محمد مفتح
محمد مفتح بزنجانی | |
|---|---|
.jpg) محمد مفتح در ۴۴ سالگی | |
| زادهٔ | ۲۷ خرداد ۱۳۰۷ |
| درگذشت | ۲۷ آذر ۱۳۵۸ (۵۱ سال) تهران، ایران |
| آرامگاه | حرم فاطمه معصومه در قم |
| ملیت | ایرانی |
| سال‌های فعالیت | ؟؟–۱۳۵۸ |
| همسر | فاطمه جابری انصاری |
| والدین | محمود مفتح و فاطمه ثمالی |
محمد مفتح (۲۷ خرداد ۱۳۰۷ در فامنین – ۲۷ آذر ۱۳۵۸ در تهران) روحانی شیعه ایرانی بود.
مفتح تحصیلات حوزوی را در قم نزد اشخاصی همچون روح‌الله خمینی، حسین طباطبایی بروجردی و محمدحسین طباطبایی طی کرد. همچنین تحصیلات جدید را در رشته فلسفه دنبال کرد و موفق به اخذ درجه دکتری در این رشته شد.
مفتح قبل از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، به چاپ مقالات متعدد در روزنامه‌ها و مجلات اسلامی و سخنرانی در شهرهای مختلف علیه حکومت پهلوی پرداخت که در نهایت این فعالیت‌ها منجر به تبعید او به زاهدان شد. او در دهه ۵۰ (خورشیدی) هجری مسجد قبا را در تهران تأسیس نموده و امامت نماز جماعت را خود به عهده گرفت. پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران و بازگشت روح‌الله خمینی به ایران یکی از اعضای اصلی تشکیل دهنده کمیته استقبال بود و سرپرست کمیته ۴ انقلاب اسلامی و رئیس دانشکده الهیات تهران شد.
محمد مفتح در ۲۷ آذر ۱۳۵۸ هنگام ورود به دانشگاه تهران توسط گروه فرقان هدف گلوله قرار گرفت و به همراه دو محافظش در مقابل دانشکده الهیات دانشگاه تهران با رگبار گلوله کشته شد.[۱]
کودکی
[ویرایش]او در سال ۱۳۰۷ در خانواده‌ای روحانی در روستای کله سر در شهرستان شهرستان فامنین استان همدان متولد شد.[۲][۳] پدرش، محمود مفتح، از روحانیان همدان بود.
تحصیلات
[ویرایش]در همدان نزد افرادی مانند ملاعلی معصومی همدانی، دروس اولیه فقه را فرا گرفت و در سال ۱۳۲۲ و در ۱۵ سالگی برای ادامه تحصیل راهی شهر قم شد. در شهر قم نزد روح‌الله خمینی، حسین طباطبایی بروجردی، محمدرضا گلپایگانی، محمدحسین طباطبایی، محمد محقق داماد و رحیم ارباب به آموختن دروس حوزوی پرداخت. اما علاقه او باعث شد تا به تحصیلات جدید نیز بپردازد. با گذشت زمان، علاوه بر این که یکی از مدرسین معروف حوزه علمیه شد، موفق به اخذ درجه دکتری در رشته فلسفه گردید. در طول این مدت در دبیرستان‌ها (به عنوان نمونه دبیرستان دین و دانش[۴] و دبیرستان حکیم نظامی) تدریس می‌کرد و مدتی نیز مدرس حوزه بود. همچنین شب‌های جمعه در دبیرستان دین و دانش جلساتی با حضور دانش‌آموزان و طلاب داده و بحث‌های دینی و مسائل روز را مطرح می‌کرد.[۵]
فعالیت‌ها
[ویرایش]سیاسی
[ویرایش]
محمد مفتح همراه با درس و بحث در مساجد سخنرانی می‌کرد. مقالات متعددی در روزنامه‌ها و مجلات اسلامی علیه حکومت پهلوی می‌نوشت و به جذب دانشجویان و طلاب می‌پرداخت. به شهرهای مختلف ایران مانند آبادان، آمل، اهواز، خرمشهر، کرمان، اصفهان، یزد و شیراز مسافرت می‌کرد. در جلسات سخنرانی چند هزار نفری شرکت می‌کردند و علیه حکومت پهلوی سخنرانی می‌کرد. به خاطر فعالیت‌های سیاسی و مخالفت با حکومت پهلوی وی را به زاهدان تبعید کردند و از ورود به استان خوزستان منع شد. در سال ۴۸ پس از آزادی به تهران رفت و در دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران، همگام با مرتضی مطهری به تدریس پرداخت.
پس از تعطیل شدن حسینیه ارشاد در مسجد جاوید یک گروه تشکیل داد، و ریاست آن را به عهده گرفت. دراین مسجد کلاسهای فلسفه،[۶] نهج البلاغه و تفسیر قرآن تشکیل داد تا از این راه جوانان و دانشجویان را به طرف مسجد بکشاند. در سال ۵۴ حکومت پهلوی، مسجد را تعطیل و مفتح را به زندان انداختند. پس از آزادی از زندان، فعالیت سیاسی نیمه مخفی خود را علیه حکومت پهلوی همراه با روحانیت مبارز آغاز کرد و این بار در سال ۵۵ امام جمعه مسجد قبا شد. پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران و بازگشت خمینی به ایران به ایران یکی از اعضای اصلی تشکیل دهنده کمیته استقبال بود. سپس سرپرست کمیته ۴ انقلاب اسلامی و رئیس دانشکده الهیات تهران شد.
علمی
[ویرایش]به عنوان آغاز کننده "وحدت حوزه و دانشگاه"، شهید مفتح همزمان در دانشگاه در رشته فلسفه مشغول به تحصیل بود و در حوزه علمیه قم هم حضور پیدا می‌کرد.[۷] همزمان شدن تحصیل وی در دانشگاه با تدریس وی در حوزه، باعث شد برخی وی را مورد نقد قرار دهند و به صورت مودبانه به وی بگویند که این کار باعث تخریب شان وی می‌شود.[۸]
نماز عید فطر ۵۷
[ویرایش]در روز عید فطر سال ۱۳۵۷ مفتح در تپه‌های قیطریه پیش‌نماز بود. جمعیت حاضر نماز را به امامت مفتح برگزار کرد و به اولین تظاهرات چند ده هزار نفری پرداخت.[۹] در این راهپیمایی مردم دعوت به راهپیمایی دیگری در ۱۶ شهریور شدند. در روز ۱۶ شهریور مأموران حکومت پهلوی مفتح را به شدت مضروب کردند و روز بعد وی را دستگیر و به مدت دو ماه در زندان انداختند.
ترور
[ویرایش]
وی در ۲۷ آذر ۱۳۵۸ هنگام ورود به دانشگاه تهران توسط گروه فرقان هدف گلوله قرار گرفت و به همراه دو محافظش جواد بهمنی و اصغر نعمتی در مقابل دانشکده الهیات دانشگاه تهران با رگبار گلوله کشته شد.[۱۰]
زمینه‌های ترور
[ویرایش]اعضای گروه فرقان به مناسبت‌های مختلف تلاش داشتند در مسجد قبا - که توسط محمد مفتح بنیانگذاری شده بود و خود وی امامت نماز جماعت را در آن بر عهده داشت[۱۱] -، برنامه‌های مدنظرشان را نظیر سخنرانی و کلاسهای اسلام‌شناسی و … برگزار کنند؛ ولی مفتح با تفکرات آنها مخالف بوده و مانع فعالیتشان در مسجد قبا می‌شد.[۱۲] در یکی از موارد، اکبر گودرزی و حبیب‌الله آشوری و افرادی از گروهشان که از اعضای فرقان بودند، جزواتی از تفاسیر قرآن چاپ می‌کردند و بین نمازگزاران مسجد قبا پخش می‌کردند. مفتح وقتی متوجه این اقدام شد، از آن جلوگیری نموده و اعلام کرد «این جزوات مورد تأیید ما نیست». گفته می‌شود این مخالفت‌ها موجب شد اعضای فرقان پس از پیروزی انقلاب مفتح را در لیست ترور خود قرار دهند.[۱۲] پس از ترور مرتضی مطهری در ۱۲ اردیبهشت ۵۸، نامه‌های تهدیدآمیزی برای مفتح می‌آمد.[۱۲] همچنین وی بارها به صورت تلفنی تهدید شده بود.[۱۳] حتی یکبار برای ترور او از دیوار خانه‌اش بالا رفته بودند اما نیروهای پاسدار مانع از توطئه‌شان شدند. زمانی هم می‌خواستند در مدرسه عالی پارس مفتح را ترور کنند که پاسداران محافظ وی متوجه ماجرا می‌شوند.[۱۲]
جزئیات حادثه
[ویرایش]در روز ۲۷ آذرماه ۱۳۵۸، چهار نفر از اعضای گروهک فرقان مأمور ترور مفتح می‌شوند. در میان این چهار نفر، یک نفر راننده و دو نفر مأمور پاسدارها (محافظین مفتح) بودند و کمال یاسینی هم مأموریت ترور محمد مفتح را برعهده گرفته بود. فرقانی‌ها به دلیل رفت‌وآمدهای مخفیانه در دانشکده الهیات و مسجد قبا و زیر نظر گرفتن مفتح، متوجه شده بودند که وی بر خلاف سایر مقامات کشور با خود اسلحه حمل نمی‌کند و می‌دانستند که اگر بتوانند محافظین را بزنند، مفتح اسلحه‌ای برای دفاع از خود ندارد.[۱۲] در جریان عملیات، دو فرقانی در ورودی دانشکده الهیات به محافظین تیراندازی می‌کنند و در این میان دست، شانه و پای محمد مفتح هم مورد اصابت گلوله قرار می‌گیرد. وقتی دو تن از محافظین کشته می‌شوند، مفتح با بدن خونی به سمت بالکن جلوی ساختمان دانشکده الهیات می‌رود و در این فاصله کمال یاسینی، از آنجایی که می‌دانست مفتح اسلحه‌ای با خود به همراه ندارد، خودش را به او می‌رساند و سر او را هدف گلوله قرار می‌دهد.[۱۲]
یاسینی، در اعترافات خود در دادگاه انقلاب، ماجرا را این‌گونه روایت کرده‌است:
«من … حواسم به این بود که کلت را دربیاورم. کلت را درآوردم و دیدم که دکتر [مفتح] فرار کرد … قبلاً هم دیده بودیم که دکتر [مفتح] همیشه وقتی می‌آید دانشکده به محل کارش می‌رود، پس دیگر طبق عادت اگر فرار بکند هم به طرف محل کارش فرار می‌کند؛ و من خودم را آماده این مسئله کرده بودم. اسلحه را درآوردم … دوباره دو تیر دیگر زدم؛ یعنی مرتب شلیک می‌کردم باز دیدم نه فرار کرد، دنبال دکتر دویدم. دکتر از پله‌ها رفت بالا، باز هم تیر زدم باز دیدم نه رفت طرف قسمتی که می‌رود طرف سلف‌سرویس و در را باز کرد رفت تو که من هم بلافاصله در را باز کردم بروم تو، دیدم یک دختری هست که او هم می‌خواهد بیاید، دختر را با دستم کنار زدم، پریدم در آن محوطه دیدم دکتر ایستاده کیفش هم دستش است و مرتب داد می‌زند. من اسلحه را گرفتم طرف سر دکتر [مفتح] یک شلیک کردم که دیدم دکتر [مفتح] بی‌اختیار افتاد زمین. فهمیدم که تیر به سرش خورده و افتاده البته دیگر معطل نشدم که ببینم چه شده … آمدم بیرون که دیدم راننده از طرف ماشین … به طرف حسن (یکی از ضاربان) تیراندازی می‌کند … بلافاصله پریدم بیرون به طرف خیابان و یک تیر هم من به راننده زدم.»[۱۰][۱۴]
تشییع و تدفین
[ویرایش]به گفته ی امین ساقی پیکر محمد مفتح و دو تن از محافظانش به در ساعت ۹ صبح روز چهارشنبه ۲۸ آذر ۱۳۵۸ تشییع شد.[۱۰] وی را در صحن حرم فاطمه معصومه در قم دفن کردند.[۱۵] روح‌الله خمینی روز کشته شدن او را «روز وحدت حوزه و دانشگاه» نامید.[۱۶][۱۷]
زندگی شخصی
[ویرایش]مفتح در سال ۱۳۲۸ با تنها دختر حیدرعلی جابری انصاری از آیت الله‌های همدان ازدواج کرد که با او چهار پسر و چهار دختر داشت.[۱۸] محمد مهدی پسر بزرگ مفتح[۱۹] که داماد محمد محمدی گیلانی است،[۲۰] از زادگاهش رزن به نمایندگی مجلس شورای اسلامی رسید و تاکنون به جز در دوره ششم در همه ادوار مجلس نماینده بوده‌است.[۲۱] محمد هادی فرزند هفتم مفتح، دانشیار دانشکده الهیات و معارف اسلامی قم است که هم‌اکنون ریاست مرکز اسلامی هامبورگ را بر عهده دارد. [۲۲]
آثار
[ویرایش]- اسلام بر سر دوراهی
- زیارت خرافه حقیقت
- کودک نیل یا مرد انقلاب
- ره آوردهای استعمار
- روش اندیشه
- دعا عامل پیشرفت یا رکود
منابع
[ویرایش]- ↑ "جزئیات ترور مفتح در دانشکده الهیات". ایسنا.
- ↑ شهید آیت‌الله دکتر محمد مفتح موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران
- ↑ زندگینامه: محمد مفتح (۱۳۰۷- ۱۳۵۸) روزنامه همشهری
- ↑ علی‌اصغر فقیهی بایگانی‌شده در ۱۷ اوت ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine، بنیاد قم پژوهی، نوشته حبیب‌الله سلمانی آرانی
- ↑ ««شهید مفتح و مبارزه» در گفت و شنود شاهد یاران با مهندس محمد مهدی مفتح» (PDF). دی ۱۳۸۵ (۱۴). شاهد یاران، ویژه‌نامه شهادت دکتر محمد مفتح. دریافت‌شده در ۲۳ مه ۲۰۱۸.
- ↑ شهید آیت‌الله دکتر مفتح از پایگاه مسجد در عرصه فرهنگ و اجتماع پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه
- ↑ "December 18 marks seminary-university unity". Iran Daily. 17 December 2014. Retrieved 9 July 2016.
- ↑ Staff writer. "Mofatteh, Mohammad (Ayatollah)". Encyclopedias of Islamic revolution and Iranian history (Encyclopedia contemporary clerics). Archived from the original on 2015-10-17.
- ↑ «برگزاری نماز عید فطر 1357 در تپه‌های قیطریه به امامت دکتر مفتح». تبیان. ۱۳ شهریور ۱۳۹۵. دریافت‌شده در ۲۳ مه ۲۰۱۸.
- ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ۱۰٫۲ «جزئیات ترور مفتح در دانشکده الهیات». ایسنا. ۲۹ آذر ۱۳۹۶. دریافت‌شده در ۲۳ مه ۲۰۱۸.
- ↑ «مسجد قبا و نقش شهید مفتح در گسترش حرکت‌های اسلامی». خبرگزاری شبستان. ۲۷ آذر ۱۳۹۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ ژوئن ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۸.
- ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ ۱۲٫۲ ۱۲٫۳ ۱۲٫۴ ۱۲٫۵ «مشکل «فرقان» با مفتح چه بود؟ / توصیه حفاظتی هاشمی رفسنجانی». خبرگزاری مهر. ۲۷ آذر ۱۳۹۶.
- ↑ «شهادت پرچمدار وحدت حوزه و دانشگاه». جام جم آنلاین. ۳ آذر ۱۳۹۰.
- ↑ «نحوه شهادت شهید آیت‌الله مفتح از زبان قاتلش+فیلم». خبرگزاری تسنیم. ۲۷ آذر ۱۳۹۶.
- ↑ «دفن شهید مفتح در محل تدریس او از افتخارات حوزه است». باشگاه خبرنگاران جوان. ۲۷ آذر ۱۳۹۲. دریافت‌شده در ۲۳ مه ۲۰۱۸.
- ↑ «مقام معظم رهبری: وحدت حوزه و دانشگاه، یعنی وحدت در هدف/ تأثیر سخنان شهید مفتح در ترغیب نسل تحصیل کرده به اسلام». خبرگزاری تسنیم. ۲۷ آذر ۱۳۹۲. دریافت‌شده در ۲۳ مه ۲۰۱۸.
- ↑ «پیام به ملت ایران به مناسبت شهادت آقای مفتح (محکومیت ترور)». سایت جامع امام خمینی.
- ↑ https://psri.ir/?id=oo85uf6bp3
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۳ مارس ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۱ آوریل ۲۰۲۱.
- ↑ https://www.tabnak.ir/fa/news/415182/وقتی-آیت‌الله-گیلانی-منزل-خودش-را-مصادره-کرد
- ↑ «آقازاده‌های مجلس دهم». IranWire | خانه. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۰۱.
- ↑ «پروفسور محمد هادی مفتح». profhadi.mofatteh.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۲۳.
- مفتح، محمد امین. منادی وحدت. چاپ چهارم تهران: نشر نیکان، ۱۳۸۰.
- برزگر، محمد. حدیث عاشقی. چاپ اول: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۱.
- تدوین مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات. یاران امام به روایت اسناد ساواک شهید آیت‌الله دکتر محمد مفتح. چاپ اول: انتشارات مرکز بررسی اسناد اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، ۱۳۸۲. * قاسمی، آرزو. زندگینامه شهید آیت‌الله دکتر محمد مفتح . چاپ اول تهران: مؤسسه هاتف شهر، ۱۳۸۷.
پیوند به بیرون
[ویرایش]
- شهادت آیت‌الله دکتر محمد مفتح دانشگاه علوم پزشکی مشهد