عملیات بزرگ ورشو

عملیات بزرگ ورشو
اخراج ساکنان گتو در ایستگاه قطار
موقعیت گتوی ورشو در جنگ جهانی دوم،
جنوب غربی اردوگاه مرگ تربلینکا
موقعیتورشو، لهستان اشغالی
۵۲°۰۸′۴۱″شمالی ۲۰°۳۵′۴۰″شرقی / ۵۲٫۱۴۴۶°شمالی ۲۰٫۵۹۴۵°شرقی / 52.1446; 20.5945
تاریخ۲۳ ژوئیه ۱۹۴۲ – ۲۱ سپتامبر ۱۹۴۲
گونه رویداداخراج به اردوگاه مرگ تربلینکا، تیرباران دسته‌جمعی
سازمان‌هااس‌اس
کمپاردوگاه مرگ تربلینکا
گتوهاگتوی ورشو
قربانیان۲۶۵٬۰۰۰ یهودی لهستانی[۱]

عملیات بزرگ یا گروس‌اکتسیون ورشو (به آلمانی: Grossaktion Warsaw) اسم رمز نازی‌ها برای اخراج و کشتار جمعی یهودیان از گتو ورشو در تابستان ۱۹۴۲ بود.[۲] در جریان گروس‌اکتسیون، یهودیان تحت یورش‌ها و به‌صف‌کشی‌های روزانه قرار می‌گرفتند، درون گتو به ناچار به راه انداخته می‌شدند، و سپس در ایستگاه‌های قطار موسوم به اومشلاگ‌پلاتز گرد هم می‌آمدند تا برای «اسکان دوباره» به شرق فرستاده شوند. از آنجا، آنها با قطارهای هولوکاست به اردوگاه مرگ در تربلینکا فرستاده می‌شدند.[۳]

در ۱۹۴۲، بیشترین تعداد یهودیان ورشو در فاصله میان تعطیلات یهودی تیشا بئاو (۲۳ ژوئیه) و یوم‌کیپور (۲۱ سپتامبر) به تربلینکا فرستاده شدند. این مرکز کشتار در ۸۰ کیلومتری ورشو تنها اندک زمانی پیش از عملیات بزرگ ورشو و مشخصا برای «راه حل نهایی» تکمیل شده بود. تربلینکا مجهز به اتاق‌های گاز بود که در لوای عنوان اتاق دوش‌گیری برای «پردازش» کل یهودیان فرستاده شده به آنجا استفاده می‌شدند. کارزار کشتار با رهبری اس‌اس-بریگاده‌فورر اودیلو گلوبوکنیک، با نام رمز عملیات راینهارد، بخش مهمی از هولوکاست در لهستان اشغالی به‌شمار می‌رفت.[۴]

تاریخچه

[ویرایش]

گتو ورشو بزرگترین گتو جنگ جهانی دوم در سرتاسر اروپای تحت اشغال آلمان نازی بود و بیش از ۴۰۰۰۰۰ یهودی در مساحتی باغ بر ۳٫۴ کیلومتر مربع، یا ۷٫۲ نفر در هر اتاق، گردهم آورده شده بودند.[۵] پلیس نازی بیشتر اخراج‌های دسته جمعی زندانیان گتو را به تربلینکا از طریق قطارهایی که هر یک تا ۷۰۰۰ قربانی را حمل می‌کردند، انجام داد.[۴] هر روز، قطارهای متشکل از واگن‌های پرازدحام دو بار از محل گردآوری راه‌آهن (به آلمانی: Umschlagplatz) حرکت می‌کردند؛ قطار نخست در صبح زود و دومی در اواسط بعد از ظهر.[۴] اردوگاه مرگ بیشتر قربانیان را میان ۲۳ ژوئیه تا ۲۱ سپتامبر ۱۹۴۲ پذیرفت.[۶][۷][۸] گروس‌اکتسیون (عملیات در مقیاس بزرگ) در پایتخت توسط رهبر اس‌اس و پلیس، فردیناند فون سامرن-فرانکنگ، که فرمانده منطقه ورشو از سال ۱۹۴۱ بود، هدایت می‌شد.[۹]

نقطه عطف حیات در گتو ۱۸ آوریل ۱۹۴۲ بود که با موج جدیدی از اعدام‌های دسته جمعی توسط اس‌اس همراه بود.

تا آن روز، صرف نظر از اینکه زندگی در گتو تا چقدر می‌توانست سخت باشد، ساکنان گتو احساس می‌کردند که زندگی روزمره آنها، بنیان وجود آنها بر اساس چیزی پایدار و با دوام است … در ۱۸ آوریل، بنیان حیات در گتو آغاز به سست شدن زیر پای مردم کرد … تا آن هنگام دیگر همه متوجه شده بودند که گتو باید برچیده شود، اما هنوز هیچ‌کس نمی‌دانست که سرنوشت کل جمعیت گتو مرگ بود. - مارک ادلمان[۱۰]

اخراج‌ها

[ویرایش]
عملیات بزرگ گروس‌اکتسیون ورشو
انتظار قربانیان در اومشلاگ‌پلاتز برای فرستاده شدن به اردوگاه مرگ

در ۱۹ ژوئیه ۱۹۴۲، رئیس اس‌اس هاینریش هیملر به فریدریش-ویلهلم کروگر، رهبر اس‌اس و پلیس مسئول دولت عمومی، دستور داد تا «اسکان دوباره کل جمعیت یهودیان دولت عمومی» را «تا ۳۱ دسامبر ۱۹۴۲» صورت دهد.[۱۱] سه چند روز بعد در ۲۲ ژوئیه ۱۹۴۲، اس‌اس آلمان، به سرپرستی «کمیسر اسکان دوباره» اشتورمبانفورر هرمان هوفله، شورای یهودیان گتو (یودنرات) را به دیدار فراخواند و رهبر آن آدام چرنیاکوف را در مورد برنامه «اسکان دوباره در شرق» آگاه ساخت. چرنیاکوف، که پس از آگاهی از طرح خودکشی کرد، جای خود را به مارک لیختن‌باوم داد.[۱۲] جمعیت گتو از حقیقت اوضاع آگاه نبودند. آنها تنها در پایان سال ۱۹۴۲ متوجه شدند که اخراج‌ها، تحت نظارت پلیس گتو یهودی، به اردوگاه مرگ تربلینکا بوده‌اند و نه به منظور اسکان دوباره.[۱۰]

در طول دو ماه تابستان ۱۹۴۲، حدود ۲۵۴٬۰۰۰–۲۶۵٬۰۰۰ تن[۱] زندانیان یهودی گتو، مردان، زنان و کودکان، به تربلینکا فرستاده شده و در آنجا کشته شدند (یا با حساب‌های مختلف، کمینه ۳۰۰٬۰۰۰ تن با شمارش تلفات پس از سقوط گتو).[۲][۱۳][۱۴] در مقایسه با تلفات خیزش گتوی ورشو که در آن حدود ۵۰٬۰۰۰ تن کشته شدند، تعداد کشته‌های یهودیان ساکن گتو در جریان گروس‌اکتسیون بیش از پنج برابر بود. نابودی کامل گتو در بهار سال پس از آن منجر به نابودی جمعیت یهودیان ورشو به اندازه‌ای که در گروس‌اکتسیون صورت گرفته بود، نشد.[۳]

به مدت هشت هفته فرستادن یهودیان به تربلینکا توسط راه‌آهن بدون توقف ادامه داشت: ۱۰۰ تن درون یک واگن حمل دام، تا روزانه ۵۰۰۰ تا ۶۰۰۰ تن، از جمله بیماران بیمارستان و کودکان یتیم‌خانه‌ها. دکتر یانوش کورچاک، معلم نامدار، در اوت ۱۹۴۲ با آنها رفت. و دوستان و ستایشگران لهستانی وی به او این فرصت را دادند تا پیش از فرستاده شدن فرار کند، اما در عوض او تصمیم گرفت با سرنوشت مردم خود همراهی کند.[۱۵][۱۶] هنگام ورود به تربلینکا، قربانیان برهنه لباس‌های خود را از تن کنده و به یکی از ده اتاقی که در ظاهر اتاق دوش‌گیری بودند، هدایت می‌شدند. در آنجا آنها در دسته‌های ۲۰۰ تایی با استفاده از گاز مونوکسید کربن کشته می‌شدند (سیکلون ب مدتی بعد در آشویتس به کار رفت). در سپتامبر ۱۹۴۲، اتاق‌های گاز جدیدی در تربلینکا ساخته شدند، که می‌توانستند ۳۰۰۰ تن را تنها در ۲ ساعت بکشند. نزدیک شدن غیرنظامیان به آن منطقه ممنوع بود.[۱۰][۱۷][۱۸][۱۹]

بسیاری از یهودیان باقی مانده در گتو ورشو تصمیم به جنگ گرفتند و به بسیاری از آنها توسط ارتش زیرزمینی لهستان کمک شد.[۲۰][۲۱] سازمان نبرد یهود (ŻOB) در اکتبر ۱۹۴۲ تشکیل شد و وظیفه آن مقاومت در برابر هرگونه اخراج در آینده بود. رهبر آن مردخای آنیه‌لویچ ۲۴ ساله بود. در همین حال، ارتش میهنی لهستان، (به لهستانی: Armia Krajowa یا AK)، اقدام به قاچاق اسلحه، مهمات و ملزومات به داخل گتو به منظور خیزش مسلحانه کرد.[۱۰][۲۰] فون سامرن-فرانکنگ در ۱۷ آوریل ۱۹۴۳ به دلیل عدم موفقیت در مقابله با افراد مسلح درون گتو توسط هاینریش هیملر از وظیفه برکنار و با رهبر اس‌اس و پلیس، یورگن اشتروپ، جایگزین شد.[۲۲][۲۳][۲۴]

در ۲۴ آوریل ۱۹۴۳، فردیناند فون سامرن-فرانکنگ، مسئول عملیات، به دلیل بی‌کفایتی توسط هیملر دادگاهی و سپس به کرواسی فرستاده شد. در آنجا، وی در کمین پارتیزان‌ها جان باخت.[۲۴] یورگن اشتروپ از سوی فرمانده عالی ورماخت، فیلد مارشال ژنرال ویلهلم کایتل، مدال درجه یک صلیب آهنین را دریافت کرد.[۲۵] پس از جنگ، اشتروپ به اتهام جنایات جنگی توسط آمریکایی‌ها دادگاهی، و به اعدام محکوم شد. اعدام او اما صورت نگرفت و در عوض، وی برای دادگاهی دوباره به مقام‌های لهستانی تحویل داده شد. او دوباره در لهستان دادگاهی و به اعدام محکوم شد و در ۸ سپتامبر ۱۹۵۱ در محل پیشین گتو ورشو اعدام شد.

گاه‌شمار رویدادها

[ویرایش]
گاه‌شمار رویدادهای عملیات بزرگ ورشو[۲۶]
۲۲ ژوئیه ۱۹۴۲ آلمانی‌ها با کمک نگهبانان اوکراینی و لتونیایی با لباس اس‌اس دیوارهای گتو را محاصره کردند
۲۳ ژوئیه ۱۹۴۲ آدام چرنیاکوف پس از آنکه به وی گفته شد برای انتقال روزانه ۶۰۰۰ یهودی آماده شود، خودکشی کرد
۲۳ ژوئیه ۱۹۴۲ کشتار دسته‌جمعی یهودیان با کمک گاز در اردوگاه مرگ تربلینکا آغاز شد
۶ اوت ۱۹۴۲ تنها در یک روز، پانزده هزار یهودی از گتو با فریب پخش غذا توسط آلمانی‌ها به تربلینکا تبعید می‌شوند. مردم برای به دست آوردن نان چندین روز صف می‌کشند تا «تبعید» شوند . انتقال دو بار در روز نیز نتوانست پاسخگوی شمار همه آنها شود.[۱۰]
۱۳–۲۷ اوت ۱۹۴۲ در ۱۵ روز ۵۳٬۷۵۰ یهودی ورشو به تربلینکا تبعید می‌شوند
۶–۷ سپتامبر ۱۹۴۲ بیش از ۱۰۰۰ یهودی در خیابان‌های گتو توسط نازی‌ها کشته می‌شوند
۶–۲۱ سپتامبر ۱۹۴۲ در دو هفته پایانی اکتسیون، ۴۸٬۰۰۰ یهودی ورشو به سوی مرگ فرستاده شدند
۲۱ سپتامبر ۱۹۴۲ واپسین انتقال از پایتخت لهستان به تربلینکا با ۲٬۱۹۶ قربانی انجام شد. این افراد شامل پلیس یهودی، که خود در اخراج‌ها شرکت داشتند، و خانواده‌هایشان می‌شد.[۲۷]
۳۰ سپتامبر ۱۹۴۲ یهودیانی که در گتو گرفتار شده‌اند آغاز به ساختن پناهگاه‌های مستحکم برای دفاع از خود می‌کنند

جستارهای وابسته

[ویرایش]

منابع

[ویرایش]
  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ Holocaust Encyclopedia (10 June 2013). "Treblinka: Chronology". United States Holocaust Memorial Museum. Archived from the original (Internet Archive) on 5 June 2012. Retrieved 12 August 2014. Deportations from Theresienstadt and Bulgarian-occupied territory among others.
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ Shapiro, Robert Moses (1999). Holocaust Chronicles: Individualizing the Holocaust Through Diaries and Other Contemporaneous Personal Accounts. KTAV Publishing House, Inc. p. 35. ISBN 978-0-88125-630-7.
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ Urynowicz, Marcin. "Gross Aktion – Zagłada Warszawskiego Getta" [Gross Aktion – Annihilation of Warsaw Ghetto] (PDF) (به لهستانی). Institute of National Remembrance (IPN).
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ Kopówka, Edward; Rytel-Andrianik, Paweł (2011), "Treblinka II – Obóz zagłady" [Monograph, chapt. 3: Treblinka II Death Camp] (PDF), Dam im imię na wieki [I will give them an everlasting name. Isaiah 56:5] (به لهستانی), Drohiczyńskie Towarzystwo Naukowe [The Drohiczyn Scientific Society], ISBN 978-83-7257-496-1, archived from the original (PDF file, direct download 20.2 MB) on 10 October 2014, retrieved 9 September 2013
  5. ↑ "Warsaw". www.ushmm.org.
  6. ↑ "Aktion Reinhard" (PDF). Yad Vashem. Shoah Resource Center, The International School for Holocaust Studies. See: "Aktion Reinhard" named after Reinhard Heydrich, the main organizer of the "Final Solution"; also, Treblinka, 50 miles northeast of Warsaw, set up June/July 1942.
  7. ↑ (به لهستانی و انگلیسی) Barbara Engelking; Warsaw Ghetto Internet Database بایگانی‌شده در ۱۷ ژوئیه ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine hosted by Polish Center for Holocaust Research The Fund for support of Jewish Institutions or Projects, 2006.
  8. ↑ Barbara Engelking, Warsaw Ghetto Calendar of Events: July 1942 بایگانی‌شده در ۴ مه ۲۰۰۹ توسط Wayback Machine Timeline. See: 22 July 1942 — the beginning of the great deportation action in the Warsaw ghetto; transports leave from Umschlagplatz for Treblinka. Publisher: Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFiS PAN, Warsaw Ghetto Internet Database بایگانی‌شده در ۱۷ ژوئیه ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine 2006.
  9. ↑ "Statement by Stroop to Investigators About his Actions in the Warsaw Ghetto". Jewish Virtual Library. February 24, 1946. Retrieved May 4, 2020.
  10. ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ۱۰٫۲ ۱۰٫۳ ۱۰٫۴ Edelman, Marek. "The Warsaw Ghetto Uprising". The Warsaw Ghetto: The 45th Anniversary of the Uprising. Interpress Publishers.
  11. ↑ Longerich, Peter (2012). Heinrich Himmler: A Life. OUP Oxford. p. 573. ISBN 978-0-19-959232-6.
  12. ↑ Gutman, Israel (1994). Resistance: The Warsaw Ghetto Uprising. Houghton Mifflin Harcourt. p. 200. ISBN 0-395-90130-8.
  13. ↑ "Warsaw Ghetto Uprising". United States Holocaust Memorial Museum. Retrieved March 6, 2013.
  14. ↑ "Treblinka" (PDF file, direct download 75.2 KB). Yad Vashem. Retrieved March 6, 2013.
  15. ↑ Lifton, Betty Jean (1997). The King of Children: A Biography of Janusz Korczak. New York: St. Martin's Griffin. ISBN 0-312-15560-3. OCLC 36407693. Archived from the original on March 7, 2016. Retrieved May 4, 2020.
  16. ↑ "The Janusz Korczak Living Heritage Association". fcit.coedu.usf.edu. Archived from the original on 9 March 2015. Retrieved 2 September 2021.
  17. ↑ Treblinka — ein Todeslager der "Aktion Reinhard", in: "Aktion Reinhard" — Die Vernichtung der Juden im Generalgouvernement, Bogdan Musial (ed.), Osnabrück 2004, pp. 257–281.
  18. ↑ Court of Assizes in Düsseldorf, Germany. Excerpts From Judgments (Urteilsbegründung). AZ-LG Düsseldorf: II 931638.
  19. ↑ "Operation Reinhard: Treblinka Deportations". The Nizkor Project, 1991–2008. February 24, 2012. Archived from the original on February 24, 2012. Retrieved May 4, 2020.
  20. ↑ ۲۰٫۰ ۲۰٫۱ "The Warsaw Ghetto". www.jewishvirtuallibrary.org.
  21. ↑ "Warsaw Ghetto Uprising". www.ushmm.org.
  22. ↑ Arens, Moshe (May 2003). "Who Defended The Warsaw Ghetto? (Moshe Arens) May, 2003". The Jerusalem Post. Archived from the original on May 26, 2006. Retrieved May 4, 2020.{{cite web}}: نگهداری یادکرد:پیوند نامناسب (link)
  23. ↑ "Jurgen Stroop Diary, including The Stroop Report: Table of Contents". Jewish Virtual Library. April 17, 2020. Retrieved May 4, 2020.
  24. ↑ ۲۴٫۰ ۲۴٫۱ "Ferdinand von Sammern-Frankenegg". Jewish Virtual Library. April 17, 2020. Retrieved May 4, 2020. Source: Danny Dor (Ed.), Brave and Desperate. Israel Ghetto Fighters, 2003, p. 166.
  25. ↑ Gutman, Israel (1994). Resistance: The Warsaw Ghetto Uprising. Houghton Mifflin Harcourt. p. 203. ISBN 0-395-90130-8.
  26. ↑ "Chronology of Jewish Persecution: 1942". Jewish Virtual Library. April 17, 2020. Source: Holocaust Memorial Center
  27. ↑ Arad, Yitzhak (1999). Belzec, Sobibor, Treblinka: The Operation Reinhard Death Camps. Indiana University Press. p. 97. ISBN 978-0-253-21305-1.