ویکی‌پدیا:نگهبانی
نگهبانی ویکی‌پدیا از مشاغل شریف و البته بدون اجر مادی است. از آنجا که هرکس می‌تواند صفحه‌های ویکی‌پدیا را ویرایش کند، پاسداری از صفحات در برابر خرابکاران اهمیت بسیاری دارد. حفاظت از ویکی‌پدیا از راه‌های گوناگونی ممکن است.
عضویت
[ویرایش]برای عضویت، فقط کافی‌است که نام خود را در اینجا ثبت کنید و {{نشان نگهبان}} را به صفحه کاربری خود بیفزایید تا شما نیز به عنوان عضو رسمی و فعال این گروه به‌شمار بیایید، البته برای ثبت باید کاربر تأیید شده باشید. البته در غیر این صورت نیز شما می‌توانید صفحه‌های ویکی‌پدیا را ویرایش کنید و به پاسداری از صفحات در برابر خرابکاران بپردازید و هیچگونه مانعی در برابر شما قرار نخواهد گرفت و این نشان فقط برای تفکیک رسمی‌تر شما از نگهبانان غیررسمی این شغل است.
مراحل کار
[ویرایش]به‌طور کلی حفاظت از ویکی‌پدیا در چهار مرحله انجام می‌شود:
تشخیص دادن ویرایش‌های بد یا نیازمند اصلاح
- ویرایش بد به ویرایشی گفته می‌شود که به دلیلی مشخص باید کلاً واگردانی شود. اما برخی ویرایش‌ها نیازمند اصلاح هستند، و بدون واگردانی نیز می‌توان آنها را بهبود بخشید.
واگردانی یا اصلاح ویرایش‌ها
- در مرحلهٔ بعد، ویرایشی که نامناسب تشخیص داده شد باید اصلاح شود. در مورد ویرایش‌های نیازمند اصلاح، می‌توان با شهامت تغییرات لازم را در راستای بهبود مقاله اعمال کرد، یا آن که با اضافه کردن {{ویکی‌سازی}} دیگران را مطلع کرد که مقاله نیازمند بهبود است. در مورد ویرایش‌های بدی که باید حذف شوند نیز، می‌توان مستقیماً عمل خنثی‌سازی یا حذف را انجام داد، یا با استفاده از الگوی مناسب، مقاله را نامزد حذف کرد.
- توجه داشته باشید که هیچ کاربری در ویکی‌پدیا دوست ندارد که ویرایش‌هایش حذف شوند. پس در هنگام حذف یا خنثی‌سازی ویرایش دیگران حتماً در صفحهٔ بحث مقاله، یا در خلاصهٔ ویرایش، دلیل حذف یا خنثی‌سازی را ذکر کنید.
هشدار به کاربران
- هنگامی که کاربری ویرایش‌های بدی در ویکی‌پدیا انجام می‌دهد یا اقدام به خرابکاری می‌کند، شخصی که اقدامات مرحلهٔ قبل را انجام می‌دهد، بهتر است در صفحهٔ بحث آن کاربر، به وی در مورد قوانینی که زیر پا گذاشته هشدار بدهد. (این کار را با لحن مناسب و آموزنده انجام دهید، و نه از موضع بالا) این کار باعث می‌شود تا آن فرد با قوانین و سیاست‌های ویکی آشناتر شود، و از جنگ‌های ویرایشی نیز تا حدی جلوگیری می‌کند. به علاوه، مدیران با بررسی صفحهٔ بحث کاربرانی که مشکوک به خرابکاری مداوم هستند، با دیدن این هشدارها و تذکرها، به بی‌توجهی آن کاربر پی می‌برند.
- توجه کنید که این مرحله اجباری نیست، پس از هشدار دادن بیش از اندازه به این و آن پرهیز کنید!
بررسی سایر ویرایش‌های کاربر
- معمولاً کاربری که ویرایش‌های اشتباه انجام می‌دهد این کار را بیش از یک بار انجام می‌دهد. به همین خاطر، با بررسی سایر مشارکت‌های وی در ویکی‌پدیا، می‌توانید آن موارد را نیز شناسایی و اصلاح کنید.
مؤدب باشید
[ویرایش]برخورد شما با فردی که ویرایش نامناسب دارد، از اهمیت زیادی برخوردار است. سعی کنید طوری برخورد کنید که موجب آموزش فرد، و اصلاح ویرایش‌های بعدی وی شود. از برخوردهای سخت‌گیرانه و موضع‌گیری بالا به پایین خصوصاً درمورد کاربرهای تازه‌وارد پرهیز کنید. اگر متوجه شدید که کاربری تازه‌کار است، به صفحهٔ بحث او بروید، و اگر قبلاً کسی برای او پیام خوش‌آمد نفرستاده، با دستور {{جا:خوشامد|~~~~}} به وی بابت ورودش به جمع ویرایش‌کنندگان ویکی‌پدیا خوش‌آمد بگویید، و از این طریق او را از قوانین و رهنمودهای اصلی و اولیهٔ ویکی‌پدیا نیز آگاه سازید.
یافتن موارد خرابکاری
[ویرایش]در این قسمت بعضی شیوه‌های کشف و ردیابی خرابکاری معرفی می‌شود.
تغییرات اخیر
[ویرایش]ساده‌ترین و معمول‌ترین کار برای حراست از ویکی سرزدن مرتب به صفحهٔ تغییرات اخیر و بازرسی تغییرات است. توجه داشته باشید که بسیاری از خرابکاران دارای نام کاربری نیستند؛ بنابراین به‌جای نام کاربری، آی‌پی (IP) آنها نشان داده می‌شود. کسانی که به‌طور بی‌نام‌ونشان (یعنی با آی‌پی) صفحات را ویرایش می‌کنند نمی‌توانند تغییراتشان را با برچسب جز مشخص کنند. (برچسب جز به این معنی است که تغییر «جزئی» بوده است) بنابراین اگر صفحهٔ تغییرات اخیر آکنده از تغییرات جزئی بود می‌توان با کلیک برروی پیوند «تغییرات جزئی مخفی شود.» آنها را از صفحهٔ تغییرات زدود. پس از این کار تغییرات کاربران بی‌نام‌ونشان همچنان نشان داده می‌شود.
فهرست پی‌گیری‌ها
[ویرایش]در صورتی که تغییرات صفحه‌ای خاص مورد علاقهٔ شماست می‌توانید آن صفحه را از طریق دکمهٔ پیگیری در بالای صفحه به فهرست پی‌گیری‌های خود بیافزایید. در این حالت در صورت انجام شدن ویرایش و تغییر در آن مقاله، عنوان آن در صفحهٔ «تغییرات اخیر» به شکل پُررنگ ظاهر می‌شود؛ بنابراین می‌توانید صفحات بحث‌برانگیز و جنجالی را به فهرست پی‌گیری‌های خود اضافه کنید و از آنها با دقت بیشتری نگهبانی کنید.
تازه‌کاران
[ویرایش]احتمال خرابکاری (غیرعمدی) تازه‌کاران در صفحات ویکی بالاست. از طریق پیوند تازه‌کاران می‌توانید مشارکت‌های تازه‌کاران را بازرسی کنید.
آی‌پی‌ها
[ویرایش]برخی ویرایش‌های آی‌پی‌ها خرابکاری است برای یافتن آنها می‌توانید به اینجا مراجعه کنید و مراقب ویرایش آی‌پی‌ها باشید.
صفحه‌های جدید
[ویرایش]بسیاری از تازه‌کاران (و گاه خرابکاران) مبادرت به ساخت صفحه‌های جدید در ویکی می‌کنند. این کار معمولاً با کلیک بر روی پیوند مقاله‌ای که هنوز وجود ندارد، صورت می‌گیرد. سپس فرد فرضاً مطلبی بی‌ربط یا مشتی چرندیات وارد صفحهٔ جدید می‌کند. شما از طریق پیوند «صفحات تازه» در صفحهٔ تغییرات اخیر یا رفتن مستقیم به ویژه:Newpages می‌توانید از آخرین صفحه‌های ساخته‌شده اطلاع حاصل کنید.
برخورد با خرابکار و رفع خرابکاری
[ویرایش]پیش از برخورد با شخص خرابکار یا رفع خرابکاری اطمینان حاصل کنید که تعریف شما از خرابکاری منطبق با تعریف ویکی‌پدیا از خرابکاری است.
اگر کاربر یا کاربرانی در حال خرابکاری گسترده بودند می‌توانید این مسئله را در تابلوی اعلانات مدیران مطرح کنید. همواره ممکن است همه مدیران در دسترس نباشند، اما می‌توان مدیران برخط را در #wikipedia-fa اتصال یافت. در صورتی که هیچ‌یک از مدیران برخط نبودند، می‌توان به #wikimedia-stewards اتصال مراجعه کرد؛ در این هنگام برای موارد ضروری پیش از گزارش خرابکاری عبارت «!steward» را بنویسید تا پس از چند ثانیه رسیدگی شود.
ربات واگردان از دیگر امکاناتی است که می‌توان از آن برای مقابله با خرابکاری‌های گسترده بهره گرفت. این ربات همه ویرایش‌های خرابکاران را به سادگی و در زمان بسیار کوتاه واگردانی می‌کند.
- در بالای صفحهٔ تغییرات اخیر پرکارترین گشت‌زن‌ها و نگهبان‌ها و وضعیت ویکی‌پدیای فارسی از نظر میزان خرابکاری با نمودار مشخص شده است.
- در الگو:نمایش وضعیت/آمار/تحلیل آمار میزان گشت‌زنی و نگهبانی ویکی‌فا و میزان خرابکاری مشخص شده است.
تمیزکاری نوع اول
[ویرایش]از دیگر کارهای مفید برای نگهبانی/نگهداری ویکی‌پدیا تمیزکاری نوع اول مقاله‌های جدید (صفحه‌های تازه) است. در این نوع تمیزکاری شخص با زدن برچسب‌های مختلف به مقاله نوع تمیزکاری موردنیاز را مشخص می‌کند ولی خودش به تمیزکاری صفحه نمی‌پردازد. با انجام چنین کاری صفحات در رده‌های تمیزکاری لازم قرار می‌گیرند و بعداً افراد دیگر یا ربات‌ها به اصلاح آنها خواهند پرداخت.
برای تمیزکاری نوع اول می‌توان از الگوهای زیر استفاده کرد:
- {{نویسه غیراستاندارد}}
- اگر در مقاله نویسه‌ای غیراستاندارد به کار رفته باشد (مثلاً ی‌ها عربی و به صورت ي باشد) این الگو به ابتدا یا انتهای مقاله افزوده می‌شود. برای دیدن فهرستی از معمول‌ترین نویسه‌های غیراستاندارد به رده:نویسه غیراستاندارد رجوع کنید.
- {{ارقام لاتین}}
- اگر در مقاله به جای ارقام فارسی (۰۱۲۳۴۵۶۷۸۹) ارقام لاتین (0123456789) به کار رفته باشد، این الگو به ابتدا یا انتهای مقاله افزوده می‌شود.
- {{فاصله مجازی}}
- اگر در متن مقاله از نیم‌فاصله (فاصله مجازی) استفاده نشده باشد، مثلاً می‌کند به صورت می‌کند و ترانه‌ها به صورت ترانه‌ها نوشته شده باشد، این الگو به ابتدا یا انتهای مقاله افزوده می‌شود.
- {{خرد}} و مشتقاتش
- اگر مقاله‌ای خرد بود این الگو به انتهای آن افزوده می‌شود. بعضی موضوعات الگوی خرد مخصوص به خود را دارند در این صورت بهتر است از آن الگوی بخصوص استفاده شود؛ مثلاً اگر مقالهٔ خرد پیرامون موضوعی تاریخ باشد از {{تاریخ-خرد}} به جای {{خرد}} استفاده می‌شود. برای دیدن فهرستی کامل به رده:الگوهای مقاله‌های خرد رجوع کنید.
- {{ویکی‌سازی}}
- اگر مقاله نیازمند ویکی‌سازی باشد از این الگو در ابتدای مقاله استفاده می‌شود. ویکی‌سازی شامل ایجاد پیوندهای داخلی، ایجاد پیوندهای میان‌ویکی، افزودن رده و (احتمالاً) اصلاحات برای انطباق با شیوه‌نامه می‌شود.
- {{نقض حق تکثیر}}
- اگر وضعیت حق تکثیر منبعی که مقاله از آن کپی شده است مشخص باشد و با حق تکثیر گنو همخوانی نداشته باشد. صفحه پاک شده و تنها این برچسب زده می‌شود. اگر منبع مقاله خیلی مشهور باشد و جای هیچگونه شبهه‌ای نباشد (مثلاً نقل از بی‌بی‌سی باشد) می‌توان یکراست صفحه را نامزد حذف کرد (حتی در این صورت هم ممکن است میان ویکی‌نویسان اختلاف نظر وجود داشته باشد). در موردهای دیگر مثل وبلاگ‌ها و وبگاه‌های کمتر آشنا برای احتیاط از این برچسب استفاده می‌شود. چون ممکن است صاحب وبگاه خود متن را کپی کرده باشد و پس از دیدن برچسب اجازهٔ استفاده را در وبگاهش بدهد.
- {{حق تکثیر مشکوک}}
- اگر منبع مشخص باشد ولی معلوم نباشد که وضعیت حق تکثیر آن چگونه است این برچسب به کار می‌رود.
- {{بدون منبع}}
- اگر در مقاله از هیچ منبعی نام برده نشده باشد این الگو به ابتدای آن افزوده می‌شود. در ضمن این احتمال وجود دارد که مقاله از جایی کپی شده و مشکل حق تکثیر داشته باشد. در آن صورت از {{کپی}} {{بدون منبع۲}} استفاده می‌شود.
- {{بدون منبع۲}}
- اگر متنی طولانی ناگهان به مقاله اضافه شده باشد (بدون ذکر منبع) این احتمال وجود دارد که حق تکثیر را هم نقض کرده باشد. در این صورت از {{بدون منبع۲}} استفاده می‌شود. راحت‌ترین شیوهٔ استفاده، واردکردن {{جا:بم}} است.
- {{کپی}}
- در مواردی کل یک مقالهٔ طولانی و غالباً ویکی‌نشده در ویکی‌پدیا کپی می‌شود. ممکن است منابعی که در نوشتن مقاله به کار رفته‌اند معلوم باشد ولی معلوم نیست که خود مقاله از کجا کپی شده است. در این صورت از {{کپی}} به صورت {{کپی|روز|ماه|سال}} تاریخ وارد شده تاریخ پایان مهلت نجات مقاله است و پس از آن مدیران می‌توانند آن بخش را حذف کنند. روز، ماه و سال همه به صورت شماره وارد شده و بر مبنای گاهشماری میلادی‌است. نمونه: {{کپی|۲۳|۷|۲۰۰۶}}. یعنی پایان مهلت در ۲۳ ژوئیهٔ ۲۰۰۶ است.
- {{لحن نامناسب}}
- اگر لحن مقاله غیردانشنامه‌ای باشد، این برچسب به کار می‌رود.
ربات
[ویرایش]ربات-کاربر (کاربر خودکار) نگهبان ویکی‌پدیا به صورت خودکار تعدادی از مقالات تازه ساخته‌شدهٔ ۳ روز قبل را هر شب بازبینی می‌کند و در صورتی که مقاله‌ای مشکل داشته باشد به کاربر سازنده اطلاع‌رسانی می‌کند یا برچسب «حذف‌زمان‌دار» را به مقاله می‌افزاید. برای بهبود مقالات می‌توانید مشارکت‌های این ربات-کاربر را پیگیری نمایید.
ابزارها
[ویرایش]برای نگهبانی ابزارهای متنوعی موجود است که در صفحهٔ ترجیحات > ابزارها می‌توانید آنها را فعال کنید.
- ابزار گشت‌زنی سریع: ابزاری برای نگهبانی از تغییرات اخیر