سوسیالیسم دولتی

سوسیالیسم دولتی، جامعه‌گرایی دولتی یا جامعه‌خواهی دولتی (به انگلیسی: State socialism) یک ایدئولوژی سیاسی و اقتصادی در جنبش سوسیالیستی است که از مالکیت دولتی بر ابزار تولید پشتیبانی می‌کند. این یا به‌عنوان یک اقدام موقت یا به‌عنوان یک ویژگی سوسیالیسم در گذار از شیوه تولید سرمایه‌داری به سوسیالیستی یا به یک جامعه کمونیستی در نظر گرفته شده‌است. سوسیالیسم دولتی اولین بار توسط فردیناند لاسال تئوریزه شد. سوسیالیسم دولتی از یک اقتصاد برنامه‌ریزی‌شده حمایت می‌کند که توسط دولت کنترل می‌شود و تمام صنایع و منابع طبیعی دولتی هستند.^[۱][۲]

گذشته از آنارشیست‌ها و دیگر سوسیالیست‌های لیبرترین، در گذشته، سوسیالیست‌ها به مفهوم سوسیالیسم دولتی به‌عنوان مؤثرترین شکل سوسیالیسم باور داشتند.^[۳] سوسیالیسم دولتی از دهه ۱۹۷۰ با رکود تورمی در طول بحران انرژی دهه ۱۹۷۰ و ظهور نئولیبرالیسم و بعداً با سقوط کشورهای سوسیالیست دولتی در بلوک شرق در طول انقلاب‌های ۱۹۸۹ و تلاشی اتحاد جماهیر شوروی افول کرد.^{[۴][۵][۶][۷]}

سوسیالیست‌های لیبرترین اغلب سوسیالیسم دولتی را مترادف با سرمایه‌داری دولتی می‌دانند و استدلال می‌کنند که نظام‌های اقتصادی دولت‌های مارکسیستی–لنینیستی مانند اتحاد جماهیر شوروی به دلیل ماهیت خودکامه‌شان، واقعاً سوسیالیستی نبودند.^[۸] سوسیالیست‌های دموکرات و لیبرترین دعوی دارند که این دولت‌ها فقط تعداد محدودی از ویژگی‌های سوسیالیستی داشتند.^{[۹][۱۰][۱۱]} با این حال، برخی دیگر معتقد بودند که کارگران در اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و سایر دولت‌های مارکسیست–لنینیست کنترل واقعی بر وسایل تولید از طریق نهادهایی مانند اتحادیه‌های کارگری داشتند.^{[۱۲][۱۳][۱۴][۱۵][۱۶]} دانشگاهیان، مفسران سیاسی و دیگر محققان تمایل دارند بین سوسیالیسم دولتی اقتدارگرا و سوسیالیسم دولتی دموکراتیک تمایز قائل شوند که اولی نماینده بلوک شرق و دومی نماینده کشورهای بلوک غرب است که به‌طور دموکراتیک توسط احزاب سوسیالیستی مانند پادشاهی بریتانیا، جمهوری فرانسه، سوئد و سوسیال دموکرات‌های غربی اداره می‌شوند.^{[۱۷][۱۸][۱۹][۲۰]}

به‌عنوان یک طبقه‌بندی در جنبش سوسیالیستی، سوسیالیسم دولتی در تضاد با سوسیالیسم لیبرترین قرار می‌گیرد، زیرا دیدگاه ساخت سوسیالیسم با استفاده از نهادهای دولتی موجود و سیاست‌های دولتی را رد می‌کند.^[۲۱] در مقابل، طرفداران سوسیالیسم دولتی ادعا می‌کنند که دولت —از طریق ملاحظات عملی حاکمیتی— باید حداقل نقشی موقت در ساختن سوسیالیسم ایفا کند. در این سوژه می‌توان یک دولت سوسیالیستی دموکراتیک را تصور کرد که مالک ابزار تولید است و در داخل به شکل مشارکت‌محور و تعاونی سازماندهی شده‌است و بدین وسیله به مالکیت اجتماعی دارایی مولد و دموکراسی محل کار دست می‌یابد.^{[۱۷][۱۸][۱۹][۲۰]} امروزه، سوسیالیسم دولتی عمدتاً توسط مارکسیست–لنینیست‌ها و سایر سوسیالیست‌های حامی دولت سوسیالیستی حمایت می‌شود.^[۲۲][۲۳]

پیشینه

نقش دولت در سوسیالیسم، جنبش سوسیالیستی را تقسیم‌بندی کرده‌است. فلسفه سوسیالیسم دولتی اولین بار به‌صراحت توسط فردیناند لاسال توضیح داده‌شد. برخلاف دیدگاه کارل مارکس، لاسال مفهوم دولت را به‌عنوان ساختار قدرت طبقاتی که کارکرد اصلی آن حفظ ساختارهای طبقاتی موجود بود را رد کرد. همچنین فردیناند لاسال دیدگاه مارکسیستی «مرگ دولت» را رد کرد. لاسال دولت را موجودیتی مستقل از وفاداری طبقاتی و ابزاری برای عدالت می‌دانست که برای دستیابی به سوسیالیسم ضروری است.^[۲۴]

مفاهیم اولیه سوسیالیسم دولتی توسط فیلسوفان آنارشیست و لیبرترین که با مفهوم دولت مخالف بودند بیان شد. میخائیل باکونین در کتاب «دولت‌گرایی و بی‌دولتی» یک گرایش دولت‌گرایانه را در جنبش مارکسیستی شناسایی کرد که آن را در مقابل سوسیالیسم لیبرترین قرار داد و آن را به فلسفه مارکس نسبت داد. باکونین پیش‌بینی کرد که تئوری مارکس در مورد گذار از سرمایه‌داری به سوسیالیسم که شامل به دست‌گرفتن قدرت دولتی توسط طبقه کارگر در دیکتاتوری پرولتاریا می‌شود، در نهایت منجر به تصاحب قدرت توسط دستگاه دولتی خواهد شد که در جهت منافع شخصی خود عمل می‌کند و به‌جای استقرار سوسیالیسم شکل جدیدی از سرمایه‌داری را به وجود می‌آورد.^[۲۵]

به‌عنوان یک ایدئولوژی سیاسی، سوسیالیسم دولتی در طول انقلاب‌های بلشویکی، لنینیستی و بعداً مارکسیستی–لنینیستی در قرن بیستم که در آن‌ها کنترل تک‌حزبی بر دولت و به‌طور گسترده بر حوزه‌های سیاسی و اقتصادی جامعه به‌عنوان ابزاری برای حفاظت از انقلاب در برابر شورش ضد انقلاب و تهاجم خارجی توجیه می‌شد، به اوج خود رسید.^[۲۶] تئوری استالینیستی سوسیالیسم در یک کشور، تلاشی برای مشروعیت‌بخشیدن به فعالیت‌های دولت‌محور سیاسیون برای تسریع صنعتی‌شدن اتحاد جماهیر شوروی بود.

جستارهای وابسته

• سوسیالیسم اقتدارگرا
• سوسیالیسم لیبرترین
• مارکسیسم–لنینیسم
• طبقه جدید
• اقتصاد دستوری
• مالکیت دولتی
• سوسیال دموکراسی
• سوسیالیسم در یک کشور
• اقتصاد دستوری
• سرمایه‌داری دولتی

منابع

1. Tucker، Benjamin (۱۹۸۵). State Socialism and Anarchism and Other Essays: Including the Attitude of Anarchism Toward Industrial Combinations and Why I Am an Anarchist (ویراست یکم.). Colorado Springs: Ralph Myles Publisher. شابک ۹۷۸۰۸۷۹۲۶۰۱۵۶.
2. Ellman، Michael (۲۰۱۴). Socialist Planning (ویراست سوم.). Cambridge: Cambridge University Press. شابک ۹۷۸-۱۱۰۷۴۲۷۳۲۷.
3. Eatwell، Roger؛ Wright، Anthony (۱۹۹۹). Contemporary Political Ideologies (ویراست دوم.). ص. pp٫ ۸۷–۸۸. شابک ۹۷۸۱۸۵۵۶۷۶۰۵۳.
4. Gey، Peter؛ Kosta، Jiří؛ Quaisser، Wolfgang (۱۹۸۷). Crisis and Reform in Socialist Economies. Avalon Publishing. شابک ۹۷۸۰۸۱۳۳۷۳۳۲۴.
5. Miller، Toby (۲۰۰۸). A Companion to Cultural Studies. Wiley. شابک ۹۷۸۰۴۷۰۹۹۸۷۹۳.
6. Ehns، Dirk H (۲۰۱۶). Modern Monetary Theory and European Macroeconomics. Routledge. ص. pp٫ ۴–۵. شابک ۹۷۸۱۱۳۸۶۵۴۷۷۸.
7. Eatwell، Roger؛ Wright، Anthony (۱۹۹۹). Contemporary Political Ideologies (ویراست دوم.). London: Continuum. ص. pp٫ ۹۳–۹۵. شابک ۹۷۸۱۸۵۵۶۷۶۰۵۳.
8. Ellman، Michael (۲۰۱۴). Socialist Planning, Third Edition. Accordingly, after World War II the Soviet model was adopted throughout the state-socialist world٫. Cambridge University Press. ص. p٫ ۱۱. شابک ۹۷۸-۱۱۰۷۴۲۷۳۲۷.
9. Howard, M. C.; King, J. E. (2001). "'State Capitalism' in the Soviet Union" بایگانی‌شده در ۲۸ ژوئیه ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine. Retrieved 27 December 2019.
10. Chomsky, Noam (1986). "The Soviet Union Versus Socialism". Our Generation. Chomsky.info. Retrieved 20 October 2015.
11. Wolff, Richard D. (27 June 2015). "Socialism Means Abolishing the Distinction Between Bosses and Employees" بایگانی‌شده در ۱۱ مارس ۲۰۱۸ توسط Wayback Machine. Truthout. Retrieved 9 July 2015.
12. Webb، Sidney؛ Webb، Beatrice (۱۹۳۵). Soviet Communism: A New Civilisation?. London: Longmans.
13. Sloan، Pat (۱۹۳۷). Soviet democracy. London: Left Book Club; Victor Gollancz Ltd.
14. Costello، Mick (۱۹۷۷). Workers' Participation in the Soviet Union. Novosti Press Agency Publishing House.
15. Farber, Samuel (1992). "Before Stalinism: The Rise and Fall of Soviet Democracy". Studies in Soviet Thought. 44 (3): 229–230.
16. Getzler، Israel (۲۰۰۲). Kronstadt 1917-1921: The Fate of a Soviet Democracy. ص. Cambridge: Cambridge University Press. شابک ۹۷۸-۰۵۲۱۸۹۴۴۲۵.
17. Barrett, William, ed. (1 April 1978). "Capitalism, Socialism, and Democracy: A Symposium". Commentary. Retrieved 14 June 2020. "If we were to extend the definition of socialism to include Labor Britain or socialist Sweden, there would be no difficulty in refuting the connection between capitalism and democracy."
18. Heilbroner, Robert L. (Winter 1991). "From Sweden to Socialism: A Small Symposium on Big Questions". Dissident. Barkan, Joanne; Brand, Horst; Cohen, Mitchell; Coser, Lewis; Denitch, Bogdan; Fehèr, Ferenc; Heller, Agnès; Horvat, Branko; Tyler, Gus. pp. 96–110. Retrieved 17 April 2020.
19. Kendall، Diana (۲۰۱۱). Sociology in Our Time: The Essentials. "Sweden, Great Britain, and France have mixed economies, sometimes referred to as democratic socialism—an economic and political system that combines private ownership of some of the means of production, governmental distribution of some essential goods and services, and free elections٫. Cengage Learning. ص. pp٫ ۱۲۵–۱۲۷. شابک ۹۷۸۱۱۱۱۳۰۵۵۰۵.
20. Li، He (۲۰۱۵). Political Thought and China's Transformation: Ideas Shaping Reform in Post-Mao China. "The scholars in camp of democratic socialism believe that China should draw on the Sweden experience, which is suitable not only for the West but also for China٫ In the post-Mao China, the Chinese intellectuals are confronted with a variety of models٫. Springer. ص. pp٫ ۶۰–۶۹. شابک ۹۷۸۱۱۳۷۴۲۷۸۱۶.
21. Schumpeter، Joseph (۲۰۰۸). Capitalism, Socialism and Democracy. But there are still others (concepts and institutions) which by virtue of their nature cannot stand transplantation and always carry the flavor of a particular institutional framework٫. Harper Perennial. ص. p٫ ۱۶۹. شابک ۹۷۸-۰-۰۶-۱۵۶۱۶۱-۰.
22. Busky، Donald F. (۲۰۰۰). Democratic Socialism: A Global Survey. In a modern sense of the word, communism refers to the ideology of Marxism-Leninism٫. Praeger. ص. p٫ ۹. شابک ۹۷۸-۰۲۷۵۹۶۸۸۶۱.
23. Pena, David S. (21 September 2007). "Tasks of Working-Class Governments under the Socialist-oriented Market Economy". Political Affairs. Archived 5 September 2008 at the Wayback Machine. Retrieved 8 February 2020.
24. Berlau، Joseph (۱۹۴۹). The German Social Democratic Party, 1914–1921. New York City: Columbia University Press. ص. p٫ ۲۱.
25. Bakunin, Mikhail (1873). "Statism and Anarchy". Marxists.org. Retrieved 27 December 2019. "The theory of statism as well as that of so-called 'revolutionary dictatorship' is based on the idea that a 'privileged elite,'
26. Flank، Lenny (۲۰۰۸). Rise and Fall of the Leninist State: A Marxist History of the Soviet Union. Lenin defended his actions, arguing that the Revolution could be consolidated 'only through dictatorship, because the realization of the transformations immediately and unconditionally necessary for the proletariat and the peasantry will call forth the desperate resistance of the landlords. Red and Black Publishers. ص. p٫ ۵۷. شابک ۹۷۸-۱-۹۳۱۸۵۹-۲۵-۷.

کتاب‌شناسی

• برلائو، ژورف (۱۹۴۹). حزب سوسیال دموکرات آلمان، ۱۹۱۴–۱۹۲۱. انتشارات دانشگاه کلمبیا، نیویورک.

پیوند بیرونی