گیرنده گلوکوکورتیکوئید (انگلیسی: Glucocorticoid receptor) که با نام NR3C1 هم شناخته میشود، یک گیرنده است که کورتیزول و سایر گلوکوکورتیکوئیدها بدان اتصال مییابند.
این گیرنده تقریباً در تمامی سلولهای بدن موجود است و ژنهای کنترلکنندهٔ رشد، سوختوساز و پاسخ ایمنی را تنظیم میکند. از آنجایی ژن تولیدکنندهٔ این گیرنده، به چندین صورت گوناگون بیان میشود، این گیرندهٔ اثرات چندگانهای در نقاط مختلف بدن از خود نشان میدهد.
وقتی که گلوکوکورتیکوئیدها به این گیرندهها متصل میشوند، مکانیسم اصلی عملکرد آن تنظیم رونویسی ژن است.[۴][۵] گیرندههای خالی در سیتوزول واقع شدهاند. وقتی گلوکوکورتیکوئید به آن میچسبد، دو اتفاق ممکن است بیفتد: کمپلکس ترکیبی حاصل، سبب بیانپروتئینهای ضد التهابی را در هسته سلول تشدید میکند، یا آنکه تولید پروتئینهای التهابزا را در سیتوزول کم میکنند (از طریق جلوگیری از انتقال سایر فاکتورهای رونویسی از سیتوزول به هسته).
در انسان، این گیرندهها توسط ژن «NR3C1» کُدگذاری میشود که بر روی کروموزوم ۵ قرار دارد.[۶][۷]
اختلال در این گیرندهها سبب بروز «مقاومت مادرزادی به گلوکوکورتیکوئیدها» میگردد.[۱۳]
بهنظر میرسد در ساختار دستگاه عصبی مرکزی، گیرندههای گلوکوکورتیکوئید در یکپارچگی سیستم نوروآندوکرین و بهویژه در پاسخ به استرس و فشار عصبی در مغز نقش دارند. این گیرنده در تطابق و سازگاری کوتاهمدت و دراز مدت به استرس مؤثر است و در درک علل برخی اختلالات عصبی نظیر افسردگی و اختلال استرسی پس از آسیب روانی اهمیت دارد.[۱۴] در واقع تجربیات بهدست آمده از مشاهدهٔ اثرات خُلقی بیماری کوشینگ نشان دادهاست که کورتونها در تعدیل حالات عصبی-روانی نقش دارند و پیشرفتهای اخیر ثابت کرده که کورتونها در سطح یاخته عصبی با نوراپینفرین و سروتونین در تعامل است.[۱۵][۱۶]
در پرهاکلامپسی، یک توالی خاص از ریزآرانای که این گیرنده را حذف قرار میدهد، در خون مادران باردار مبتلا بالا میرود. البته اهمیت بالینی این موضوع هنوز بهدرستی روشن نشدهاست.[۱۷]
↑"Human PubMed Reference:". National Center for Biotechnology Information, U.S. National Library of Medicine.
↑"Mouse PubMed Reference:". National Center for Biotechnology Information, U.S. National Library of Medicine.
↑Lu NZ, Wardell SE, Burnstein KL, Defranco D, Fuller PJ, Giguere V, Hochberg RB, McKay L, Renoir JM, Weigel NL, Wilson EM, McDonnell DP, Cidlowski JA (2006). "International Union of Pharmacology. LXV. The pharmacology and classification of the nuclear receptor superfamily: glucocorticoid, mineralocorticoid, progesterone, and androgen receptors". Pharmacol Rev. 58 (4): 782–97. doi:10.1124/pr.58.4.9. PMID17132855. [Free full text]
↑Rhen T, Cidlowski JA (October 2005). "Antiinflammatory action of glucocorticoids--new mechanisms for old drugs". N. Engl. J. Med. 353 (16): 1711–23. doi:10.1056/NEJMra050541. PMID16236742.
↑Hayashi R, Wada H, Ito K, Adcock IM (2004). "Effects of glucocorticoids on gene transcription". Eur J Pharmacol. 500 (1–3): 51–62. doi:10.1016/j.ejphar.2004.07.011. PMID15464020.
↑Mendonca B, Leite M, de Castro M, Kino T, Elias L, Bachega T, Arnhold I, Chrousos G, Latronico A (2002). "Female pseudohermaphroditism caused by a novel homozygous missense mutation of the GR gene". J Clin Endocrinol Metab. 87 (4): 1805–9. doi:10.1210/jc.87.4.1805. PMID11932321.
↑Salomon C, et al. (2017). "Placental Exosomes as Early Biomarker of Preeclampsia: Potential Role of Exosomal MicroRNAs Across Gestation". The Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism. 102 (9): 3182–3194. doi:10.1210/jc.2017-00672.
↑Li G, Wang S, Gelehrter TD (October 2003). "Identification of glucocorticoid receptor domains involved in transrepression of transforming growth factor-beta action". J. Biol. Chem. 278 (43): 41779–88. CiteSeerX10.1.1.631.7318. doi:10.1074/jbc.M305350200. PMID12902338.
Yudt MR, Cidlowski JA (2003). "The glucocorticoid receptor: coding a diversity of proteins and responses through a single gene". Mol. Endocrinol. 16 (8): 1719–26. doi:10.1210/me.2002-0106. PMID12145329.
Torrego A, Pujols L, Picado C (2003). "[Response to glucocorticoid treatment in asthma. The role of alpha and beta isoforms of the glucocorticoid receptor]". Arch. Bronconeumol. 38 (9): 436–40. doi:10.1016/S0300-2896(02)75258-7. PMID12237016.
Bray PJ, Cotton RG (2003). "Variations of the human glucocorticoid receptor gene (NR3C1): pathological and in vitro mutations and polymorphisms". Hum. Mutat. 21 (6): 557–68. doi:10.1002/humu.10213. PMID12754700.
Chrousos GP, Kino T (2006). "Intracellular glucocorticoid signaling: a formerly simple system turns stochastic". Sci. STKE. 2005 (304): pe48. doi:10.1126/stke.3042005pe48. PMID16204701.
Plotkin LL, Labutin AL, Lebedev LV, et al. (1975). "[Balloon probe for the removal of emboli and thrombi]". Meditsinskaya Tekhnika (3): 42–3. PMID1152650.
Subramaniam M, Colvard D, Keeting PE, et al. (1993). "Glucocorticoid regulation of alkaline phosphatase, osteocalcin, and proto-oncogenes in normal human osteoblast-like cells". J. Cell. Biochem. 50 (4): 411–24. doi:10.1002/jcb.240500410. PMID1469072.
Cadepond F, Gasc JM, Delahaye F, et al. (1992). "Hormonal regulation of the nuclear localization signals of the human glucocorticosteroid receptor". Exp. Cell Res. 201 (1): 99–108. doi:10.1016/0014-4827(92)90352-9. PMID1612132.