پرزچه
پرزچه (به انگلیسی: Chaeta)، یک مویچه کیتینی یا مژکچه است که در کرم‌های حلقوی دیده می‌شود، (اگرچه این اصطلاح اغلب برای توصیف ساختارهای مشابه در سایر بی‌مهرگان مانند بندپایان نیز استفاده می‌شود )پرتاران، به معنای واقعی کلمه «بسیاری از مویچه‌ها» است) برای پرزچه آنها نام‌گذاری شده است. در پرتاران، پرزچه‌ها به‌صورت بسته‌های پاکنار (Parapodium)، زائده‌های جفت شده در کنار بدن یافت می‌شود.[۱] پرزچه‌ها ساختارهای خارج سلولی روپوست هستند و به‌وضوح در اکثر پرتاران دیده می‌شوند. آنها احتمالاً بهترین ساختارهای مورد مطالعه در این حیوانات هستند.[۲]
استفاده در طبقه‌بندی و شناسایی
[ویرایش]اَبَرساختار پرزچه برای همه گونه‌ها کاملاً مشابه است اما تنوع گسترده‌ای در ریخت‌شناسی پرزچه‌ای وجود دارد.[۳] علاوه بر این، پرزچه‌ها دارای ویژگی‌های دقیق برای تعیین گونه‌ها و ارزیابی طبقه‌بندی است. شکل، اندازه مطلق و نسبی، تعداد، موقعیت، چینش و نوع از ویژگی‌های مهم آرایه‌بندی هستند و انواع خاصی از آنها اغلب با خانواده‌ها یا جنس‌ها مرتبط هستند.[۴] آنها گاهی نیز گونه خاص هستند و در بعضی موارد می‌توانند برای تمایز گونه‌های غیریکسان به کار روند.[۲]
انواع پرزچه‌ها
[ویرایش]
هر دو ناحیه بالاکنار (notopodium) و پایین‌کنار (neuropodium) در پاکنار (parapodium) می‌توانند پرزچه‌ها را رشد دهند. پرزچه‌ها در بالاکنار را بالاپرزچه (notochaetae) و آنهایی که در پایین‌کنار هستند را پایین‌پرزچه (neurochaetae) می‌نامند. پرزچه‌های ضخیم و داخلی که از بالاکنار یا پاکنار به‌خوبی توسعه یافته‌اند را قوی‌پرزچه (Acicula) می‌نامند.
طیف گسترده‌ای از اشکال و آرایش‌های پرزچه‌ای وجود دارد:[۵][۱][۳][۴]
فرمهای اصلی مویرگ‌ها و خارها هستند. مویرگ‌ها رایج‌ترین نوع پرزچه‌ها هستند و بسیار نازک و ضعیف هستند. خارها نیز معمول است اما ضخیم‌تر و تنومندتر از مویرگ‌ها است و ممکن است منحنی یا مستقیم باشد و ممکن است راست دندانه‌دار باشد (برای نمونه تک‌دندانه یا دودندانه).
شاخه‌ای (Furcate) (شانه، چنگال یا برس) نیز نامیده می‌شوند در بیشتر طول خود شبیه مویرگ‌ها هستند اما از نظر قامت به نوک چنگال یا شانه پهن شده می‌ماند.
قلاب‌ها (Hooks) پرزچه‌های تنومندی است که به‌صورت قامت خمیده است و ممکن است دندانه‌دار یا به شدت خمیده باشد (داس مانند). همچنین ممکن است این پرزچه‌ها با یک کلاهک شفاف (Hyaline) پوشانده شوند.
ترکیبی (Compound) پرزچه‌های دارای یک مفصل یا لولا به سمت انتهای قامت هستند که اجازه می‌دهد یک تیغه در اطراف آن مفصل شود.
آنچینی (Uncini)، پرزچه‌های بسیار تغییریافته می‌باشند که در آن محور کاهش یافته (یا عملاً وجود ندارد) و نوک آن وسیع می‌شود تا ساختارهای کوتاه و تنومندی ایجاد کند. اینها اغلب در گونه‌های کم‌تحرک وجود دارند.
-
پایین‌پرزچه تک‌دندانه از یک کرم حلقوی دریایی، نمونه‌ای از موزه‌های ویکتوریا. -
پایین‌پرزچه دودندانه از یک کرم حلقوی دریایی، نمونه‌ای از موزه‌های ویکتوریا.
منابع
[ویرایش]- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Chaeta». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۹–۰۳-۲۰۲۱.
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ Hutchings, P. A.; Fauchald, K. (2000). Polychaetes and Allies: the Southern Synthesis - Class Polychaeata: Definition and General Description. Melbourne: CSIRO Publishing. pp. 1–3.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ Hausen, H. (2005). "Chaetae and chaetogenesis in polychaetes (Annelida)". Hydrobiologia. 535–536: 37–52. doi:10.1007/s10750-004-1836-8.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ Rouse, Greg; Pleijel, Frederick (2001). Polychaetes. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0198506082.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ Blake, J. A.; Hilbig, B.; Scott, P. H. (1997). Taxonomic atlas of the benthic fauna of the Santa Maria Basin and Western Santa Barbara Channel. Volume 4 - The Annelida part 1. Santa Barbara: Santa Barbara Museum of Natural History. ISBN 9780936494258.
- ↑ Merz, R. A.; Woodin, S. A. (2006). "Polychaete chaetae: Function, fossils, and phylogeny". Integrative and Comparative Biology. 46 (4): 481–496. doi:10.1093/icb/icj057. PMID 21672760.