کوچکسازی سر (انگلیسی: Shrunken head) یک سنت فرهنگی است که از قبایل بومی خاصی در آمریکای جنوبی، عمدتاً قبایل جیواروئن اکوادور و پرو سرچشمه گرفتهاست. این قبایل بر این باور بودند که با کوچککردن سر دشمنان خود، میتوانند نیروی معنوی خود را مهار کنند و از آن برای محافظت یا اهداف دیگر استفاده کنند.
مردمان قبایل جیواروئن باور داشتند که با کوچکسازی سر دشمنانشان، قدرت آنان را تصاحب میکنند.[۱]
برای ایجاد یک سر کوچکشده، اعضای قبیله جمجمه و بافت سر انسان را جدا میکردند. سپس پوست را با مواد مختلف مانند سنگهای داغ، گیاهان و روغنهای طبیعی آلایش داده، حفظ و از پوسیدگی جلوگیری مینمودند؛ سپس لبها و پلکها را با دقت میدوختند و سر را به شکلی کوچکتر و فشردهتر درمیآوردند. نتیجه، یک سر کوچک بود که میتوانست به عنوان تزئین پوشیده شود یا در مراسم تشریفاتی استفاده گردد.
در گذشته، ایجاد سرهای کوچکشده اهمیت فرهنگی زیادی برای این قبایل داشت. آنها به عنوان اجسام قدرتمندی دیده میشدند و اعتقاد بر این بود که دارای ویژگیهای پاسداری و نگهبانی هستند. سرهای کوچکشده، اغلب برای دفع ارواح شیطانی یا به ارمغان آوردن خوشبختی برای قبیله، نمایش داده میشد یا در مراسمها کاربرد داشت.
عمل ایجاد سرهای کوچکشده، اکنون غیرقانونی است و بهطور گسترده غیراخلاقی هم تلقی میشود که شامل بریدن سر انسانها بوده و نوعی استثمار فرهنگی محسوب میشود. امروزه، معدود سرهای کوچکشدهٔ موجود، معمولاً در موزهها یا مجموعههای خصوصی به عنوان آثار تاریخی یافت میشوند؛ برای مثال، یک نمونه از این سرهای کوچک شده در موزه برادران امیدوار واقع در مجموعه سعد آباد وجود دارد که هدیه قبیله جیوارو به این دو گردشگر بودهاست.[۲]
تکنیک ایجاد سرهای منقبضشده شامل فرآیندی دقیق و چندمرحلهای است.