Clíodhna

Teimpléad:WD Bosca Sonraí CarachtarClíodhna
Cineálbandia
bean sí Cuir in eagar ar Wikidata
Dáta
Inscnebaineann Cuir in eagar ar Wikidata

I Miotaseolaíocht na nGael, ba bhanríon na mbansidhe í Clíodhna (Sean-Ghaeilge Clídna) na dTuath Dé Danann. Bhí sí í réim i ndeisceart na Mumhan, nó Ríoga Dheasúin.[1]

I roinnt miotas, is bandia an ghrá agus na háilleachta í Clíodhna, agus éarlamh Chontae Chorcaí.[2] Deirtear go raibh trí éan gealdaite aici, a d'ith úill agus a leigheas na heasláin lena gcuid cantana binne.[2]

D'fhág sí oileán an tsaoil eile, Tír Tairngire, chun bheith lena leannán daonna, Ciabhán, ach thóg tonn i gCuan Dor í[2] agus í ina chodladh de bharr ceoil á sheinm ag cliaraí Mhanannáin mhic Lir; tugtar Tonn Chlíodhna ar an taoide ann.[3] Braitheann a cinniúint, cé acu ar bháigh nó nár bháigh sí, agus sonraí eile, ar leagan an scéil.

Bhí sí ina cónaí i gcroí carn cloch, cúig mhíle amach ó Mhala, áit a bhfuil aithne uirthi fós mar Charraig Clíodhna[4], agus a bhfuil sí fós beo ann sa bhéaloideas.[5]

Teaghlaigh gaolmhara

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Tá gaol idir Clíodhna agus seanmhuintireacha na Mumhan, agus clanna Uí Dhonobháin agus Uí Choileáin as críocha Uí Fidgheinte ach go háirithe, ar feadh ré a dtionchair (circa 373 A.D. go 977 A.D.), agus níos déanaí clann Mhic Cárthaigh (a roghnaigh í mar a sidhe clainne), agus clanna Uí Chaoimh agus Mhic Ghearailt, (a raibh caidrimh ghrámhara aici leo[5]). Tá Clíodhna ann in ainm té de shliocht Uí Laoghaire sa mheánaois,[6] Conchúr Chlíodhna. Is sonraíoch é gur as Ros Ó gCairbre an chlann, fíor ghar do Chuan Dor, sular bhog siad ó thuaidh go Tiarna Mhúscraí. Ba shliocht de Chorca Laoighdhe iad na Laoghairí.

Luaitear Clíodhna mar tóraí a raibh doicheall roimpi sa dán le hEdward Walsh, O’Donovan’s Daughter.

In óid ag moladh Domhnail Uí Dhonobháin dá theacht i réim mar thaoiseach Clancahill, luaitear é mar "Dragan Chlíodhna".[7]

Coimhlint le hAoibheall

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Deirtear go raibh Clíodhna in iomaíocht le hAoibheall. I scéal amháin, chuir Clíodhna Aoibheall faoi dhraíocht, a chas í ina riocht cait bháin.[8]

Cloch na Blarnan

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Is é scéal Cloch na Blarnan an scéal is cáiliúla atá bainte le Clíodhna.[9] Bhí Cormac Láidir Mac Cárthaigh, tógálaí Chaisil na Blarnan,[10] in aghaidh cás dlí, agus d'iarr sé cuidiú ar Chlíodhna. Dúirt sí leis an chéad chloch a chonaic sé ar a bhealach a phógadh. Rinne sé amhlaidh, agus dá bharr, d'áitigh sé a chás go solabhartha, agus bhuaigh sé. Deirtear go tugann Cloch na Blarnan "an cumas dallamullóg a chur gan sárú". Thug sé an chloch le chéilei n-uchtbhalla an chaisleáin.[11]

Leis an bhfírinne a rá, níl Clíodhna freagracht i ngach plámás na gCárthach. Thug Eilís faoi ndeara le teann frustrachais nárbh fhéidir léi idirbheartaíocht a dhéanamh le Cormac Mac Cárthaigh, toisc go raibh gach a dúirt sé Blarney, ... what he says he does not mean.[12]

Seán Ó Donnabháin

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Ina cáilíocht mar bhansidhe, luaitear Clíodhna ag an ársaitheoir Éireannach Seán Ó Donnabháin.[13] Ag scríobh i 1849 chuig cara, deir an Donnabhán:

“ When my grandfather died in Leinster in 1798, Cleena came all the way from Ton Cleena to lament him; but she has not been heard ever since lamenting any of our race, though I believe she still weeps in the mountains of Droim Dhá Liag in her own country, where so many of the race of Eoghan Mór are dying of starvation. ”

Mícheál Ó Coileáin

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Bhí eolas chomh maith ag an gceannaire mór Éireannach Mícheál Ó Coileáin ar Chlíodhna. Insíodh scéalta fúithi ar scoil aige i Ros Ó gCairbre, agus chuaigh siad ar cuairt Dé Domhnaigh go carraig Chlíodhna. De réir a charad, Piaras Béaslaí:[14]

“ Michael heard many a wonderful tale of Clíodhna's enchantments, of wrecks and perils, and drownings and treasure troves. ”

Is fiú a thógáil faoi ndeara gur shliocht de chlann Uí Choileáin Uí Chonaill Gabhra é Mícheál.[15] Ba iad na Conaill agus na Donnobháin dís treibhe i measc na Fidghente.

Bunúis

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Moladh go bhfuil Clíodhna gaolta le bandia na nGallach, Clutonda[16]

Tuilleadh le léamh

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Tagairtí

[cuir in eagar | athraigh foinse]
  1. ↑ Wood-Martin, William Gregory, Pagan Ireland: An Archaeological Sketch: A Handbook of Irish Pre-Christian Antiquities. Londain: Longmans, Green, and Co. 1895, ll. 132–3
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 Matson, Gienna: Celtic Mythology A to Z, lch. 31. Chelsea House, 2004. ISBN 978-1-60413-413-1
  3. ↑ Gregory, Augusta (1905). "Gods and Fighting Men: The Story of the Tuatha de Danaan and of the Fianna of Ireland". J. Murray. 
  4. ↑ Carraig Chlíona Bheag agus Mhór ar logainm.ie
  5. ↑ 5.0 5.1 Monaghan, Patricia (2004). "The Encyclopedia of Celtic Mythology and Folklore". Facts on File. 
  6. ↑ Irish Pedigrees: O'Leary
  7. ↑ Annals of the Kingdom of Ireland by the Four Masters, Volume 5, lch. 1548
  8. ↑ Matson, Gienna: Celtic Mythology A to Z, lch. 2. Chelsea House, 2004. ISBN 978-1-60413-413-1
  9. ↑ James MacKillop, A Dictionary of Celtic Mythology. Oxford, ll. 43–44, 91
  10. ↑ Irish Pedigrees: MacCarthy, Lords of Muskry #119
  11. ↑ Richard Marsh, Elan Penn, Frank McCourt, The Legends & Lands of Ireland. Penn Publishing, ll. 107–110
  12. ↑ Francis, Charles (2009). "Wisdom Well Said: Anecdotes, Fables, Legends, Myths, Humor, and Wise Sayings that Capture the Human Condition". Levine Mesa Press. 
  13. ↑ Yeats, William Butler (2008). "The Collected Works of W.B. Yeats Vol. VI: Prefaces and Introductions". Simon and Schuster. 
  14. ↑ Coogan, Tim Pat (2002). "Michael Collins: The Man Who Made Ireland": 11. Palgrave Macmillan. 
  15. ↑ Coogan, Tim Pat (2002). "Michael Collins: The Man Who Made Ireland": 5–6. Palgrave Macmillan. 
  16. ↑ Crowe, J. O'Beirne (January 1869). "Religious Beliefs of the Pagan Irish". Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland: 319.