کیکاووس
| کَی‌کاووسْ کَوی‌اوسان 𐬐𐬀𐬎𐬎𐬌 𐬎𐬯𐬀𐬥 | |
|---|---|
| کَی (کَوی) پادشاه هفت کشور | |
 | |
| یازدهمین پادشاه ایران | |
| سلطنت | ۱۲۰ سال (۲۵۳۲–۲۶۵۲ پس از کیومرث) |
| پیشین | کی‌قباد |
| جانشین | کی‌خسرو |
| دومین پادشاه کیانی | |
| سلطنت | ۱۲۰ سال (۲۵۳۲–۲۶۵۲ پس از کیومرث) |
| پیشین | کی‌قباد |
| جانشین | کی‌خسرو |
| زاده | پَهلو |
| همسر(ان) | |
| فرزند(ان) | |
| خاندان | کیانیان |
| پدر | کی‌اپیوه (در اوستا) کی‌قباد (در شاهنامه) |
کَی‌کاووسْ یا کَی‌کاوُسْ (به اوستایی: 𐬐𐬀𐬎𐬎𐬌 𐬎𐬯𐬀𐬥 ت.ت. 'کَوی‌اوسان')، در اوستا فرزند «کی‌اَپیوِه» است که او فرزند «کی‌قباد» است؛ ولی در شاهنامهٔ فردوسی و در روایت‌های پسین، کیکاووس را فرزند کی‌قباد دانسته‌اند. او یکی از پادشاهان نامدار کیانی است. برخی روایت‌های او با نمرود شباهت دارد. سوگنامهٔ رستم و سهراب و داستان سیاوش نیز به دوران پادشاهی کیکاووس تعلق دارد. کیکاووس در داستان‌های اسطوره‌ای ایران بیشتر به عنوان مظهر و قدرتی یاد شده‌است که با همهٔ تسلط و شکوه، در برابر جهان، ناچیز و رفتنی است. وی صد و پنجاه سال پادشاهی کرد و پس از او کی‌خسرو به پادشاهی رسید.
در فرهنگ عامیانه
[ویرایش]
بنا بر باورهای ایرانیان کهن، کیکاووس بر دیوان و آدمیان هفت کشور فرمانروایی مطلق می‌یابد. او بر سر کوه البرز هفت کاخ می‌سازد: یکی از زر، دو از سیم، دو از پولاد و دو از آبگینه. او از این کاخ‌ها بر همه حتی بر دیوان مازندران فرمان می‌راند. این هفت کاخ چنانند که هر کسی بر اثر پیری نیرویش کم شود، به کاخ او می‌آید و دوباره توان به او بازمی‌گردد و جوان می‌شود.
سفر به آسمان
[ویرایش]
نگاره‌ای از شاهنامه متعلق به ۳۱ اکتبر ۱۶۷۴ م. (دورهٔ صفوی)
جای نگهداری: کتابخانه دانشگاه پرینستون
بر پایهٔ اسطوره‌های ایرانی کیکاووس همچون فریدون و جمشید، بی‌مرگ آفریده شده بود و دیوان برای این که مرگ را بر او چیره گردانند، دیو خشم (ائشمه) را به یاری می‌گیرند و او را می‌فریبند. دیوها، کیکاووس را فریب داده و به فرمانروایی هفت کشور مغرورش می‌کنند آن‌گاه هوس پرواز به آسمان را در دل او زنده می‌کنند.[۵] آمده‌است که کیکاووس در اصرار بر پرواز از لجاجت دست برنداشت و تخت خود را بر پای چهار عقاب بست و پرواز کرد تا مرز نور و تاریکی پیش رفت و از همراهان جدا ماند. در آسمان‌ها فرّه‌ایزدی از سیمایش پر کشید و از آن جای بلند بر زمین سقوط کرد.
| از آن پس عقاب دلاور چهار | بیاورد و بر تخت بست استوار | |
| نشست از بر تخت کاووس‌شاه | که اهریمن‌اش برده بُد دل ز راه | |
| چو شد گرسنه تیز پرّان عقاب | سوی گوشت کردند هر یک شتاب | |
| ز روی زمین تخت برداشتند | ز هامون به ابر اندر افراشتند | |
| بدان حد که‌شان بود نیرو بجای | سوی گوشت کردند آهنگ و رای |
نریوسنگ، پیک اهورامزدا، می‌خواهد او را بکُشد که ناگاه، فره‌وشی کی‌خسرو، که هنوز به دنیای مادی نیامده بود، در می‌رسد و به او می‌گوید: او را مکش که از او سیاوش و از سیاوش من به وجود خواهم آمد. پس بدین طریق کیکاووس از مرگ رهایی یافت، اگرچه پس از آن میرا شد.
| شنیدم که کاووس شد بر فلک | همی رفت تا بر رسد بر مَلک | |
| دگر گفت از آن رفت بر آسمان | که تا جنگ سازد به تیر و کمان | |
| ز هر گونه‌ای هست آواز این | نداند بجز پـُر خرد راز این | |
| پریدند بسیار و ماندند باز | چنین باشد آنکس که گیردش آز | |
| چو مرغ پرّنده نیرو نماند | غمی گشت و پرها به خوی در نشاند | |
| نگونسار گشتند ز ابر سیاه | کشان بر زمین از هوا تخت شاه | |
| سوی بیشهٔ شهر چین آمدند | به آمل به روی زمین آمدند | |
| نکردش تباه از شگفتی جهان | همی بودنی داشت اندر نهان[۶] |
نشان
[ویرایش]در شاهنامه در مورد نشان و پرچم کیکاووس آمده‌است که خیمه‌گاهی حریر و رنگارنگ داشت و پرچمش بنفش رنگ بود که در آن ماه زرین نقش شده بود:
| سراپرده دیبه از رنگ رنگ | بدوی اندرون خیمه‌های پلنگ | |
| یکی برز خورشید پیکردرفش | سرش ماه زرین غلافش بنفش | |
| چنین گفت کان توس نوذر بود | درفشش کجا پیل‌پیکر بود[۷] |
جنگ با دیوان
[ویرایش]کیکاووس پس از آن‌که فریب دیوان را می‌خورد، با وجود مخالفت‌های پهلوانان و بزرگان به ویژه زال، آهنگ جنگ مازندران کرده تا آن‌جا را فتح کند. شاه مازندران از دیو سپید کمک می‌خواهد. دیو سپید جادو کرده و چشمان کیکاووس و همراهانش را تیره و نابینا می‌سازد و لشکر ایران پریشان و پراکنده می‌شود. کیکاووس در این هنگام به یاد پندهای زال و بزرگان ایران می‌افتد و به رستم پیغام می‌فرستد که او را یاری نماید. زال هم رستم را برای یاری روانهٔ مازندران می‌کند. رستم پس از آزمایش‌ها و نبردهای شگفت‌انگیز از هفت منزل - که به هفت‌خان رستم معروف است - می‌گذرد و بر دیو سپید پیروز می‌گردد.
کیکاووس و همراهانش توسط رستم از چنگ دیو سپید نجات می‌یابند و علاج بینایی کیکاووس قطره‌ای از خون جگر دیو سپید بود که رستم آن را دریده و در چشمان کیکاووس چکاند تا نور و روشنی به چشمش بازگشت.
مرگ
[ویرایش]کیکاووس پس از صد و بیست سال پادشاهی، پادشاهی‌اش را به نوه‌اش کی‌خسرو واگذار می‌کند و در زمان پادشاهی کی‌خسرو درمی‌گذرد.
پانویس
[ویرایش]- ↑ https://www.cgie.org.ir/fa/news/154322/پارسی-سره-از-جلال-تا-جلال---دکتر-محمدعلی-سلطانی---بخش-دوم
- ↑ https://www.digitale-sammlungen.de/en/view/bsb11180462?page=340,341
- ↑ https://opacplus.bsb-muenchen.de/discovery/fulldisplay?docid=alma991034077359707356&context=L&vid=49BVB_BSB:VU1&lang=de&search_scope=MyInstitution&adaptor=Local%20Search%20Engine&tab=LibraryCatalog&query=any,contains,BV037248174
- ↑ https://www.bsb-muenchen.de/en/collections/orient/languages/persian/
- ↑ کیکاووس احتمالاً نخستین انسان است که ایدهٔ پرواز را ذهن پروراند
- ↑ شاهنامه. جلد دوم. کیکاووس، ص ۹۶
- ↑ شاهنامه به تصحیح دکتر خالقی مطلق. جلد دوم. پادشاهی کیکاوس صدوبیست سال بود (داستان رستم و سهراب/گفتار اندر پرسیدن سهراب نشان‌های خیمه‌ها از هجیر)
جستارهای وابسته
[ویرایش]منابع
[ویرایش]- حسین، الهی قمشه‌ای (۱۳۸۶). شاهنامه فردوسی. ترجمهٔ ناهید فرشادمهر. تهران: نشر محمد. شابک ۹۶۴-۵۵۶۶-۳۵-۵.
پیوند به بیرون
[ویرایش]
| کلیات |  | |
|---|---|---|
| خدایگان | ||
| آفریدگان مینوی | ||
| آفریدگان دنیوی | ||
| پادشاهان | ||
| پهلوانان | ||
| جای‌ها | ||
| نسک‌ها | اوستا • بندهشن • گزیده‌های زادسپرم • جاماسپی • روایت‌های پهلوی • دینکرد • هفت هات • وندیداد • یشت‌ها • ویرازگان • شایست نشایست • مینوی خرد | |
| دوران تکوین |
| ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| سکنه ماننا |
| ||||||||||||||||
| سکنه ماد |
| ||||||||||||||||
| القاب |
| ||||||||||||||||
دوره: پادشاهی کیکاوس از روزگارِ کیان | ||
| شخصیتها | ||
| جای‌ها | ||
| در مخطوطاتِ شاهنامه | ||
| منابع پیش از شاهنامه | ||
| پس از شاهنامهٔ فردوسی |
| |
| دیگر | ||
شخصیتهای شاهنامه | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| شاهنشاهان |
| ||||||||||||||||
| پهلوانان |
| ||||||||||||||||
| وزیران | |||||||||||||||||
| زنان | |||||||||||||||||
| دیگران | |||||||||||||||||
 | این یک مقالهٔ خرد شاهنامه است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |