پارسیوان

برای شبکه تلویزیونی‌ای با نام مشابه، فارسی۱ را ببینید.
فارسیوان
گروهی از مردم فارسیوان در غرب افغانستان، ولایت هرات ۱۸۷۸–۱۸۸۰ (میلادی)
زبان‌ها
فارسی
دین
اسلام (شیعه) و (اهل‌سنت)
قومیت‌های وابسته
مردمان ایرانی تبار

فارسیوان، پارسیوان یا پارسیبان در واقع پارسی یا پارسی‌زبان می‌باشد؛ نامی است که پشتوزبان‌های افغانستان، در مورد تاجیک‌ها، هزاره‌ها، ایماق‌ها و سادات این کشور به کار می‌برند و به معنی فارسی‌زبان است.[۱]

این نام اشتباهاً در برخی منابع و دانشنامه‌های غربی، به‌عنوان یک قوم جداگانه فارسی‌زبان شیعی غرب افغانستان، در کنار تاجیک‌های افغانستان معرفی شده است و اشتباه نویسندگان قدیم اروپایی به مرور به منابع امروزی نیز راه یافته است.

این منابع می‌گویند فارسیوان‌های افغانستان، شاخه‌ای از مردم تاجیک افغانستان اند[۲] که به دلیل شباهت‌های مذهبی با فارسی‌زبانان ایران به این نام خوانده می‌شوند.[۳][۴] تاجیکان شمال کابل (کوهدامن، پروان، کاپیسا، پنجشیر) نسبت به‌نام تاجیک بیشتر قومیت خود را پارسیوان یا فارسیبان معرفی می‌کنند در مقابل اوغان (پشتون).[نیازمند منبع]

پیشینه کاربرد

[ویرایش]

از نخستین کتاب‌هایی که این نام (البته به شکل پرزیوان) در آن دیده شده کتاب «افغانستان» نوشته فریزر تیتلر (Fraser Tytler) است. وی در کتاب خود ذکر می‌کند که افغان‌ها (یعنی پشتون‌ها) تاجیک‌های جدید را پرزیوان می‌نامند.[۵]

پس از آن کتابی دیگر به نام «افغانستان و مردمان آن» به زبان فرانسوی و چاپ بلژیک نوشته ژان شارل بلان، در صفحه ۱۴۸ خود نوشت: «تاجیک‌های افغانستان دری‌زبان می‌باشند، مذهب آن‌ها سنی و برخی اسماعیلی است، به علاوه شیعی‌مذهب که فارسی‌بان نامیده می‌شوند هستند.»[۶]

پس از آن این عبارت در روزنامه نیویورک‌تایمز چاپ ۱۸۷۱ دیده می‌شود.[۷]

در میانه‌های سدهٔ پیش، پژوهندگان ایرانی تاریخ و جغرافیا با برخورد به این نام در منابع غربی به جستجو در مورد چندوچون آن پرداختند.

دکتر محمود افشار، پژوهشگر ایرانی، در صفحه ۱۳۶ سال ۷ مجله آینده یادآور می‌شود که پژوهشگری دیگر به نام آقای حسین داوودی از دانشوران افغانستان در مورد نام پرزیوان/فارسیوان استعلام کرده است و پاسخ ایشان این بوده که چنین نامی را نمی‌شناسند.[۸]

ایرج افشار، پژوهشگر دیگر ایرانی در سال ۱۳۶۲ خورشیدی در سوئیس از پاول بوخرر (Paul Buchrer-Dietschi) بنیادگذار کتابخانه افغانی (Bibliotheca Afghanica) و کارشناس مردم‌شناسی افغانستان در مورد واژه پرزیوان پرسش کرده و پاسخ او چنین بوده: «به آن کسانی گفته می‌شود که زبانشان فارسی شبیه فارسی ایران باشد و آن طور که شنیده‌ام بیشتر در مورد مردم هرات به‌کار می‌رود.»[۹]

جستارهای وابسته

[ویرایش]

منابع و پانویس

[ویرایش]
  1. ↑ مراجعه کنید به مدارک ارائه شده در صفحه بحث.
  2. ↑ Afghanistan - Wakhi, Farsiwan
  3. ↑ دانشنامه ایرانیکا
  4. ↑ این تعریف که در نوشتار Afghānistān در دانشنامه‌های Encyclopaedia of Islam و Iranica آمده است، بر اساس تحقیقات مردم‌شناسی Louis Dupree است. کتاب Afghanistan او یکی از مراجع عمده بیشتر تحقیقات دانشگاهی دربارهٔ افغانستان و تنوع قومی و فرهنگی این کشور است. دوپری، تحقیقات خود را در دهه ۱۹۶۰ و اوایل ۱۹۷۰ انجام داده است.
  5. ↑ مایل هروی، نجیب، تاریخ و زبان در افغانستان، ص۱۶۹.
  6. ↑ مایل هروی، ۱۸۱
  7. ↑ HERAT AND CABUL; Explanatory Details of the Situation Set Forth by Tel... - Article Preview - The New York Times
  8. ↑ مایل هروی، ص۱۶۹.
  9. ↑ مایل هروی، ص۱۸۹

پیوند به بیرون

[ویرایش]