Máirín Uí Dhálaigh

Infotaula de personaMáirín Uí Dhálaigh
Beathaisnéis
Breith30 Samhain 1908
Mussoorie, An India Cuir in eagar ar Wikidata
Bás25 Eanáir 1994
85 bliana d'aois
Portobello, Éire Cuir in eagar ar Wikidata
Gníomhaíocht
Gairmacadóir Cuir in eagar ar Wikidata
TeangachaAn Ghaeilge
Teaghlach
CéileCearbhall Ó Dálaigh Cuir in eagar ar Wikidata

Scoláire aitheanta Gaeilge ab ea Máirín Anne Uí Dhálaigh nó Máirín O’Daly (née Nic Dhiarmada;[1] 30 Samhain 1908 – 25 Eanáir 1994).[2] Bhí sí pósta ar Chearbhall Ó Dálaigh, cúigiú Uachtarán na hÉireann.

Luathshaol agus oideachas

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Ba í an páiste ba shine de cheathrar clainne, d'athair as Baile Átha Cliath agus máthair as Corcaigh. Rugadh i Mussoorie na hIndia í, áit a raibh a hathair ina mhúinteoir le Fiúsailéirí Ríoga na Mumhan. Nuair a bhí sí dhá bhliain d'aois, cuireadh í chuig deirfiúr a hathar i dTrá Lí, Contae Chiarraí. Fuair sí a cuid oideachais i scoileanna éagsúla i mBaile Átha Cliath, agus rinne sí staidéar ar an Laidin agus ar an nGaeilge sa Choláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath. Agus í sa choláiste i 1931, thug sí aitheasc ar “Women in Irish life long ago”, léacht a ndearna Philip O’Leary cur síos air in 2004 mar “unapologetically feminist”.[3] D’oibrigh sí mar mhúinteoir sular bhain sí céim mháistreachta amach sa tSean-Ghaeilge.

Saol gairmiúil

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Thosaigh sí le Dámh na nEalaíon i COBÁC, agus níos déanaí (ó 1965 ar aghaidh) bhí sí ar an mbord rialaithe. Chuir sí Cath Maige Mucrama in eagar ar son an Irish Texts Society, agus chuir sí gluais le chéile do Beatha Aodha Ruaidh Uí Dhomhnaill. Chuidigh sí freisin leis an Dictionary of the Irish Language faoi stiúir Acadamh Ríoga na hÉireann.

Chuir sí aithne ar Chearbhall Ó Dálaigh i gColáiste na hOllscoile, Baile Átha Cliath, tríd an gCumann Liteartha agus Stairiúil, Conradh na Gaeilge, agus an cumann cnocadóireachta; phós siad sa bhliain 1934.[1] Ní raibh aon chlann acu.

Ó 1979 go 1985, bhí sí ina leas-seansailéir ar Choláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath.[4] I 1985, rinneadh comhalta oinigh de Choláiste na Tríonóide di freisin.[5]

Bhronn sí cartlann phearsanta fhairsing a fir chéile ar COBÁC in dhá bhronntanas mór i 1980 agus 1981, rud a d’oscail a ghairm phoiblí ar feadh breis agus dhá scór bliain.[6] Sa bhliain 1983, cúig bliana tar éis bhás a fir chéile, cheap a chomharba, an tUachtarán Pádraig Ó hIrighile, ar an gComhairle Stáit í.[7] Chaith sí a cuid blianta deireanacha in easláinte. Tá sí curtha lena fear céile sa tSnaidhm, Contae Chiarraí.

Tagairtí

[cuir in eagar | athraigh foinse]
  1. ↑ 1.0 1.1 Nealon (1974). "Ireland: a parliamentary directory, 1973–1974". Institute of Public Administration. 
  2. ↑ Diarmuid Breathnach agus Máire Ní Mhurchú. “UÍ DHÁLAIGH, Máirín (c.1909–1994) | ainm.ie” (ga). An Bunachar Náisiúnta Beathaisnéisí Gaeilge (Ainm.ie). Dáta rochtana: 2024-02-19.
  3. ↑ O'Leary (2010). "Gaelic Prose in the Irish Free State 1922–1939". Penn State Press. ISBN 978-0-271-03010-4. Dáta rochtana: 9 Eanáir 2011. 
  4. ↑ “Former Pro-Chancellors 1609 -”. Trinity College Dublin. Dáta rochtana: 21 December 2021.
  5. ↑ Webb (1992). "Trinity College Dublin Record Volume 1991". Dublin: Trinity College Dublin Press. ISBN 1-871408-07-5. 
  6. ↑ “Cearbhall Ó Dálaigh Papers”. University College Dublin. Dáta rochtana: 21 December 2021.
  7. ↑ "Bean Ui Dhalaigh honoured". The Irish Times (30 Meitheamh 1983).