Téra

municipality of Niger
Lesdi	Niiser
Lamorde	Téra Department
Nder laamoore	Téra Department
Hiiri-weeti pelle	UTC+01:00
Jonde kwa'odineto	14°0′38″N 0°45′11″E, 14°0′38″N 0°45′11″E

Diiwaan, Departemaa Tera leydi Niiseer. Ndi woni ko e 175 km worgo-fuɗnaange laamorgo Niamey, sara keerol leydi Burkina. Ɓuri hoɗde e mayri ko leƴƴi sonhayi e fulani e goormantche e leƴƴi buzu. Ko ɓuri heewde e yimɓe leydi ndii ko remooɓe.

Geografi

Téra ko laamorgo departemaa Téra gonɗo e innde ngootiri, jeyaaɗo e diiwaan Tillabéri. Municipaal oo woni ko e Dargol, ɓoggol maayo Niiseer. Ngo heeddi ko e dowla koɗdiiɗo e Burkina Faso to bannge hirnaange. Renndooji koɗdiiɗi e nder leydi Niiseer ko Bankilaré bannge worgo, Dargol e Kokorou bannge fuɗnaange e Diagourou bannge fuɗnaange. Feccere worgo kominaaji Téra ina jeyaa e Saahal, feccere fuɗnaange ndee ina jeyaa e nokkuuji gonɗi hakkunde diiwaan Sahel e Sudaan. Municipaalitee oo ina waɗi nokku wuro e nokku ladde.

Wakati

Téra ina jogii weeyo jeereende yoorngo. Nguleeki mayri ko hakkunde 18 °C e 30 °C tuggi noowammbar haa feebariyee e hakkunde 36 °C e 44 °C tuggi mars haa abriil. Toɓo hitaande kala ina sowoo 250 mm haa 400 mm.

Tariya

Innde nokkuure ndee Téra ummorii ko e ɗemngal Gourmanchéma, firti ko “paawngal”.[1]

Caggal nde laamu Songhai yani e hitaande 1591, nokku mo caggal mum wonti Téra oo, ina jeyaa e nokkuuji e nder Niiseer hannde oo, ɗo mooliiɓe Songhai koɗi e les njiimaandi laamu Askiya ɓooyɗo. Abaza, ɓiy Alaasi, sosi ɗoo dowla jeytaare biyeteeɗo Tougana. E les njiimaandi Marounfa ɓiy Abaza, ko Tougana foolaa Gorouol. Ɓiɗɗo mawniiko biyeteeɗo Ama Kassa, haa jooni sosi Téra. Laamu lomtiiɓe Ama Kassa, hono Ali Ama, Tienda e Gabélinga, ina maantiniri hareeji konu e pelle koɗdiiɗe.[2]

Hedde 1839, Téra e Kokorou njanaa e Silanké, dental fulɓe ummoriiɓe Dori to Liptako. Téra noddi Tuareg ummoriiɗo bannge nano Niiseer ngam ballal. Silanké en wonnduɓe e pelle Fulɓe goɗɗe kam e Kurtey en poolii e hareeji ɗiɗi. Kono Téra waawaano woppude Tuwaareg en, ɓe ngaddi ŋakkeende kisal e nokku saraaji wuro ngoo. Ɓooytaani hare hesere fuɗɗii : Téra, haa jooni ina wondi e Tuwaareg en e Mossi en Diagourou, yani e Liptako, ƴetti fotde 2 000 kasoo e Téra. Tuwaareg en e Mossi ɓooyaani ko ndartini Téra, ndiiwi laamɗo biyeteeɗo Gabélinga caggal nde wari ɓiyiiko biyeteeɗo Sidi. Gabélinga waawii heɓtude laamu e nder Téra laabi gadani e hitaande 1878, kono o waraa ko e hitaande 1885.[3]

E hitaande 1899, Téra naati e njiimaandi konu Farayse e nder diiwaan Sinder keso sosaaɗo (cercle de Sinder). Nokku oo hawraama e leydi konu kesiri Niiseer e hitaande 1905. Faraysenaaɓe sosi duɗal gadanal e nder wuro ngoo e hitaande 1917.[4]

Rali Dakar rewi ko e Téra e hitaande 1986. E hitaande 1988, Téra, e gure Niiseer jeenay goɗɗe, keɓi darnde municipaalitee keeriiɗo

Demokaraasi

E binndital 2012, komin oo ina joginoo 71 201 hoɗɓe e 9157 galle. Hedde 30 000 neɗɗo ina nguuri e nder wuro ngo.[5] Municipaalitee oo ko nokku koɗki Songhai en, Tuwaareg en e Mossi en.

Limngal yimɓe[5]

2001 ko 67 996

2012 ko 71 648

Njulaagu

Alkamiisa ko ñalawma luumo to Téra. Daabaaji – ko ɓuri heewde e jawdi, be’i, baali e colli galleeji – ko remooɓe ummoriiɓe e kala nokkuuji Departemaa oo yeeyetee.

Yimɓe teskaaɓe

Fatou Djibo – jannginoowo, debbo e senndikaajo

Galle

Galle Sukaaɓe e Pinal

Duɗal Aamadu Somayla

Tuugnorgal

Faba, Ong Zaka (2007). "Projet de réalisation de l'écomusée (Kassai Goria) de Wanzerbé (Niger)" [Projet de création de l'écomusée (Kassai Goria) en Wanzerbé (Niger)] (PDF). Cadernos de Socio-museologie (e ɗemngal Farayse). 28 (28). Duɗal jaaɓi-haaɗtirde Lusófona: 192. Ko mooftaa gila e fuɗɗoode ñalnde 2024-02-06. Heɓtinaama ñalnde 30-01-2021.

De Rivières, Edmond Séré (1965), Daartol Nijeer (e ɗemngal Farayse), Pari: Berger-Levrault, pp. 74-75

De Rivières, Edmond Séré (1965), Daartol Nijeer (e ɗemngal Farayse), Pari: Berger-Levrault, pp. 96-97

Meunier, Olivier (2000), Duɗal jaŋde politik to Niiseer (e ɗemngal Farayse), Pari: L’Harmattan, p. 46, ISBN 2-7384-9036-0

"Téra (Komun, Niiseer) - Limlebbi yimɓe, karte, karte e nokku". www.yimɓe wuro.de. Ƴeewtaa ko 19-02-2024.