| نویسنده(ها) | دوگن |
|---|---|
| کشور | چین |
| زبان | زبان چینی کلاسیک |
| موضوع(ها) | موعظه |
| انتشار | بین سال‌های ۱۲۳۱ و ۱۲۵۳ |
شوبوگنزو (روماجی: Shōbōgenzō) عنوانی است که برای اشاره به مجموعه آثاری که توسط راهب بودایی قرن سیزدهم و بنیانگذار مکتب سوتو ذن، دوگن در ژاپن نوشته شده‌است. چندین اثر دیگر با همین عنوان وجود دارد، و گاهی به آن کانا شوبوگنزو می‌گویند تا آن را از سایر آثار هم‌نام متمایز کند. اصطلاح شوبوگنزو همچنین می‌تواند به‌طور کلی‌تر، از دیدگاه بودیسم مهایانه مترادف بودیسم استفاده شود.
در بودیسم ماهایانه شوبوگنزو که معادل اصطلاح گنجینه چشم اصیل دارما در زبان ژاپنی است، به‌طورکلی به بودا دارما اشاره دارد، و در آیین ذن بودا، به‌طور خاص به تحقق بیداری بودا اشاره دارد، که در کلمات مکتوب سوتراها وجود ندارد.
در کاربرد کلی بودایی، اصطلاح «گنجینه دارما» به «کلمات مکتوب تعالیم بودا» اشاره دارد که در سوتراها، در خلال سه گنجینه «بودا»، «دارما» و «سانگها» گردآوری شده‌است. اما در ذن، گنجینه اصیل دارما را نه در کتاب‌ها، بلکه در خود طبیعت بودا می‌توان یافت، و توانایی دیدن این دیدگاه درست (اولین مسیر از راه اصیل هشتگانه) از گنج دارما را «گنجینه چشم راستین دارما» می‌نامند.
در افسانه‌های ذن منتقل شده و تا بودا بازمی‌گردد، زمانی که بودا شوبوگنزو را به شاگردش ماهاکاشیاپا منتقل کرد. و بدین ترتیب تبار ذن را که بودی‌دارما به چین آورد آغاز کرد.
افسانه انتقال شوبوگنزو به ماهاکاشیاپا در چندین متن ذن یافت می‌شود و یکی از افسانه‌هایی است که در تمام نوشته‌های ذن بیش‌تر به آن اشاره شده‌است. این افسانه‌ها در میان مجموعه‌های معروف کوان نیز دیده می‌شود. در افسانه‌ای که در وومنگوان آمده‌است، بودا گلی را در دست می‌گیرد و هیچ‌کس در مجلس پاسخ نمی‌دهد به جزماهاکاشیاپا که لبخندی گشاده می‌زند و می‌خندد. بودا با دیدن لبخند ماهاکاشیپا گفت:
من دارای گنجینه چشم اصیل دارما، ذهن شگفت‌انگیز نیروانا، شکل واقعی بی‌شکلی، دروازه ظریف دارما هستم، که این اوصاف با کلمات مکتوب ایجاد نشده و بدون آموزش منتقل نمی‌شود. آن را تحویل می‌دهم و این سخنان دل‌گرم‌کننده را به کاشیاپا می‌سپارم.
متون اجزای مختلف دارند که به آن‌ها فاسیکل‌ها گفته می‌شود. کانا شوبوگنزو بین سال‌های ۱۲۳۱ و ۱۲۵۳ (سال مرگ دوگن) نوشته شده‌اند (دوگن، ۲۰۰۲، صفحه xi). برخلاف بسیاری از نوشته‌های ذن که در آن زمان از ژاپن نشأت می‌گرفتند، از جمله شینجی شوبوگنزو و آیهی کوروکو که متعلق به خود دوگن است، و به چینی کلاسیک نوشته شده بودند، کانا شوبوگنزو به ژاپنی نوشته شده بود. مقالات در شوبوگنزو به‌عنوان موعظه با سبکی غیررسمی نسبت به موعظه‌های زبان چینی آیهی کوروکو ارائه شد. برخی از فاسیکل‌ها توسط دوگن نوشته شده‌است، درحالی‌که برخی دیگر توسط شاگردان او.
دوگن در طول زندگی خود چندین بار ترتیب فاسیکل‌هایی را که شوبوگنزو را تشکیل می‌دهند، تغییر داد و همچنین محتوای فاسیکل‌های شخصی را ویرایش کرد. پس از مرگ او، ویراستاران مختلفی برای ساختن نسخه‌های مختلف شوبوگنزو فاسیکل‌هایی را اضافه و حذف کردند. در دوران پیشامدرن، چهار نسخه اصلی وجود داشت که شامل ۶۰، ۷۵، ۱۲، و ۲۸ فاسیکل بود، که نسخه ۶۰ فاسیکل ابتدایی‌ترین و نسخه ۲۸ نسخه جدیدترین نسخه بود. دو مورد اول توسط خود دوگن تنظیم شدند، با نسخه ۷۵ فاسیکلی که حاوی چندین فاسیکل بود که از نسخه ۶۰ فاسیکل قبلی ویرایش شده بود. چندین نسخه از هر دو نسخه فاسیکل ۶۰ و ۷۵ وجود دارد، از جمله یکی حاوی دست‌خط دوگن و دست‌خط شاگردش، کون اجو. همچنین، نسخه ۱۲ فاسیکلی، که به‌نام نسخه خطی یوکوجی شناخته می‌شود، در سال ۱۹۳۶ یافت شد و تنها از دو نمونه شناخته‌شده‌است، یکی در سال ۱۴۲۰ و دیگری نسخه‌برداری‌شده از آن در سال ۱۴۴۶. این نسخه شامل ۵ نسخه است که در نسخه‌های قدیمی‌تر یافت نمی‌شود، از جمله تنها نسخه خطی باقی‌مانده از ایپیکوهاچی هومیو مون. این نسخه حاوی یادداشتی در انتهای هاچی داینین گاکو است که توسط کون اجو نوشته شده‌است و نشان می‌دهد این آخرین فاسیکل از یک نسخه ۱۰۰ فاسیکلی است. این نسخه به‌دلیل بیماری دوگن در اواخر عمرش هرگز تکمیل نشد. مشخص نیست که این نسخه شامل کدام فصل‌ها و به چه ترتیبی است. نسخه ۲۸ فاسیکلی، با نام دست‌نوشته ایهی-جی یا «راز شوبوگنزو» شناخته می‌شود، و مربوط به اواسط دهه ۱۳۰۰ است. فاسیکل‌های نسخه خطی ایهی-جی از نسخه‌های ۷۵ و ۱۲ برداشت شده‌اند و سیستم شماره‌گذاری مورد استفاده از مجموعه‌های منبع خود را حفظ کرده‌اند.[۱]
نسخه‌های پیشامدرن دیگری از شوبوگنزو وجود دارد که همگی بازآرایی‌های چهار نسخه اصلی مورد بحث در بالا بودند، اغلب با مطالب اضافی از دوگن که او قصد نداشت آن‌ها را درج کند. بونسی، که در اوایل قرن پانزدهم درگذشت، یک نسخه ۸۴ فاسیکلی متشکل از نسخه ۷۵ فاسیکل به اضافه ۹ کتاب از نسخه ۶۰ فاسیکل جمع‌آوری کرد. چهار نسخه از مجموعه بونسی باقی مانده‌است که قدیمی‌ترین آن‌ها مربوط به سال ۱۶۴۴ است. نسخه ۸۹ فاسیکلی به‌نام دست‌نوشته دایجوجی در سال ۱۶۸۹ توسط مانزان دوهاکو و بر اساس نسخه ۸۴ بونسی به اضافه ۵ فاسیکل اضافی گردآوری شد. او همچنین کتاب‌ها را بر اساس تاریخ نگارش آن‌ها سفارش داد و نه بر اساس ترتیبی که دوگن در نظر داشت. هانگیو کوزن، با هدف ایجاد جامع‌ترین نسخه شوبوگنزو، نسخه ۹۶ نسخه‌ای به نام نسخه خطی کتابخانه دانشگاه کومازاوا را گردآوری کرد، که شامل همه کتاب‌های شناخته‌شده از نسخه‌های قبلی است. نسخه کوزن اساس اولین نسخه چاپی شوبوگنزو، نسخه هونزان شد. سرانجام، یک نسخه کتاب ۷۸ فاسیکلی توسط تنکی دنسون درحالی‌که او در حال آماده کردن تفسیر خود، بنچو بر متن بود، ساخته شد.[۲]
نسخه‌های مدرن شوبوگنزو شامل ۹۵ فاسیکل است که بر اساس نسخه فاسیکلی اواخر قرن هفدهم و در سال ۹۶ از هانگیو کوزن، سی و پنجمین راهب صومعه دوگن، ایهی‌جی، جمع‌آوری شده‌اند. این نسخه‌ها با یک مجموعه ۹۰ نسخه‌ای شروع شد؛ اولین نسخه‌ای که به جای کپی دستی بر روی بلوک‌های چوبی چاپ شد، از سال ۱۸۱۵ شروع شد و به‌عنوان نسخه هونزان شناخته شد.[۳] شش فاسیکلی که حذف شدند شامل چینزوی غیرمعتبر و همچنین پنج فصل بود که اسرار مکتب سوتو در نظر گرفته می‌شد.[۴] بلوک‌های چوبی اصلی اکنون در معبد ایهی-جی نگهداری می‌شوند.[۵] در سال ۱۹۰۶ نسخه اصلاح شده هونزان از ۹۵ فاسیکل، شامل پنج فصل «مخفی» منتشر شد. تنها فصلی که در ابتدا قرار بود بخشی از شوبوگنزو باشد و در نسخه اصلاح‌شده هونزان در این مرحله گم شده بود، ایپیکوهاچی هومیو مون بود و تا سال ۱۹۳۶ کشف نشد. در سال ۱۹۲۹، نسخه سوتوشا زنشو با اضافه کردن چینزو منتشر شد. در سال ۱۹۷۰ مجدداً در یک نسخه اصلاح‌شده حذف شد و سپس مجدداً در زوکو سوتوشو زنشو در سال ۱۹۷۴ به همراه ایپیکوهاچی هومیو مون اضافه شد. بسیاری از نسخه‌های دیگر در قرن بیستم ساخته شدند، که برخی از آن‌ها بخش‌هایی از نسخه‌های خطی مختلف را با هم ترکیب می‌کردند. امروزه وفادارترین نسخه چاپ‌شده به زبان ژاپنی، نسخه ۱۹۸۸ است که توسط کودو کاوامورا گردآوری شده‌است.[۶]
«متن پررنگ» نشان‌دهنده فاسیکلی است که در نسخه ۷۵ قسمتی نیز گنجانده نشده‌است. ستاره (*) نشان‌دهنده فاسیکلی است که در هیچ نسخه دیگری یافت نشده‌است.
«متن پررنگ» نشان‌دهنده فاسیکل است که در نسخه ۶۰ قسمتی نیز گنجانده نشده‌است
ستاره (*) نشان‌دهنده فاسیکلیاست که در هیچ نسخه دیگری یافت نشده‌است
«متن پررنگ» نشان‌دهنده فاسیکلی است که در نسخه ۶۰ قسمتی گنجانده نشده‌است
ستاره (*) نشان‌دهنده فاسیکلی است که در هیچ نسخه دیگری یافت نشده‌است
توجه داشته باشید که هیچ فاسیکلی از نسخه ۱۲ فاسیکل در نسخه ۷۵ فاسیکل دیده نمی‌شود
«متن پررنگ» نشان‌دهنده فاسیکلی است که در نسخه ۷۵ قسمتی گنجانده نشده‌است
ستاره (*) نشان دهنده فاسیکلی است که در هیچ نسخه دیگری یافت نشده‌است
بندووا 辨道話
جونودو شیکی 重雲堂式
جی کوین مون 示庫院文