی

  • خدمه: ۲
  • طول: ۲۳٫۳۴ متر (۷۶ فوت ۷ اینچ)
  • پهنای بال: ۱۴٫۷ متر (۴۸ فوت ۳ اینچ)
  • ارتفاع: ۶٫۰۹ متر (۲۰ فوت ۰ اینچ)
  • مساحت بال‌ها: ۶۲٫۰۴ متر مربع (۶۶۷٫۸ فوت مربع)
  • ماهی‌واره: ۵ درصد[۵۲]
  • وزن خالی: ۲۲٬۵۰۰ کیلوگرم (۴۹٬۶۰۴ پوند)
  • وزن ناخالص: ۳۹٬۰۰۰ کیلوگرم (۸۵٬۹۸۰ پوند)
  • بیشترین وزن برخاست: ۴۵٬۱۰۰ کیلوگرم (۹۹٬۴۲۸ پوند)
  • ظرفیت سوخت: ۱۲٬۱۰۰ کیلوگرم (۲۶٬۶۷۶ پوند) باک داخلی
  • پیشرانه هواگرد: ۲ عدد موتور توربوفن دارای پس‌سوز ساترن ای‌ال-۳۱ [۵۳], ۱۳۲ کیلونیوتن (۳۰٬۰۰۰ پوند-نیرو) با پس‌سوز

عملکرد

  • حداکثر سرعت: ۲٬۲۰۰ کیلومتر بر ساعت (۱٬۳۶۷ مایل بر ساعت؛ ۱٬۱۸۸ گره) / ۱٫۸ ماخ در ارتفاع بالا
۱٬۴۰۰ کیلومتر بر ساعت (۸۷۰ مایل بر ساعت؛ ۷۶۰ گره) / 1.2 ماخ در ارتفاع پایین
  • بیشینه سرعت: ماخ زبرصوت
  • سرعت کروز: ۱٬۳۰۰ کیلومتر بر ساعت (۸۰۸ مایل بر ساعت؛ ۷۰۲ گره)
  • بُرد رزمی: ۱٬۱۰۰ کیلومتر (۶۸۴ مایل؛ ۵۹۴ مایل دریایی) بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر (با بیشترین میزان مهمات به وزن ۱۲۰۰۰ کیلوگرم)
  • برد معبر: ۴٬۰۰۰ کیلومتر (۲٬۴۸۵ مایل؛ ۲٬۱۶۰ مایل دریایی)
  • حداكثر ارتفاع: ۱۷٬۰۰۰ متر (۵۶٬۰۰۰ فوت) [۵۴]
  • حد شتاب جی: +۹[۵۵]
  • نیرو به وزن: ۰٫۶۸

نگارخانه

[ویرایش]

منابع

[ویرایش]
  1. ↑ "ВКС России получили новые фронтовые бомбардировщики Су-34М". 1 June 2023. Archived from the original on 4 June 2023. Retrieved 4 June 2023.
  2. ↑ "ВКС России получили вторую в 2024 году партию фронтовых бомбардировщиков Су-34". bmpd (به روسی). 2024-06-18. Retrieved 2024-06-20.
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ SU-34 Fullback Desighner: Sukhoi Producer: Irkut / Russia بایگانی‌شده در ۸ ژوئن ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine Defence Update
  4. ↑ Litovkin، Nikolai؛ RBTH؛ Litovkin، Dmitry (۲۰۱۷-۰۶-۰۶). «Russia's 'Duckbill': Su-34 combines features of both bomber and fighter». www.rbth.com (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۱۲-۱۳.
  5. ↑ "Outlook 2010: Reorganization Nears Completion, But Russian Industry Still Has Far To Go". اوییشن ویک اند اسپیس تکنولوژی. Vol. 172, no. 4. 25 January 2010. Archived from the original on 14 October 2017. Retrieved 24 November 2015.
  6. ↑ Litovkin, Nikolai (6 June 2017). "Russia's 'Duckbill': Su-34 combines features of both bomber and fighter". rbth.com. Archived from the original on 14 October 2017.
  7. ↑ "Su-32". Sukhoi. Archived from the original on 30 June 2011. Retrieved 4 July 2011.
  8. ↑ Kedrov, Ilya (25 April 2014). "Национальная оборона / Вооружения / Су-34 официально встал в строй ВВС РФ" [National defence/Armaments/Su-34 officially stood up operational Russian Air Force]. oborona.ru (به روسی). Archived from the original on 28 March 2015. Retrieved 7 April 2015.
  9. ↑ «ФГУП «НПЦ газотурбостроения «САЛЮТ» | Продукция | АВИАЦИОННЫЕ ДВИГАТЕЛИ | АЛ-31Ф серии 42 (М1)». web.archive.org. ۲۰۱۴-۰۷-۰۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۹ ژوئیه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۱۲-۱۳.
  10. ↑ Litovkin، Nikolai؛ RBTH؛ Litovkin، Dmitry (۲۰۱۷-۰۶-۰۶). «Russia's 'Duckbill': Su-34 combines features of both bomber and fighter». Russia Beyond (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۲۶.
  11. ↑ «Body of third Su-34 pilot found by rescuers — Russian Defense Ministry». TASS. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۲۶.
  12. ↑ "Two Su-34 jets collide in Russia's Far East". tass.com. 18 ژانویه 2019. Archived from the original on 19 January 2019.
  13. ↑ "All Su-34 flights suspended in Russia following accident in Far East". tass.com. 18 ژانویه 2019. Archived from the original on 19 January 2019.
  14. ↑ "TASS: Military & Defense – Russian bombers first time use Iranian air base for strikes in Syria". Tass.ru. Archived from the original on 18 August 2016. Retrieved 2017-07-01.
  15. ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ Axe, David (July 18, 2022). "The Russians Just Shot Down One Of Their Own Best Jets". Forbes.
  16. ↑ Leonardo Benassatto (May 1, 2022). "Ukrainian forges plane wreckage into key fobs to fund war effort". Reuters. Archived from the original on May 1, 2022. The aircraft is a Russian Su-34 two-seater tactical fighter-bomber that the Ukrainian military says it shot down over the town of Borodianka, northwest of Kyiv, early in March... Ukraine's defence ministry has posted images of the wreckage, which it says had the tail number RF-81251 and the call sign "31 Red".
  17. ↑ "На Київщині ідентифікували збитий російський Су-34". mil.in.ua (به اوکراینی). 17 April 2022.
  18. ↑ "ASN Occurrence # 276187". Aviation Safety Network. 5 March 2021.
  19. ↑ "Two Russian aircraft shot down on Saturday – Arestovych". Interfax Ukraine. 5 March 2022.
  20. ↑ Hopkins, Valerie; Varenikova, Maria (30 May 2022). "A Russian Plane Crashed into a House. Death Was Parceled Out Randomly". The New York Times.
  21. ↑ "Військові знайшли залишки російського пілота та винищувача СУ-34". mil.in.ua (به Ukrainian). 5 March 2022.{{cite web}}: نگهداری یادکرد:زبان ناشناخته (link)
  22. ↑ "У Харкові знайшли уламки збитого Су-34 Росії" (به اوکراینی). 7 March 2022.
  23. ↑ "إسقاط سو-34 تانیة فوق أوکرانیا، تعرف علی سبب تساقط المقاتلات الروسیة". Defense Arabic. 7 March 2022.
  24. ↑ "В Україні ідентифікували п'ятий збитий Су-34 Росії" (به Ukrainian). 10 April 2022.{{cite web}}: نگهداری یادکرد:زبان ناشناخته (link)
  25. ↑ "ASN Wikibase Occurrence # 277276". Aviation Safety Network.
  26. ↑ Newdick, Thomas (25 April 2022). "Ukraine Situation Report: Top U.S. Officials Pledge 'Advanced Weapons' During Kyiv Visit". The Drive. ...footage has also emerged showing the apparent demise of a Russian Aerospace Forces Su-34 Fullback strike aircraft. Although the location and date of the incident remain unconfirmed, the aircraft is clearly seen in a flat spin, in which an aircraft plummets from the sky in rotational motion with no forward speed. A flat spin is sometimes impossible to recover from, which was the case here, although it’s unclear whether the jet was hit by an air defense system or suffered some other kind of failure.
  27. ↑ "На Харківщині збили російський винищувач типу Су". mil.in.ua (به اوکراینی). 25 April 2022.
  28. ↑ "На Запоріжжі виявили збитий російський винищувач Су-34". mil.in.ua (به اوکراینی). 26 April 2022.
  29. ↑ "Russia Accidentally Shoots Down Their Own $36M Su-34 Bomber, Ukraine Claims". Newsweek. 18 July 2022.
  30. ↑ Malyasov, Dylan. "Ukraine says its military shot down Russian Su-34 strike aircraft". Retrieved 11 September 2022.
  31. ↑ Newdick, Thomas (25 April 2022). "Ukraine Situation Report: Top U.S. Officials Pledge 'Advanced Weapons' During Kyiv Visit". The Drive. ...footage has also emerged showing the apparent demise of a Russian Aerospace Forces Su-34 Fullback strike aircraft. Although the location and date of the incident remain unconfirmed, the aircraft is clearly seen in a flat spin, in which an aircraft plummets from the sky in rotational motion with no forward speed. A flat spin is sometimes impossible to recover from, which was the case here, although it’s unclear whether the jet was hit by an air defense system or suffered some other kind of failure.
  32. ↑ "На Харківщині збили російський винищувач типу Су". mil.in.ua (به اوکراینی). 25 April 2022.
  33. ↑ Axe, David (July 18, 2022). "The Russians Just Shot Down One Of Their Own Best Jets". Forbes.
  34. ↑ "Russia Accidentally Shoots Down Their Own $36M Su-34 Bomber, Ukraine Claims". Newsweek. 18 July 2022.
  35. ↑ "In the Kyiv region, a downed Russian Su-34 was identified". mil.in.ua. Ukrainian Military Portal. April 18, 2022.
  36. ↑ Leonardo Benassatto (May 1, 2022). "Ukrainian forges plane wreckage into key fobs to fund war effort". Reuters. Archived from the original on May 1, 2022. The aircraft is a Russian Su-34 two-seater tactical fighter-bomber that the Ukrainian military says it shot down over the town of Borodianka, northwest of Kyiv, early in March... Ukraine's defence ministry has posted images of the wreckage, which it says had the tail number RF-81251 and the call sign "31 Red".
  37. ↑ "ВКС России получили последние два фронтовых бомбардировщика Су-34 по контракту 2012 года". bmpd.livejournal.com. 2 August 2020. Retrieved 31 August 2020.
  38. ↑ "Su-34 bomber crashes in Russian Far East, pilots eject to safety".
  39. ↑ "Sukhoi Delivers last of 100 Su-34 Aircraft Order to Russian MoD". Archived from the original on 23 January 2022. Retrieved 13 December 2021.
  40. ↑ "Russian radars track 30 foreign spy planes and six drones over week".
  41. ↑ https://armstrade.org/includes/periodics/news/2021/1207/095565577/detail.shtml
  42. ↑ "ВКС России получили первые в 2022 году фронтовые бомбардировщики Су-34М". bmpd.livejournal.com. 4 July 2022. Retrieved 5 July 2022.
  43. ↑ "Russian Air Force receives first Su-34M front-line bombers". airrecognition.com. 5 July 2022. Archived from the original on 29 September 2022. Retrieved 5 July 2022.
  44. ↑ "L'Algérie serait le premier client export pour le Su-57 et le Su-34". menadefense.net. 27 December 2019. Retrieved 31 December 2019.
  45. ↑ "Russia denies supplying Algeria with Su-34 fighters".
  46. ↑ "Su-32: Aircraft performance". Sukhoi. Archived from the original on 18 November 2015. Retrieved 25 November 2015., "Armaments". Sukhoi. Archived from the original on 11 November 2011. Retrieved 4 July 2011.
  47. ↑ Gordon & Davison (2006), pp. 92, 95–96.
  48. ↑ "Su-34 (Su-27IB) Flanker Fighter Bomber Aircraft, Russia". airforce-technology.com. Archived from the original on 23 September 2012. Retrieved 5 October 2012.[منبع نامعتبر؟]
  49. ↑ "SU-34". airwar.ru. Archived from the original on 28 September 2011. Retrieved 5 October 2012.
  50. ↑ "Бондарев: Су-34 гораздо лучше предшественников" [Bondarev: Su-34 is much better than predecessors]. RIA Novosty (به روسی). 26 دسامبر 2013. Archived from the original on 25 October 2014. Retrieved 14 November 2014.
  51. ↑ "Su-34". Deagel.com. Archived from the original on 29 June 2017. Retrieved 1 July 2017.
  52. ↑ Lednicer, David. "The Incomplete Guide to Airfoil Usage". m-selig.ae.illinois.edu. Retrieved 16 April 2019.
  53. ↑ "Su-34 Fullback". Defense-update.com. Archived from the original on 18 January 2015. Retrieved 1 March 2012.
  54. ↑ https://ria.ru/20200207/1564381945.html
  55. ↑ "Aircraft performance". Sukhoi. Archived from the original on 18 November 2015. Retrieved 27 October 2015.