عباس واعظ طبسی

عباس واعظ طبسی
واعظ طبسی در ۱۳۹۴
نماینده مجلس خبرگان رهبری دوره‌های ۱، ۲، ۳ و ۴
دوره مسئولیت ۱ اسفند ۱۳۵۸ – ۱۴ اسفند ۱۳۹۴
حوزه انتخاباتی	استان تهران
دوره مسئولیت ۴ اسفند ۱۳۷۷ – ۳۰ بهمن ۱۳۸۵
حوزه انتخاباتی	استان خراسان
دوره مسئولیت ۲ اسفند ۱۳۶۹ – ۳ اسفند ۱۳۷۷
حوزه انتخاباتی	استان خراسان
دوره مسئولیت ۲۴ مرداد ۱۳۶۲ – ۱ اسفند ۱۳۶۹
حوزه انتخاباتی	استان خراسان
عضو حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام دوره‌های ۳، ۴، ۵ و ۶
دوره مسئولیت ۲۷ اسفند ۱۳۷۰ – ۱۴ اسفند ۱۳۹۴
گمارنده	سید علی حسینی خامنه‌ای
رئیس	اکبر هاشمی رفسنجانی
تولیت آستان قدس رضوی
دوره مسئولیت ۲۵ بهمن ۱۳۵۷ – ۱۴ اسفند ۱۳۹۴
گمارنده	سید روح‌الله خمینی
رهبر	سید روح‌الله خمینی سید علی خامنه‌ای
پس از	سید محمدصادق امیرعزیزی
پیش از	سید ابراهیم رئیسی
اطلاعات شخصی
زاده	۳ تیر ۱۳۱۴ مشهد، خراسان رضوی، ایران
درگذشته	۱۴ اسفند ۱۳۹۴ (۸۰ سال)
آرامگاه	حرم امام رضا

عباس واعظ طبسی(۳ تیر ۱۳۱۴ – ۱۴ اسفند ۱۳۹۴) مجتهد مسلمان شیعه، تولیت آستان قدس رضوی از ۱ اسفند ۱۳۵۸ تا پایان عمر (۱۴ اسفند ۱۳۹۴) تولیت آستان قدس رضوی، نماینده ولی فقیه در خراسان، مدیر عالی حوزه علمیه خراسان، بنیان گذار دانشگاه رضوی، عضو مجلس خبرگان رهبری و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام بود.^[۱]

عباس پالیزدار، او را به «فساد اقتصادی»، «رانت خواری» و در برخی موارد به «فساد اخلاقی» متهم کرد که هیچ‌کدام ثابت نشد. طبق قانون اساسی جمهوری اسلامی، منصب تولیت آستان قدس رضوی از سوی رهبر انقلاب تعیین می‌شود^[۲][۳]

زندگی شخصی

تولد

عباس واعظ طبسی، در ۳ تیر ۱۳۱۴ در خانواده ای مذهبی در شهر مشهد متولد شد. پدر او ، غلامرضا واعظ طبسی از روحانیون تأثیرگذار زمان خود به‌شمار می‌آمد. عباس واعظ طبسی پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی و متوسطه به تحصیل در علوم حوزوی علاقه مند شد و در سن ۱۶ سالگی با حضور در حوزه علمیه مشهد دروس مقدمات، سطح و خارج را در این حوزه گذراند. آشنایی وی با سید مجتبی نواب صفوی در سال ۱۳۳۰، باعث به وجود آمدن روحیهٔ مبارزه با دودمان پهلوی شد. دیدار او با سید علی خامنه‌ای و سید مجتبی نواب صفوی موجب شد تا برای مبارزه علیه رژیم، با هم یک گروه تشکیل دهند و از آن پس مبارزه علنی عباس واعظ طبسی با دودمان پهلوی آغاز شد.

خانواده

پدر وی، غلامرضا واعظ طبسی از مبلغان مشهد بود. طبسی، در یک سالگی پدرش را از دست داد و دوران کودکی را با سرپرستی مادر پشت سر گذاشت.^[۴] مصطفی واعظ طبسی پسر سوم عباس واعظ طبسی^[۵] و رئیس دفتر تولیت آستان قدس رضوی تا زمان درگذشت پدرش بود.^[۶][۷][۸]

استادان

عباس واعظ طبسی از آموزه‌های افرادی چون محمدتقی ادیب نیشابوری، مدرس یزدی، هاشم قزوینی، میرزا جواد آقا تهرانی، میلانی و میرزا حسین فقیه سبزواری^[۹][۱۰] برخوردار گردید و فلسفه، فقه، اصول، کلام و سایر علوم اسلامی را نزد آنان آموخت.^[۱۱]

سید حسین طباطبایی بروجردی واعظ طبسی را طلبه‌ای خوش‌فکر و به عنوان زبان حوزه‌های علمیه دانسته و با تقدیر و مهرورزی از وی نام می‌برد.^[۱۲]

وی در جایگاه عالی‌رتبه‌ترین مقام رسمی حوزه علمیه مشهد، شورای عالی حوزه علمیه خراسان را تشکیل داده و حوزه علمیه این شهر را که ضلع سومی برای حوزه‌های علمیه قم و اصفهان محسوب می‌شود، گسترش دهد.^[۱۳]

فعالیت‌های انقلابی

عباس واعظ طبسی به همراه علی خامنه‌ای و هاشمی نژاد روحانیونی بودند که هستهٔ مرکزی فعالیت‌های انقلابی در مشهد با محوریت حرم علی بن موسی الرضا را مدیریت می‌کردند.^[۱۴] وی شدیداً تحت تأثیر نواب صفوی بود و در طول سال‌های ۱۳۳۱ تا ۱۳۳۴ در سخنرانی‌های خود به مخالفت با رژیم پهلوی برخاست و سرانجام در سال ۱۳۳۴ مجدداً ممنوع‌المنبر شد و این منع تا هنگام سقوط رژیم پهلوی ادامه یافت.^[۱۱]

عباس واعظ طبسی اولین بار در سال ۱۳۴۱ دستگیر و راهی زندان ساواک شد. چند بار قبل از این هم دستگیر شده بود اما زندانی نشد.^[۱۵]

عباس واعظ طبسی در سال ۱۳۴۳ به همراه سید حسن میردامادی نجف‌آبادی (از منسوبین علی خامنه‌ای)، سید محمود مجتهدی (برادر سیدعلی سیستانی) و مدرس یزدی نزد روح‌الله خمینی رفت و در جلسه‌ای با حضور مردم در خصوص اتفاقات ۱۵ خرداد سخنرانی کرد که خمینی تحت تأثیر صحبتهای او به گریه افتاد. پس از آن دوباره در راه‌آهن قم دستگیر و به زندان قزل قلعه منتقل شد.^[۱۵] در این دیدار روح‌الله خمینی در مورد او گفت:

من به شما از دو حیث ارادت دارم، بخاطر خودتان و به خاطر مرحوم والدتان، چه بسیار افرادی غیرمسلمان بودند که تحت تأثیر منطق و کلام مؤثر و پرجاذبه او به اسلام مشرف شدند و در کشورهای عربی موقعیت ویژه‌ای داشت.^[۱۲]

عباس واعظ طبسی اولین بار در سال ۱۳۴۴ در مراسمی که برای سخنرانی در رفسنجان دعوت شده بود محمدجواد باهنر را ملاقات کرد و آنها قبل از سخنرانی موضوعات قابل طرح را مرور کردند. پس از سخنرانی به وی اعلام شد که ممنوع‌المنبر است. باهنر چند بار پس از انقلاب به مشهد آمد و از دانشگاه علوم اسلامی رضوی بازدید کرد و قرار بود در این دانشگاه به واعظ طبسی کمک کند که کشته شد.^[۱۶]

لطف‌الله میثمی از اعضای نهضت آزادی و عضو سابق سازمان مجاهدین، واعظ طبسی را یکی از فعال‌ترین مبارزان و ساده‌زیست‌ترین روحانیان قبل از پیروزی انقلاب معرفی می‌کند^[۱۷]

سمت‌ها

عباس واعظ طبسی سمت‌های زیر را در جمهوری اسلامی ایران دارا بود:

• تولیت آستان قدس رضوی از انقلاب ایران از ۱۳۵۷ تا ۱۳۹۴
• نماینده ولی فقیه در استان خراسان (رضوی، شمالی و جنوبی)
• مدیر عالی حوزه علمیه خراسان
• عضو مجلس خبرگان رهبری
• عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام^[۱۱]

تولیت آستان قدس رضوی

عباس واعظ طبسی و نخست‌وزیر وقت میرحسین موسوی در حرم امام رضا؛ ۱ اردیبهشت ۱۳۶۶

در ۲۵ بهمن ۱۳۵۷ سرپرستی آستان قدس رضوی توسط روح‌الله خمینی به واعظ طبسی محول شد.^[۱۸] دو سال بعد وی حکم تولیت آستان قدس رضوی را از روح‌الله خمینی دریافت کرد.^[۴]

حکم تولیت آستان قدس رضوی

حکم انتصاب به تولیت استان قدس رضوی به شرح ذیل است:

بسم الله الرحمن الرحیم

جناب آقای مستطاب حجت‌الاسلام جناب آقای عباس واعظ طبسی دامت افاضاته نظر به سابقه‌ای که جنابعالی در اداره امور آستان مقدس حضرت ثامن الائمه صلوات ا… و سلامه علیه و علی آبائه الطاهرین دارید و اعتمادی که دراین‌باره به جنابعالی می‌باشد به سمت تولیت آن آستانه مقدسه منصوب می‌شوید تا با کمال جدیت و به‌طور دقیق از متعلقات آنجا خصوصاً کتابخانه و خزینه و محتویات ضریح مقدس و موقوفات و سایر متعلقات آن آستان مقدس محافظت کامل را بفرمایید و از حیف‌ومیل و ضیاع اموال جلوگیری نمایید و حضرات خدام محترم با جنابعالی در این امر لازم تشریک مساعی خواهند نمود و آنچه لازم به تذکر است این مطلب می‌باشد که هیچ‌یک از نهادهای جمهوری اسلامی مانند جهاد سازندگی و همچنین وزارت ارشاد ملی یا اشخاص عادی حق دخالت در موقوفات و سایر متعلقات آستان قدس را ندارد. از خدای تعالی موفقیت را در انجام وظایف الهی مسئلت دارم.

والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته_۱۸ جمادی‌الاولی ۱۴۰۰_۱۵ فروردین ماه ۱۳۵۹ / روح ا… الموسوی الخمینی^[۱۹]

توسعه فضاهای زیارتی حرم امام رضا

در طول دوران مدیریت واعظ طبسی بر آستان قدس رضوی، فضاهای عبادی و زیارتی حرم امام رضا چندین برابر شد.^[۲۰]

افزایش تصاعدی زائران، عدم گنجایش فضاهای باز و سرپوشیده حرم و رواق‌ها، عدم سهولت زیارت و رفت و آمد انبوه زائران و…، او را واداشت به راه‌هایی فکر کند که ضمن در نظر گرفتن مسائل اجتماعی، فرهنگی، زیارتی و خدماتی، بهترین فضا برای زیارت و نیایش زائران فراهم شود.

در این دوران روند احداث فضاهای زیارتی، فرهنگی و خدماتی به‌سرعت افزایش یافت، به‌گونه‌ای که زیربنای این اماکن از حدود ۱۲ هکتار به ۹۰ هکتار رسیده‌است. احداث بناهای سرپوشیده و فضاهای باز جدید، همراه با توسعه و ترمیم بناهای گذشته، از رویکردهای اصلی این ساخت و سازها بوده، ضمن این‌که آستان قدس رضوی در این سال‌ها از توسعه فضاهای فرهنگی هم غافل نمانده‌است. با احتساب تلاش‌های اخیر، از آغاز پیدایش حرم تاکنون، ۲۶ بنای سرپوشیده به نام رواق، ۹ فضای باز به نام صحن و ۴ مدخل ورودی به نام بست در اطراف مضجع شریف رضوی ساخته شده‌است.^[۲۰]

حفاظت و صیانت از موقوفات

طبسی در مقام تولیت آستان قدس رضوی، ۱۳۹۲

واعظ طبسی از همان ابتدای شروع کار در پست سرپرستی و سپس تولیت آستان قدس رضوی مهم‌ترین وظیفه آستان قدس رضوی را حفاظت و صیانت از موقوفات امام رضا اعلام کرد؛^[۲۱] و در همین زمینه مورد تقدیر خمینی قرار گرفت.^[۲۲]

ایجاد بزرگ‌ترین هلدینگ اقتصادی شرق کشور

عباس واعظ طبسی با ایجاد یک تشکیلات نظارتی منسجم اقتصادی که برخی آن را مدیریت موفق اسلامی نامیده‌اند،^[۲۳][۲۴] در سال‌های پس از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷، به پشتوانه درآمد حاصل از نذورات زائرین و وقف‌کنندگان آستان قدس رضوی، این سازمان را به یکی از موفق‌ترین سازمانهای جمهوری اسلامی در کسب درآمد تبدیل کرد. هم‌اکنون آستان قدس رضوی علاوه بر ایجاد تسهیلات فراوان برای زائران حرم علی بن موسی الرضا(ع)، مدیریت بزرگ‌ترین هلدینگ اقتصادی شرق کشور را برعهده دارد.^[۲۵][۲۶] هرچند سیستم شفافی در رابطه با سرمایه و میزان درآمد این سازمان بزرگ اقتصادی و نحوه هزینه کردن این درآمد و اخذ مالیات وجود ندارد.

موقوفات

عباس واعظ طبسی در تاریخ ۵ جمادی‌الثانی ۱۴۲۴ قمری برابر با سیزدهم مرداد ماه ۱۳۸۲ خورشیدی یک باب کتابخانه و حسینیه امام رضا، واقع در کوچه ناظر مشهد، مشتمل بر چندین بلوک را تجمیع و به صورت یک ساختمان حسینیه و کتابخانه که دارای دو سالن در طبقات زیرین و همکف و ۵ دستگاه واحد مسکونی در ۳ طبقه احداث، و با هدف تنظیم و ترویج شعائر مذهبی و تقویت مبانی دینی، به ویژه برگزاری مجالس تبلیغی و ترویجی در ماه رمضان و محرم و صفر و مناسبت‌های اعیاد و موالید و وفیات پیامبر اسلام، فاطمه دختر پیامبر اسلام و امامان شیعیان وقف آستان قدس رضوی کرد.

طبق وصیت او، متولی کتابخانه و حسینیه امام رضا باید از نسل او بشرط معمم بودن باشد.^[۲۷]

دارایی‌ها

مؤسسه ایران فوکس با تخمین زدن ثروت آستان قدس رضوی در حدود ۷۷۰ میلیون دلار این سازمان را به عنوان ششمین سازمان ثروتمند ایران به حساب می‌آورد.^[۲۸] منابع داخلی اشاره‌ای به میزان دارایی‌های واعظ طبسی نکرده‌اند. آستان قدس رضوی وی را به عنوان یکی از مهم‌ترین واقفان بعد از انقلاب اسلامی پس از سید علی خامنه‌ای معرفی کرد.^[۲۷]

اتهام فساد مالی

عباس پالیزدار طی سخنرانی‌هایی در ۱۴ اردیبهشت ۱۳۸۷ در دانشگاه بوعلی همدان و ۷ خرداد همان سال در دانشکده حقوق دانشگاه شیراز، عباس واعظ طبسی و دستکم ۵۰ تن از مقامات ارشد و روحانیان با نفوذ جمهوری اسلامی را با ذکر نام به «فساد اقتصادی»، «رانت خواری» و در برخی موارد به «فساد اخلاقی» متهم کرد.^[۲][۳]

جایگاه سیاسی

واعظ طبسی در طی سال‌ها رابطه‌ای صمیمی با همشهری‌اش سید علی خامنه‌ای داشت

عباس واعظ طبسی یکی از حامیان مهم خامنه‌ای و از دوستان نزدیک وی و نیز از طرفداران نظریهٔ ولایت مطلقهٔ فقیه بود. قدرت و نفوذ عباس واعظ طبسی از استاندار‌های رسمی خراسان (رضوی، شمالی و جنوبی) نیز بیشتر بود. پس از درگذشت او مناصب و پست‌های او بین ۱۳ نفر تقسیم شد:

• ۷ نفر به جای مدیر عالی حوزه علمیه خراسان
• ۳ نفر به جای نماینده ولی فقیه در استان‌های خراسان
• ۱ نفر تولیت آستان قدس
• ۱ نفر عضو مجمع تشخیص مصلحت
• ۱ نفر عضو مجلس خبرگان^[۲۹]

درگذشت

سران کشور در حال خواندن نماز میت به امامت سید علی خامنه‌ای بر پیکر واعظ طبسی^[۳۰]

او روز جمعه ۷ اسفند ۱۳۹۴ پس از شرکت در انتخابات، دچار عارضه مغزی و وقفه تنفسی شد و به اورژانس بیمارستان امام رضا مشهد انتقال یافت. سرانجام پس از یک هفته فرورفتن در کمای عمیق، در ساعت ۲ بامداد روز جمعه چهاردهم اسفند ۱۳۹۴ در ۸۰ سالگی درگذشت.^{[نیازمند منبع]} در پی درگذشت او، سه روز عزای عمومی در خراسان اعلام شد و ادارات و مدارس مشهد شنبه ۱۵ اسفند ۱۳۹۴ تعطیل شد. مراسم تشییع جنازه و خاکسپاری او در صبح ۱۵ اسفند ۱۳۹۴ برگزار شد. سید علی خامنه‌ای بر پیکر وی نماز خواند و سران سه قوه در این مراسم حضور داشتند. او در رواق توحید در حرم امام هشتم شیعیان به خاک سپرده شد.^[۳۱]

جستارهای وابسته

• حوزه علمیه خراسان

پانویس

1. «حکم تاریخی امام خمینی (ره) دربارهٔ تولیت آستان قدس رضوی». آستان نیوز. دریافت‌شده در ۷ دسامبر ۲۰۲۲.^{[پیوند مرده]}
2. «سخنرانی جنجالی؛ «سران نظام در فساد اقتصادی دست دارند»». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۱۶.
3. «BBCPersian.com | ایران | واکنش تلویحی امامی کاشانی به سخنان پالیزدار». www.bbc.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۱۶.
4. زندگینامه عباس واعظ طبسی بایگانی‌شده در ۳۱ مه ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine، وب سیات شخصیت نگار
5. «احتمال پیوستن ایرنا به نهاد ریاست جمهوری». عصرایران. ۱۰ مرداد ۱۳۸۶.
6. بهروز صمدبیگی (۲۴ مرداد ۱۳۹۱). «"گفتم حاج‌آقا دوست دارم پولدار بشم"». روزآنلاین. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ اوت ۲۰۱۲.
7. «سکوت مسئولان آستان قدس دربارهٔ بودجه میلیاردی فیلم یک هنرپیشه جوان». خبرگزاری فارس. ۲۴ مرداد ۱۳۹۱.
8. «توضیح آستان قدس دربارهٔ "سحر ریحانی ربطی به ما ندارد». وب سایت خبری الف.
9. شبکه اجتهاد
10. مرکز بررسی اسناد تاریخی
11. رزومه آیت‌الله واعظ طبسی بایگانی‌شده در ۱۸ مه ۲۰۱۵ توسط Wayback Machine، وب سایت مجمع تشخیص مصلحت نظام
12. زندگی‌نامه آیت‌الله عباس واعظ طبسی بایگانی‌شده در ۲۹ فوریه ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine، پایگاه اطلاع‌رسانی آستان قدس رضوی
13. فتحی, علی اشرف (March 4, 2016). "والی فقیه". مباحثات. Retrieved March 5, 2016.
14. مروری بر خاطرات انقلاب اسلامی در اسناد مرکز اسناد آستان قدس رضوی بایگانی‌شده در ۱۸ مه ۲۰۱۵ توسط Wayback Machine، وب سایت مرکز اسناد آستان قدس رضوی
15. گفت و شنودی صمیمی با آیةا... واعظ طبسی- پاییز ۱۳۸۵/آقای هاشمی‌نژاد مرتب می‌آمدند و آقا هم معمولاً شرکت می‌کردند بایگانی‌شده در ۲۹ مارس ۲۰۱۵ توسط Wayback Machine، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله واعظ طبسی
16. پاسداران اسلام/آشنایی با زندگی شخصیت‌های اسلامی معاصر بایگانی‌شده در ۲۴ مارس ۲۰۱۵ توسط Wayback Machine، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله واعظ طبسی
17. «پرونده:Kheshte Kham - E11 - Meysami.webm - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد». commons.wikimedia.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۳۱.
18. «حکم سرپرستی آستان قدس رضوی به آقای عباس واعظ طبسی». سایت جامع امام خمینی.
19. «حکم انتصاب آقای عباس واعظ طبسی به سمت تولیت آستان قدس رضوی». تهران: پورتال جامع امام خمینی. ۱۵ فروردین ۱۳۵۹. دریافت‌شده در ۷ دسامبر ۲۰۲۲.
20. تاریخچه ساخت حرم مطهر امام رضا بایگانی‌شده در ۲۵ دسامبر ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine، پایگاه تخصصی گردشگری ایران
21. «جهش چشمگیر خدمات آستان قدس مرهون مدیریت مدبرانه است/توسعه حرم امام رضا (ع) از شاخص‌ترین فعالیت هاست». ۱۹ نوامبر ۱۳۹۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ فوریه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۸ مه ۲۰۱۵.
22. «نامه به آقای عباس واعظ طبسی (حفظ اموال و موقوفات آستان قدس رضوی)». پورتال جامع امام خمینی.
23. «مرحوم آیت الله طبسی نمونه بارز مدیریت اسلامی بود». دانا. ۱۷ اسفند ۱۳۹۴. دریافت‌شده در ۷ دسامبر ۲۰۲۲.
24. «آیت الله واعظ طبسی، الگوی مدیریت اسلامی». آخرین خبر. اسفند ۱۳۷۴. دریافت‌شده در ۷ دسامبر ۲۰۲۲.
25. بزرگ‌ترین هلدینگ کشاورزی شرق کشور متعلق به آستان قدس رضوی است، خبرگزاری ایرنا
26. Hoover digest, Issues 1-2، ۱۲۱.
27. موقوفات آستان قدس رضوی پس از انقلاب اسلامی^{[پیوند مرده]}، پایگاه اطلاع‌رسانی آستان قدس رضوی
28. «Exclusive: Irans rulers amass fortunes through sleaze». Iran Focus. ۲ فوریه ۲۰۰۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ مارس ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۱ مرداد ۱۳۹۱.
29. Bohandy, Nader and E Thaler, “Factor 3: Khamenei's Personal Network”, The Next Supreme Leader: Succession in the Islamic Repulic of Iran.
30. «مراسم اقامه نماز بر پیکر آیت‌الله واعظ طبسی با حضور رهبر انقلاب». خامنه‌ای. ۱۵ اسفند ۱۳۹۴. دریافت‌شده در ۷ دسامبر ۲۰۲۲.
31. «اعلام سه روز عزای عمومی در خراسان در پی درگذشت عباس واعظ طبسی». یورو نیوز. ۴ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۷ دسامبر ۲۰۲۲.

منابع

• Hoover digest, Issues 1-2. Hoover Institution on War, Revolution, and Peace. ۲۰۰۴.
• Energy and the Iranian economy: hearing (به انگلیسی). DIANE Publishing. 2006.
• Bohandy, S R; Nader, Alireza; E Thaler, David (2011). The Next Supreme Leader: (به انگلیسی). Rand Corporation.
• E. Fernandez Jilberto, Alex; Hogenboom, Barbara (2007). Big Business and Economic Development (به انگلیسی). Taylor & Francis.

پیوند به بیرون

• «زندگی‌نامه آیت‌الله عباس واعظ طبسی». وبگاه آستان قدس رضوی.