ویکی‌پدیا:سرنویس
 | این صفحه جزو رهنمودهای ویکی‌پدیا است. استانداردهای رفتاریِ مطرح‌شده در این صفحه از پشتوانهٔ تأیید بسیاری از ویرایشگران ویکی‌پدیا برخوردار است. بااین‌که پیروی از مفاد این صفحه توصیه می‌شود، این مفاد جزو سیاست‌ها نیست. در ویرایش و به‌روزرسانی این صفحه جسور باشید، ولی لطفاً پیش از انجام تغییرات عمده از صفحهٔ بحث برای مطرح کردن تغییرات و نظرخواهی استفاده کنید. |
سرنویس‌ها یادداشت‌های مختصری هستند که در بالای مقاله، پیش از بخش آغازین می‌آیند و بیشتر به‌منظور ۱) میسر ساختن ابهام‌زدایی از عبارات وابسته نزدیک به هم، یا ۲) خلاصه‌نویسی یک عنوان و شرح سرحدهای آن به‌کار می‌روند.
برای اطلاعات بیشتر به نسخهٔ انگلیسی توضیحات آن مراجعه کنید.
نمونه‌هایی از کاربرد مناسب
[ویرایش]دو مقاله با عنوان‌های مشابه
[ویرایش]مَیامی (به انگلیسی: Miami) شهری است که در نوار ساحلی اقیانوس اطلس در جنوب شرقی ایالت فلوریدا آمریکا واقع شده است. با احتساب حومه این شهر ۵٬۴۰۰٬۰۰۰ نفر جمعیت دارد. ...
هرگاه دو مقاله از عنوانی یکسان برخوردار بودند، با این تفاوت که یکی از آن‌ها ابهام‌زدایی شده و دیگر فاقد ابهام‌زدایی بود، مقاله‌ای که ابهام‌زدای نشده باید حاوی یک سرنویس با پیوندی به مقالهٔ دیگر باشد. در چنین مواردی، نیازی به ایجاد یک صفحهٔ ابهام‌زدایی جداگانه نیست. برای این کار می‌توان از {{درباره}} استفاده کرد. در مثال فوق، پارامترهای واردشده به الگو به‌شکل {{درباره|شهری در ایالات متحده آمریکا|شهری در ایران با همین نام|میامی (سمنان)}} بوده است.
اصطلاحاتی که ممکن است با موضوعی دیگر اشتباه گرفته شوند
[ویرایش]پرتقال میوه‌ای از گونه‌های مختلف مرکبات از خانواده سُدابیان است. نام علمی گونه رایج آن Citrus × sinensis است، که به آن پرتقال شیرین نیز می‌گویند. ...
هرگاه امکان اشتباه شدن یک عنوان با اصطلاح مشابه دیگر وجود داشت، می‌توان از الگوی {{اشتباه نشود}} یا یک الگوی مرتبط دیگر استفاده کرد. این الگوها زمانی به‌کار می‌روند که مخاطب عنوان مورد نظر خود را با غلط املایی وارد کرده باشد و آن خطا تنها با نمایش اصطلاح مشابه بدون هیچگونه توضیح بیشتر، آشکار خواهد شد. این سرنویس‌ها تنها در صورتی باید به‌کار روند که برای بخش قابل توجهی از مخاطبان ابهام ایجاد شده باشد.
با این حال، در صورتی که تفاوت مورد بحث بدون ارائهٔ جزئیات بیشتر به‌راحتی آشکار نمی‌شود، استفاده از این الگوها مفید نیست. در چنین مواردی، باید در عوض از {{درباره}}، {{برای}} یا {{دیگر کاربردها}} استفاده کرد؛ زیرا در این الگوها، تفاوت میان عنوان‌ها در متن سرنویس توضیح داده شده و نیازی نیست که خودِ مخاطب به صفحه‌های مختلف برود و تفاوت میان آن‌ها را کشف کند.
پیوند دادن به یک صفحهٔ ابهام‌زدایی
[ویرایش]زاگرُس رشته‌کوهی است که از غرب تا جنوب غربی فلات ایران کشیده شده است. این رشته‌کوه از کرانه‌های دریاچه وان در جنوب شرقی ترکیه آغاز شده و پس از گذشتن از استان‌های آذربایجان غربی، لرستان، همدان، مرکزی، اصفهان، فارس، کردستان، کرمانشاه، ایلام، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری، خوزستان و تا استان‌های کرمان، بوشهر و هرمزگان ادامه می‌یابد. ...
وقتی یک اصطلاح دارای کاربرد اصلی و دو یا چند کاربرد دیگر است، سرنویس درج‌شده در صفحهٔ کاربرد اصلی باید به یک صفحهٔ ابهام‌زدایی پیوند داشته باشد. برای این کار می‌توان از الگوی {{دیگر کاربردها}} استفاده کرد.
در بسیاری از موارد، به‌منظور راحتی مخاطب، سرنویس حاوی توضیحی مختصر پیرامون موضوع مقالهٔ حاضر نیز هست:
تیمور گورکانی[۱] (۷۱۵–۷۸۳ ه.خ / ۷۳۶–۸۰۷ ه.ق / ۱۳۳۶–۱۴۰۵ م) فاتح تُرکی-مغولی،[۲][۳] نخستین امیر گورکانی (تیموری) و پایه‌گذار این دودمان است، که در بیشتر سرزمین‌های آسیای مرکزی و غربی فرمان راند. ...
برای این کار می‌توان از الگوی {{درباره}} استفاده کرد. در مثال فوق، کاربرد الگو به‌شکل {{درباره|امیر تیمور گورکانی}} بوده است.
اصطلاح ابهام‌داری که به مقاله‌ای با نام بدون ابهام تغییرمسیر دارد
[ویرایش]هرگاه یک عنوان ابهام‌دار به یک عنوان بدون ابهام یا مقالهٔ کاربرد اصلی آن عنوان تغییرمسیر داشته باشد، می‌توان از {{تغییرمسیر}} یا یک الگوی مرتبط دیگر استفاده کرد:
یوهان سباستیان باخ
(تغییرمسیر از باخ)
یوهان سباستیان باخ (به آلمانی: Johann Sebastian Bach) (زادهٔ ۲۱ مارس ۱۶۸۵ – درگذشتهٔ ۲۸ ژوئیهٔ ۱۷۵۰) آهنگ‌ساز و نوازندهٔ ارگ و هارپسیکورد اهل آلمان بود که آثارش برای دستهٔ آواز، ارکستر و تک‌سازها، تقریباً تمام انواع متفاوت موسیقی دورهٔ باروک را دربرمی‌گیرد. ...
سرنویس‌های در بالای برچسب‌های نگهداری
[ویرایش]سرنویس‌ها را همیشه بالاتر از برچسب‌های نگهداری (en) قرار دهید. برای جزئیات اختصاصی پیرامون محل قرارگیری سرنویس‌ها، بخش مرتبط در بالا را ببینید.
بخشنده (به انگلیسی: The Giver) رمانی پادآرمان‌شهری برای کودکان اثر لوییس لوری است. ...
سرنویس‌های حاوی متن کج در پیوند
[ویرایش]ماجراهای هاکلبری فین رمانی اثر مارک تواین است که در سال ۱۸۸۴ برای نخستین بار چاپ شد. این کتاب در پی رمان تام سایر منتشر شد. ...
واژه‌ها یا عبارت‌هایی که در یک جملهٔ عادی به‌شکل کج نوشته می‌شوند، در سرنویس باید به‌شکل غیر کج نوشته شوند. از آنجا که تمام واژه‌ها در سرنویس به‌شکل کج نمایش می‌یابند، در صورت غیرفعال نشدن ایتالیک، متن مورد نظر در متن سرنویس برجسته نخواهد شد.
متن کج را می‌توان با استفاده از پارامتردهی به‌شکل زیر غیرفعال کرد:
{{تغییرمسیر|هاکلبری فین|شخصیت اصلی رمان‌ها|هاکلبری فین (شخصیت){{!}}''هاکلبری فین'' (شخصیت)}}
بسیاری از الگوهای سرنویس که زیر عنوان بخش‌ها استفاده می‌شوند، مانند {{اصلی}}، {{همچنین ببینید}}، {{بیشتر}} و سایر الگوهای مشابه، برای سفارشی‌سازی کج‌نویسی متن خروجی دارای پارامترهای برچسب هستند:
{{همچنین ببینید |هاکلبری فین (شخصیت)|برچسب۱=''هاکلبری فین'' (شخصیت)}}
نمونه‌هایی از کاربرد نامناسب
[ویرایش]اطلاعات بی‌اهمیت، تعاریف واژه‌نامه‌ای، و اصطلاحات عامیانه
[ویرایش]هرگاه یادداشت‌ها حاوی جزئیاتی بی‌اهمیت یا کاربرد یک واژه هستند، یا به محتوایی بیش از حد اختصاصی و مغرضانه پیوند می‌دهند، نیازی به آن‌ها نیست.
نسخه‌ای قدیمی از مقالهٔ Investment در ویکی‌پدیای انگلیسی:
Investment is a term with several closely related meanings in finance and economics. It refers to the accumulation of some kind of asset in hopes of getting a future return from it. ...
In this case, there is no direct disambiguation, and the note listed is bound to be uninteresting to most readers. The proper disambiguation simply links to a separate Invest (disambiguation) page.
اطلاعات صحیح دربارهٔ موضوع
[ویرایش]نسخه‌ای قدیمی از مقالهٔ Aisha در ویکی‌پدیای انگلیسی:
Aisha or Ayesha (Arabicعائشه `ā'isha = "she who lives") was a wife of the Islamic prophet Muhammad. ...
این کاربرد، نوعی کاربرد معمول، اما نادرست از سرنویس‌های ابهام‌زدایی است. در عوض این اطلاعات باید در بدنهٔ مقاله، یا در مقاله‌های پیرامون کتاب مورد اشاره، یا در مقاله‌ای جداگانه دربارهٔ نام‌ها، یا در همهٔ صفحه‌های مذکور درج شوند. سرنویس‌ها برای کاهش سردرگمی مخاطبان و هدایت کردن آن‌ها به مقالهٔ دیگری که ممکن است به‌دنبال آن بوده باشند، کاربرد دارند، نه برای ارائهٔ اطلاعاتی دربارهٔ خودِ موضوع مقاله.
پیوند دادن به مقاله‌های مرتبط با موضوع
[ویرایش]سرنویس‌های ابهام‌زدایی برای پیوند دادن به موضوعات جداگانه‌ای کاربرد دارند که ممکن است با عنوانی یکسان مورد اشاره قرار گیرند. این سرنویس‌ها برای پیوند دادن به موضوعاتی که تنها با یکدیگر مرتبط هستند، یا به زوایای خاصی از یک موضوع عمومی کاربرد ندارند:
زیست فرازمینی به شکل‌هایی از زیست یا یک موجود زنده با منشأ غیرزمینی، خارج از کرهٔ زمین گفته می‌شود. زیست فرازمینی با تمدن فرازمینی تفاوت دارد و منظور فقط موجود زنده است، چه گیاه چه جانور و چه باکتری بوده باشد. ...
در چنین مواردی، بهتر است که به‌جای استفاده از سرنویس ابهام‌زدایی، موضوع حیات فرازمینی در فرهنگ عامه در زیربخشی از مقالهٔ حیات فرازمینی خلاصه‌نویسی شود و همزمان از الگوی {{اصلی}} نیز در ابتدای آن بخش استفاده شود.
همچنین نباید از الگوی {{همچنین ببینید}} یا {{اصلی}} در بالای صفحه‌ها استفاده کنید؛ زیرا این الگوها تنها برای استفاده در زیربخش‌های مقاله‌ها ساخته شده‌اند؛ الگوهای {{دیگر کاربردها}} و {{گسترده‌تر}} می‌توانند جایگزین‌های مناسب‌تری باشند.
در مواردی که موضوعات جداگانه با یکدیگر مرتبط هستند، اما با این وجود می‌توانند با عنوان یکسان نیز مورد اشاره قرار گیرند و مشمول ابهام‌زدایی نیز می‌شوند، این رهنمود، کاربران را به عدم استفاده از سرنویس‌های ابهام‌زدایی توصیه نمی‌کند. برای مثال، در مورد یک کتاب و فیلمی که از آن کتاب اقتباس شده (مانند ارباب حلقه‌ها و ارباب حلقه‌ها (مجموعه‌فیلم))، استفاده از سرنویس ابهام‌زدایی می‌تواند مفید باشد؛ هرچند که موضوعات نیز مرتبط هستند.
ابهام‌زدایی از نام مقاله‌هایی که ابهام‌دار نیستند
[ویرایش]در صورتی که نام مقاله‌ای دارای ابهام نباشد، معمولاً ترجیح بر این است که از سرنویس استفاده نشود.
آب (فیلم ۱۳۵۳)
آب فیلمی به کارگردانی و نویسندگی حبیب کاووش محصول سال ۱۳۵۳ است. ...
در مثال فوق، سرنویس را می‌توان حذف کرد. مخاطبی که در حال دنبال‌کردن پیوندها در ویکی‌پدیا است، در صورتی که به‌دنبال دیگر کاربردهای آب باشد، احتمالاً به صفحهٔ آل (فیلم ۱۳۵۳) نخواهد رسید؛ چرا که آب به آنجا تغییرمسیر ندارد.
هرگاه یک نام خاص‌تر همچنان دارای ابهام باشد، ممکن است سرنویس نیز همچنان مفید باشد. برای مثال، آب (فیلم ۱۳۸۰) همچنان ممکن است با آب (فیلم ۱۳۵۳) اشتباه گرفته شود.
بودن یا نبودن سرنویس‌ها در مقاله‌های دارای عنوان ابهام‌زدایی‌شده همواره یک موضوع مناقشه‌برانگیز بوده است و در این رهنمود هیچ‌یک از این روش‌ها را بر دیگری برتری نمی‌بخشد. مواردی موجود است که برخی ویرایشگران قویاً بر این باورند که چنین سرنویسی باید در مقاله درج شود، نظیر مقاله‌های مختلف پیرامون معاهده‌هایی که تحت عنوان معاهده پاریس شناخته می‌شوند.
هرگاه یک اصطلاح ابهام‌دار به یک مقاله تغییرمسیر داشته‌باشد، در صورتی که نام مقاله به‌شکلی بدون ابهام انتخاب شده باشد، استفاده از سرنویس ممکن است مفید باشد؛ همان‌طور که در § اصطلاح ابهام‌داری که به مقاله‌ای با نام بدون ابهام تغییرمسیر دارد در بالا توضیح داده شده است.
پیوندهای فرعی
[ویرایش]هر پیوند اضافه‌ای در سرنویس و در کنار موضوع(های) ابهام‌دار یا سردرگم‌کننده منجر به سختی بیشتر در یافتن هدف مورد نظر می‌شود. برای مثال، در نسخه‌ای قدیمی از مقالهٔ WTOB (AM) در ویکی‌پدیای انگلیسی ذیل یک نماد سابق:
WTIX (980 AM) is a radio station broadcasting a Sports radio format.
در مثال فوق، پیوند به New Orleans, Louisiana در سرنویس به مقاله‌ای هدایت می‌شود که دارای هم‌پوشانی با عنوان مقاله نیست. درج تنها یک پیوند به نام‌گذاری احتمالی دیگر (WIST (AM)) یافتن پیوند را تسهیل می‌کند.
پیوند به بیرون
[ویرایش]یک نسخهٔ قدیمی از مقالهٔ Hurricane Katrina در ویکی‌پدیای انگلیسی حاوی محتوای زیر بوده است:
Hurricane Katrina, which made landfall near New Orleans, Louisiana, on August 29, 2005, was one of the most destructive and expensive tropical cyclones to hit the United States. ...
استفاده از پیوندهای راهنمای بیرونی در ویکی‌پدیا، هرچند که نجیبانه است، اما به‌طور منطقی قابل رسیدگی نیست. در موارد خاص، پیوندی به یک بخش «پیوند به بیرون» می‌تواند مفید باشد، اما طرفداری از یک دیدگاه می‌تواند مانع از آن شود. در مثال فوق، سرنویس مورد اشاره به‌طور کامل از مقاله حذف شد.
مقاله‌های ناموجود
[ویرایش]سرنویس‌ها نباید حاوی پیوندهای قرمز به مقاله‌های ناموجود باشند؛ چرا که سرنویس‌ها برای کمک به کاربران و مخاطبان ساخته شده‌اند تا به مقاله‌ای که احتمالاً به‌دنبال آن بوده‌اند، هدایت شوند. در این مورد، تنها در صورتی می‌توان استثناء قائل شد که کاربر قصد داشته باشد بلافاصله مقالهٔ پیوند داده شده را ایجاد کند. در چنین مواردی، پیش از ذخیره‌سازی ویرایش برای افزودن سرنویس، بهتر است ابتدا مقالهٔ جدید را ایجاد کنید (en).
منابع
[ویرایش] | این یک مقالهٔ خرد مرتبط با بنیاد ویکی‌مدیا است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |
| مقالات اصلی | |
|---|---|
| عمومی |
|
| کاربردهای دیگر |
|
| برای (موضوع دیگر) | |
| اطلاعات بیشتر | |
| همچنین ببینید |
|
| افراد دیگر |
|
| مکان‌های دیگر |
|
| موضوعات دیگر |
|
| کاربردهای دیگر موضوع |
|
| تغییرمسیر |
|
| اشتباه نشود |
|
| رده‌های سرنویس‌ها | |
| محتوایی |
| ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| رفتاری |
| ||||||||
| حذف |
| ||||||||
| اجرایی |
| ||||||||
| ویرایشی |
| ||||||||
| محتوای پروژه |
| ||||||||
| بنیاد ویکی‌مدیا |
| ||||||||
