شاهان نصری

سلسله ناصری سیستان

شاهان نصری
۱۰۲۹ میلادی–۱۲۲۵ میلادی
سکه نصری
سکه نصری
پایتختسیستان (زرنج)
زبان(های) رایجفارسی (رسمی)
دین(ها)
اسلام
حکومتپادشاهی
امیر 
• ۱۰۲۹–۱۰۷۳ (میلادی)
تاج الدین ابوالفضل نصر (نخستین)
• ۱۲۲۵–۱۲۲۳ (میلادی)
عثمان شاه بن عثمان نصرالدین بن حرب (واپسین)
تاریخ 
• بنیان‌گذاری
۱۰۲۹ میلادی
• فروپاشی
۱۲۲۵ میلادی
پیشین		 پسین
غزنویان
امپراتوری مغول
ملوک مهربانی
امروز بخشی ازفهرست
 ایران
 پاکستان
 افغانستان
تاریخ ایران
دوران اساطیری
پیشدادیان ۲۴۳۲ سال (۰–۲۴۳۲ پس از کیومرث)
کیانیان ۶۵۲ سال (۲۴۳۲–۳۰۸۴ پس از کیومرث)
اشکانیان ۲۸۳ سال (۳۰۸۴–۳۳۶۷ پس از کیومرث)
ساسانیان ۴۲۷ سال (۳۳۶۷–۳۷۹۴ پس از کیومرث)
دوران پیشاتاریخ
دوران دیرینه‌سنگی ایران (۸۰۰ هزار–۸۰۰۰ سال پیش از میلاد)
دوران نوسنگی و مس‌سنگی در ایران۴۸۰۰ سال (۸۰۰۰–۳۲۰۰ سال پیش از میلاد)
عصر برنز در ایران۲۰۰۰ سال (۳۱۸۰-۱۱۸۰ پیش از میلاد)
تمدن سیلک۳۳۰۰ سال (۶۰۰۰–۲۷۰۰ پیش از میلاد)
تمدن شهر سوخته۳۲۵۰ سال (۳۵۵۰–۲۳۰۰ پیش از میلاد)
تمدن تپه‌حصار۲۰۰۰ سال (۳۹۰۰–۱۹۰۰ پیش از میلاد)
دوران باستان
نیاایلامی۵۰۰ سال (۳۲۰۰–۲۷۰۰ پیش از میلاد)
تمدن جیرفت۹۰۰ سال (۳۱۰۰–۲۲۰۰ پیش از میلاد)
تمدن ایلام۲۱۶۱ سال (۲۷۰۰–۵۳۹ پیش از میلاد)
لولوبیان۱۶۰۰ سال (۲۳۰۰–۷۰۰ پیش از میلاد)
کاسیان ۳۴۵ سال (۱۵۰۰–حدود ۱۱۵۵ پیش از میلاد)
اورارتو۲۷۰ سال (۸۶۰–۵۹۰ پیش از میلاد)
منائیان۲۳۴ سال (۸۵۰–۶۱۶ پیش از میلاد)
پادشاهی ماد۱۲۸ سال (۶۷۸–۵۵۰ پیش از میلاد)
سکاها۲۷ سال (۶۵۲–۶۲۵ پیش از میلاد)
امپراتوری بابل نو۸۷ سال (۶۲۶–۵۳۹ پیش از میلاد)
شاهنشاهی هخامنشی۲۲۰ سال (۵۵۰–۳۳۰ پیش از میلاد)
ارمنستان بزرگ۷۵۹ سال (۳۳۱ پیش از میلاد – ۴۲۸ م.)
آتورپاتکانحدود ۶۰۰ سال (۳۲۰ پیش از میلاد – سده سوم میلادی)
پادشاهی کاپادوکیه۳۳۷ سال (۳۲۰ پیش از میلاد – ۱۷ م.)
امپراتوری سلوکی۲۴۹ سال (۳۱۲–۶۳ پیش از میلاد)
پادشاهی پنتوس۲۱۹ سال (۲۸۱–۶۲ پیش از میلاد)
شاهنشاهی اشکانی۴۷۱ سال (۲۴۷ پیش از میلاد – ۲۲۴ م.)
پادشاهی میشان۳۶۳ سال (۱۴۱ پیش از میلاد – ۲۲۲ م.)
شاهان پارس۳۵۶ سال (۱۳۲ پیش از میلاد – ۲۲۴ م.)
پادشاهی سورنحدود ۲۰۵ سال (۱۹–۲۲۴ م.)
شاهنشاهی ساسانی۴۲۷ سال (۲۲۴–۶۵۱ م.)
زرمهرشاهیانحدود ۲۸۵ سال (سده ششم میلادی – ۷۸۵ م.)
کارن‌وندیانحدود ۴۵۰ سال (۵۵۰ – سده یازدهم میلادی)
دوران میانه
خلافت راشدین۲۹ سال (۶۳۲–۶۶۱ م.)
خلافت اموی۸۹ سال (۶۶۱–۷۵۰ م.)
خلافت عباسی۵۰۸ سال (۷۵۰–۱۲۵۸ م.)
گاوباریان دابویی۱۱۸ سال (۶۴۲–۷۶۰ م.)
باوندیان۶۹۸ سال (۶۵۱–۱۳۴۹ م.)
مسمغان دماوند۱۰۹ سال (۶۵۱–۷۶۰ م.)
گاوباریان پادوسپانی۹۳۳ سال (۶۶۵–۱۵۹۸ م.)
جستانیانحدود ۲۰۹ سال (۷۹۱ – سده یازدهم م.)
علویان طبرستانحدود ۴۳۶ سال (۸۶۴ – سده چهاردهم م.)
طاهریان۵۲ سال (۸۲۱–۸۷۳ م.)
سامانیان۱۸۰ سال (۸۱۹–۹۹۹ م.)
صفاریان۱۴۲ سال (۸۶۱–۱۰۰۳ م.)
غوریانحدود ۳۳۶ سال (پیش از ۸۷۹ – ۱۲۱۵ م.)
ساجیان۴۰ سال (۸۸۹–۹۲۹ م.)
سلاریان۱۴۳ سال (۹۱۹–۱۰۶۲ م.)
زیاریان۱۶۰ سال (۹۳۰–۱۰۹۰ م.)
بنو الیاس۳۶ سال (۹۳۲–۹۶۸ م.)
آل بویه۱۳۳ سال (۹۳۴–۱۰۶۲ م.)
غزنویان۲۰۹ سال (۹۷۷–۱۱۸۶ م.)
آل کاکویه۱۳۳ سال (۱۰۰۸–۱۱۴۱ م.)
شاهان نصری۲۰۷ سال (۱۰۲۹–۱۲۳۶ م.)
ملوک شبانکاره۳۲۵ سال (۱۰۳۰–۱۳۵۵ م.)
امپراتوری سلجوقی۱۵۷ سال (۱۰۳۷–۱۱۹۴ م.)
خوارزمشاهیان۱۵۴ سال (۱۰۷۷–۱۲۳۱ م.)
اسماعیلیان۱۶۶ سال (۱۰۹۰–۱۲۵۶ م.)
اتابکان آذربایجان۹۰ سال (۱۱۳۵–۱۲۲۵ م.)
اتابکان یزد۱۷۸ سال (۱۱۴۱–۱۳۱۹ م.)
اتابکان فارس۱۳۴ سال (۱۱۴۸–۱۲۸۲ م.)
هزاراسپیان۲۶۹ سال (۱۱۵۵–۱۴۲۴ م.)
پیشتکینیان۷۶ سال (۱۱۵۵–۱۲۳۱ م.)
قراختاییان کرمان۸۳ سال (۱۲۲۳–۱۳۰۶ م.)
ملوک مهربانی ۳۰۳ سال (۱۲۳۶–۱۵۳۷ م.)
کرتیان ۱۵۲ سال (۱۲۴۴–۱۳۹۶ م.)
ایلخانان ۷۹ سال (۱۲۵۶–۱۳۳۵ م.)
چوپانیان ۲۲ سال (۱۳۳۵–۱۳۵۷ م.)
آل مظفر۵۸ سال (۱۳۳۵–۱۳۹۳ م.)
جلایریان۳۹ سال (۱۳۳۷–۱۳۷۶ م.)
سربداران۳۹ سال (۱۳۳۷–۱۳۷۶ م.)
آل اینجو۲۲ سال (۱۳۳۵–۱۳۵۷ م.)
چلاویان۵۲ سال (۱۳۴۹–۱۴۰۳ م.)
مرعشیان۲۳۷ سال (۱۳۵۹–۱۵۹۶ م.)
امپراتوری تیموری۱۳۷ سال (۱۳۷۰–۱۵۰۷ م.)
کیاییان۲۲۲ سال (۱۳۷۰–۱۵۹۲ م.)
قراقویونلو۶۲ سال (۱۴۰۶–۱۴۶۸ م.)
آق‌قویونلو۴۰ سال (۱۴۶۸–۱۵۰۸ م.)
دوران معاصر اولیه
صفویان۲۳۵ سال (۱۵۰۱–۱۷۳۶ م.)
هوتکیان۷ سال (۱۷۲۲–۱۷۲۹ م.)
افشاریان ۶۰ سال (۱۷۳۶–۱۷۹۶ م.)
زندیان ۴۳ سال (۱۷۵۱–۱۷۹۴ م.)
دوران معاصر
ایران قاجاری۱۲۹ سال (۱۷۹۶–۱۹۲۵ م.)
ایران پهلوی۵۴ سال (۱۹۲۵–۱۹۷۹ م.)
جمهوری اسلامی ایران۴۵ سال و در جریان (از ۱۹۷۹ م.)
جستارهای وابسته
گاه‌شمار تاریخ ایران
رده:تاریخ ایران
نشان درگاه درگاه ایران

شاهان نصری یا سلسله نصری که با نام صفاریان متأخر سیستان یا ملوک نیمروز نیز شناخته می‌شود، یک سلسله ایرانی تبار بودند که در خلاء قدرت برجای مانده از فروپاشی امپراتوری غزنوی و تا زمان حمله مغول به آسیای مرکزی بر سیستان حکومت کردند. نصریان شاخه‌ای از سلسله صفاریان بودند و تأسیس پادشاهی نصری در نیمروز در سال ۱۰۶۸ تا انحلال آن در سال ۱۲۲۵ نشان‌دهنده تجدید حیات گذرا حکومت صفاریان در سیستان است.[۱]

این پادشاهی توسط تاج الدین ابوالفضل نصر که ملک سیستان در زمان غزنویان بود تأسیس شد. ملوک نصری به‌طور متناوب به عنوان حاکمان یا دست نشاندگان قدرت‌های همسایه بزرگتر از جمله سلجوقیان، غوریان و خوارزمیان حکومت می‌کردند. پس از فروپاشى پادشاهی توسط اینالتگین خوارزمی در پی حمله مغول، این منطقه توسط سلسله سوم صفاریان، مهربانیان، اداره می‌شد.[۲]

عوامل ظهور و سقوط

[ویرایش]

با وجود از میان رفتن صفاریان سیستان به دست سلطان محمود غزنوی، روحیه استقلال طلبی مردم آن ایالت از میان نرفت. این روحیه که مهم‌ترین عوامل خیزش‌های ضدغزنوی بود، سرانجام باعث شد تا موجبات ظهور شاهان نصری فراهم آید. اگرچه وجود روحیه استقلال طلبی و میل به داشتن حکومتی بومی در میان مردم سیستان از مهم‌ترین عوامل روی کارآمدن نصریان بود، عوامل دیگری نیز در قدرت یابی آنان مؤثر بودند. عامل نخست که بیشترین فشار را بر مردم سیستان وارد می‌ساخت و آنان را از حکومت‌های بیگانه می‌رنجاند، زیاده ستانی‌های مالیِ کارگزاران غزنوی بود. اگرچه غزنویان نیز به این مسئله پی برده بودند و می‌کوشیدند تا با تعویض کارگزارانشان مانع از این اقدام شوند، توفیقی نیافتند. این امر موجب شد تا مردم سیستان که هنوز یاد خوش روزگار صفاریان را به یاد داشتند، درصدد احیاء دوباره حکومت بومی برآیند. عامل دوم، سستی نیروی نظامی غزنویان در دهه‌های سوم و چهارم سده پنجم بود. ملک ابوالفضل نصر اول، با مشاهده این ضعف و این حقیقت که غزنویان تواناییِ پاسداری از مرزهای سیستان را ندارند، بی‌درنگ به سلجوقیان پیوست و با ابراز وفاداری به آنان موجبات ظهور ملوک را فراهم آورد. عامل سوم، ساختار عشیره‌ایِ دولت سلجوقی بود که عموماً به ابراز وفاداریِ فرمانروایان بومی و پرداخت باج و خراج بسنده می‌نمود و اقدامی در جهت نابودی آنان انجام نمی‌داد.

فهرست شاهان

[ویرایش]
نام رسمی نام اصلی تصویر عنوان زاده-مرگ آغاز حکومت پایان حکومت ارتباط خانوادگی یادداشت
فهرست شاهان نصری،[۳] ۱۰۲۹–۱۲۲۵
۱ تاج‌الدین یکم ابوالفضل نصر ملک ۱۰۲۹ ۱۰۷۳ ملک سیستان در زمان غزنویان
۲ بهاءالدوله طاهر بن نصر ملک ۱۰۷۳ ۱۰۸۸ پسر تاج‌الدین یکم نصر
۳ بدرالدوبه ابوالعباس بن نصر ملک ۱۰۸۸ ۱۰۹۰ پسر تاج‌الدین یکم نصر
۴ بهاءالدوله خلف بن نصر ملک ۱۰۹۰ ۱۱۰۶ پسر تاج‌الدین یکم نصر
۵ تاج‌الدین دوم نصر بن خلف ملک ۱۱۰۶ ۱۱۶۴ پسر بهاءالدوله خلف
۶ تاج‌الدین دوم نصر بن خلف ملک ۱۱۶۴ ۱۱۶۹ پسر بهاءالدوله خلف
۷ تاج‌الدین دوم نصر بن خلف ملک ۱۱۰۶ ۱۱۶۴ پسر بهاءالدوله تاج‌الدین دوم نصر
۸ تاج‌الدین سوم حرب محمد بن نصر ملک ۱۱۶۹ ۱۲۱۳ نوه تاج‌الدین یکم نصر خراجگذار غوریان
۹ یمین‌الدین بهرام شاه بن حرب ملک ۱۲۱۳ ۱۲۲۱ پسر تاج‌الدین سوم حرب در زمان حمله مغول کشته‌شد، آغاز دوره بی‌ثباتی جانشینان و انحلال بعدی.
۱۰ تاج‌الدین چهارم نصر بن بهرام شاه ملک ۱۲۲۱ ۱۲۲۱ پسر بهرام شاه
۱۱ شهاب‌الدین محمود یکم بن حرب ملک ۱۲۲۱ ۱۲۲۵ پسر تاج‌الدین سوم حرب
۱۲ رکن‌الدین محمود بن بهرام شاه ملک ۱۲۲۱ ۱۲۲۲ پسر بهرام شاه
۱۳ ابوالمظفر علی بن حرب ملک ۱۲۲۲ ۱۲۲۲ پسر تاج‌الدین سوم حرب
۱۴ علاءالدین احمد بن عثمان نصرالدین بن حرب ملک ۱۲۲۳ ۱۲۲۳ پسر تاج‌الدین سوم حرب
۱۵ عثمان شاه بن عثمان نصرالدین بن حرب ملک ۱۲۲۵ ۱۲۲۵ پسر تاج‌الدین سوم حرب

پانویس

[ویرایش]
  1. ↑ Mitchiner, Michael (1977). Oriental Coins and Their Values: The world of Islam. Hawkins Publications. p. 152. ISBN 978-0-904173-15-4.
  2. ↑ Clifford Edmund Bosworth (January 1996). The New Islamic Dynasties. Columbia University Press. pp. 211–. ISBN 978-0-231-10714-3.
  3. ↑ Clifford Edmund Bosworth (January 1996). The New Islamic Dynasties. Columbia University Press. pp. 211–. ISBN 978-0-231-10714-3.

منابع

[ویرایش]
  • نوشتار: علل ظهور و سقوط ملوک نصری (بررسی تاریخ سیستان در خلال سال‌های ۴۳۲–۶۳۲ ه. ق) نوشته برات دهمرده - استادیار گروه تاریخ دانشگاه سیستان و بلوچستان
  • دهمرده، برات (۱۳۸۵). ناصر نخزری‌مقدم، ویراستار. ملوک سیستان: بررسی اوضاع سیاسی، و اقتصادی و اجتماعی سیستان در فاصله سال‌های 1148 - 393 ه‍.ق / 1736 - 1003 م. زاهدان: تفتان. شابک ۹۷۸۹۶۴۹۵۷۱۱۹۵. کاراکتر zero width joiner character در |عنوان= در موقعیت 89 (کمک)