کاخ مروارید
| کاخ مروارید | |
|---|---|
 | |
 | |
| نام | کاخ مروارید |
| کشور | ایران |
| استان | استان البرز |
| شهرستان | کرج |
| اطلاعات اثر | |
| نام‌های دیگر | کاخ شمس |
| نوع بنا | کاخ |
| کاربری | کاخ و اقامتگاه سلطنتی |
| کاربری کنونی | ادارهٔ ساختمان کاخ توسط میراث فرهنگی و ادارهٔ محوطه توسط سازمان سیما منظر و فضای سبز شهری شهرداری کرج |
| دیرینگی | دورهٔ پهلوی |
| دورهٔ ساخت اثر | دورهٔ پهلوی |
| بانی اثر | بنیاد فرانک لوید رایت معمار: ویلیام وسلی پیترز |
| مالک اثر | وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی |
| مالک فعلی اثر | نامعلوم |
| اطلاعات ثبتی | |
| شمارهٔ ثبت | ۷۰۶۷ |
| تاریخ ثبت ملی | ۱۲ بهمن ۱۳۸۱[۱] |
| اطلاعات بازدید | |
| امکان بازدید | فقط محوطهٔ کاخ در روزهای پنجشنبه |
کاخ مروارید یا کاخ شمس، کاخی در بلوار ارم مهرشهر کرج، واقع در استان البرز است که در سال‌های ۱۳۴۵ تا ۱۳۴۷ با زیربنای ۲۵۰۰ متر برای زندگی شمس پهلوی (فرزند رضا شاه) ساخته شد. سازهٔ اصلی و طرح کاخ به شکل خورشید یا مهر است که صدفی آن را دربرگرفته است. این ساختمان به‌دست ویلیام وسلی پیترز طراحی و بنیاد فرانک لوید رایت به مبلغ یک میلیون دلار آمریکا ساخته شد.[۲][۳] این اثر در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۸۱ به شماره ثبت ۷۰۶۷ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.[۱]
.jpg)
ساختمان این کاخ اکنون در وضعیت بسیار نامناسبی قرار دارد.[۴]
پیشینه
[ویرایش]پیش از دهه ۱۳۴۰ خورشیدی این منطقه از چند روستا از جمله حسین‌آباد افشار تشکیل شده بود. مهرداد پهلبد و همسرش شمس پهلوی (خواهر محمدرضاشاه پهلوی) به دلیل بیماری آسم شمس این منطقه را برای زندگی انتخاب کردند.[۵]
مشخصات
[ویرایش]این کاخ در زمینی به گستردگی ۱۱۱ هکتار با ۲۵۰۰ متر زیربنا بین سال‌های ۱۳۴۵ (خورشیدی) تا ۱۳۴۷ (خورشیدی) در بلوار ارم مهرشهر کرج برای اقامت شمس پهلوی ساخته شد. سازهٔ اصلی و طرح کاخ به شکل یک سفره‌ماهی است که صدفی را دربرگرفته است. همه فضاهای معماری در زیر سقفی با فرم حلزونی (مارپیچ) و با نورگیرهای گوناگون و به‌شکل دانه‌های مروارید ساخته شده است. در گوشه شمالی کاخ و در محوطه بیرونی دریاچه نیز به‌شکل باله‌های سفره‌ماهی طراحی و ساخته شده است.[۶]
این بنا دربردارنده فضاهای گوناگونی از جمله تالار طلایی بار، دفتر مخصوص شمس، تالار پذیرایی، سالن سینما، سالن بیلیارد، استخر، آب‌نما، محل نگهداری پرندگان کمیاب، اتاق‌های خواب و غیره می‌باشد. یکی از مهم‌ترین بخش‌های این کاخ اتاق صدف است که دارای تزئینات مختلفی بوده، به‌خصوص نمای بیرونی آن که به صورت حلزونی شکل ساخته شده است. در طراحی فضای بیرونی دریاچه کوچکی از سه طرف کاخ را احاطه کرده و به زیبایی آن افزوده است.
معماری این اثر که بخشی از تاریخ معماری مدرن است، با تأثیر از شیوه فرانک لوید رایت از پرآوازه‌ترین معماران آمریکایی است که از سوی یکی از شاگردان ایرانی‌اش به نام «عامری» شکل گرفته است.[۶]
مصادره
[ویرایش]پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران این ساختمان به بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی و بعد از آن به بنیاد تعاون داده شد.[۷]
این مجموعه تا چندی پیش به عنوان موزه و با نام «مجتمع اردویی تفریحی شهید فهمیده» استفاده می‌شد. در سال ۱۳۸۶ بنیاد مستضعفان و جانبازان در اقدام غیرقانونی در یکی از دفاتر اسناد رسمی بر پایه سند انتقال قطعی شماره ۳۰۸۳۸ مورخ ۲۷ اسفند ۱۳۸۶ به شهرداری کرج[۸] به بهای ۷۰ میلیارد ریال فروخته و تسلیم کرد.[۹] اما چند ماه بعد از روی کار آمدن دولت یازدهم و در ۱ اردیبهشت ۱۳۹۳ حکم واگذاری این کاخ به اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان البرز، با حکم دادستانی عمومی و انقلاب کرج، صادر شد.[۱۰] اما وضعیت مالکیت کاخ تاکنون نامعلوم است.
به گفته مدیرکل میراث فرهنگی البرز:[۱۱]
"بسیاری از اموال کاخ مروارید قبل از اینکه به میراث فرهنگی تحویل داده شود، به غارت رفته بود. با این اوصاف بازگرداندن مجدد این اموال به کاخ امری بعید به نظر می‌رسد و شدنی نیست. البته اگر به صورت اتفاقی بخشی از اموال این کاخ درجایی شناسایی شود، فرایند بازگرداندن آنها انجام می‌گیرد ولی نباید در این خصوص امیدوار بود."
بازسازی و بازگشایی
[ویرایش]با تملک مجدد سازمان میراث فرهنگی بر ۳۰ هکتار از مساحت این مجموعه که شامل کاخ اصلی نیز می‌باشد، مسئولان فرهنگی استان البرز، خبر از برنامه‌ریزی برای بازسازی این اثر دادند که در طی سال‌های بی‌توجهی به آن، تا حد زیادی، تخریب شده است. وعده بازدید عمومی این بنای منحصربفرد، بعد از بازسازی‌های اضطراری نیز از جانب مسئولان سازمان میراث فرهنگی، داده شده است.[۱۲]
مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان البرز، وعده داده بود که این کاخ در نوروز ۱۳۹۴ برای بازدید عمومی آماده شده و روزانه، برنامه‌های فرهنگی مختلفی در آن برای بازدیدکنندگان به اجرا درآیند[۱۳] این بنا به صورت مخروبه و مرمت نشده در حالی که وسایل آن به سرقت رفته بود در نوروز ۱۳۹۷ برای بازدید عموم گشوده شد و پس از آن مجدد تعطیل گردید.[۱۴]
محوطه این کاخ توسط سازمان سیما منظر و فضای سبز شهری شهرداری کرج بازسازی شده و از اواخر سال ۱۴۰۰ به روی بازدیدکنندگان باز شده است.[۱۵][۱۶] جشنوارهٔ نوروزی از بهار تا بهار در سال ۱۴۰۱ در محوطه این کاخ نیز برگزار شد.[۱۷]
قایق‌سواری در دریاچهٔ کاخ
[ویرایش]امکانات تفریحی جدیدی به این مجموعه اضافه شده است که در راستای بهره‌برداری بهینه از دریاچه این مجموعه تاریخی، امکان تفریح آبی با قایق پدالی افزوده‌شده است.[۱۸]
پانویس
[ویرایش]- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ «مروارید مهجور کرج». جام‌جم. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ فوریه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۳ اسفند ۱۳۹۶.
- ↑ «کاخ مروارید شمس پهلوی و ماجرایی باورنکردنی». بخش فارسی دویچه وله. ۲۰ اسفند ۱۳۹۲.
- ↑ Nima Kasraie (4 June 2004). "Spiraling into oblivion". Iranian.com (به انگلیسی).
- ↑ «کاخ شمس پهلوی فرو خواهد ریخت !؟ + تصاویر». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ ژوئیه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲ نوامبر ۲۰۱۹.
- ↑ THE IRANIAN: Frank Lloyd Wright, Nima Kasraie
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ «اقامتگاه شمس پهلوی گنجینه معماری می‌شود». همشهری‌آنلاین. ۴ اردیبهشت ۱۳۹۳. دریافت‌شده در ۱۳ تیر ۱۳۹۳.
- ↑ پیگیری حقوقی تخریب کاخ مروارید
- ↑ سرنوشت کاخ مروارید به چوب حراج سپرده می‌شود خبرگزاری مهر
- ↑ کاخ مروارید را فروختند خبرگزاری مهر
- ↑ برگشت مالکیت کاخ مروارید به میراث فرهنگی / نامه دادستانی منتشر شد خبرگزاری مهر
- ↑ «مدیرکل میراث فرهنگی البرز: امیدی به پیدا شدن اموال غارت شده کاخ مروارید نیست». دریافت‌شده در ۲۰ فوریه ۲۰۱۹.
- ↑ درهای کاخ مروارید به روی خبرنگاران باز شد خبرگزاری البرز
- ↑ درِهای کاخ مروارید به روی مردم باز می‌شود خبرگزاری تابناک
- ↑ ایسنا
- ↑ «بازگشایی کاخ مروارید مهرشهر به روی مردم». ایسنا.
- ↑ «بازگشایی کاخ مروارید مهرشهر به روی مردم». باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ «جشنواره بهار تا بهار در کاخ مروارید کرج برگزار می‌شود». ایسنا.
- ↑ «قایق‌سواری در دریاچه کاخ مروارید را امتحان کنید». باشگاه خبرنگاران جوان.
