Na Ceithre Sheod

Sna Scéalta Miotaseolaíochta na nGael, insítear gur thóg na Tuatha Dé Danann ceithre sheod draíochta leo go hÉirinn, ó na ceithre chathracha oileánda Murias, Falias, Gorias agus Findias.

Téacsanna

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Faightear na ceithre seoda mar ábhar i dtrí téacsanna Meán-Ghaeilge ar a laghad:

Achoimre

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Sa chéad athleagan den LGÉ, deirtear go raibh na Tuatha Dé Danann ina gcónaí sna hoileán tuaisceartacha an domhain, áit a teagascadh iad sna healaíona draíochta sula ndeachaigh siad i scamaill dhorcha go Connachta in Éirinn. De réir an leagain seo, thóg siad trasna na mara leo ach amháin an Lia Fáil.[3]

I leagan amháin den LGÉ, sa CMT agus téacs amháin eile, rinneadh tuilleadh forbartha ar an scéal. Deir CMT agus LGÉ, bhí ceithre chathair i n-insib tūascertachaib in domain, darb ainmneacha Falias, Gorias, Findias agus Murias.[4] Luann an LBL na cathracha, ach is amhlaidh go bhfuil siad sa Chríoch Lochlann dar leis. Tháinig na Tuatha Dé Danann — de shliocht Béothach mac Iarbonel — i dtír anseo, agus ghlacadar chucu féin druideacht, fios, fáistine[5] agus oilteacht draíochta.[6] Ar gach oileán, bhí file ann a raibh oilteacht ar leith aige sna healaíona asarlaíochta.[4]

Nuair a tháinig na Tuatha Dé go hÉirinn, deirtear gur thóg siad ceithre bhall draíochta leo ó na cathracha úd:

Cathair File Ball Tréithe
Falias Morfessa nó Fessus Lia Fáil Scairteadh sé faoi bhun Ard-Rí na hÉireann.
Goirias nó Gorias Esras Sleá Lugh Níor cloíodh éinne riamh a bheartaigh é.
Findias nó Finias Uiscias nó Uscias Claíomh Solais le Nuada Airgeadlámh Níor éaligh duine uaidh riamh agus é tarraingthe óna truaille, agus níorbh fhéidir le héinne a chur ina choine. Sa Táin, tugadh Coinneal Nuada air.[7]
Muirias or Murias Semias Coire an Daghdha (acmm Coire ainsic[8]) Níor imigh buíon ar bith uaidh míshasta.

De réir A. C. L. Brown agus R. S. Loomis, is ionann sleá Lugh agus Lúin Chealtchair, a deirtear in Togail Bruidne Dá Derga gur aimsiódh i rith Cath Maighe Tuireadh é. Níl fiainise ann ámh sna foinsí liteartha a cheanglaíonn an dá ghaisce.

Foinsí

[cuir in eagar | athraigh foinse]
  • Leabhar Gabhála na hÉireann, eag. agus aistr. R.A.S. Macalister. Lebor Gabála Érenn: The Book of the Taking of Ireland. Part IV. Irish Texts Society 41. London, 1941. Section VII, § 304-5.
  • Cath Maighe Tuireadh, eag. agus aistr. Elizabeth A. Gray, Cath Maige Tuired: The Second Battle of Mag Tuired. Irish Texts Society 52. Cill Dara, 1982.
  • "The Four jewels", Dán Meán-Ghaeilge le reámrá próis sa Leabhar Buí Leacáin, eag. agus aistr. Vernam Hull.
  • "The four jewels of the Tuatha Dé Danann." Zeitschrift für celtische Philologie 18 (1930), ll. 73-89. Le fáil ar CELT.
  • Seathrún Céitinn, Foras Feasa ar Éirinn, eag. agus aistr. D. Comyn agus P.S. Dinneen, Foras Feasa ar Éirinn le Seathrún Céitinn. 4 iml. Irish Texts Society 4, 8 and 9. Londain: David Nutt, 1902-1914.

Tuilleadh le léamh

[cuir in eagar | athraigh foinse]
  • Gray, Elizabeth A. (1981). "Cath Maige Tuired: myth and structure (1-24)". Éigse 18: 183–209. 
  • Dumézil, Georges. Jupiter, Mars, Quirinus. Essai sur la conception indo-européenne de la société et sur les origines de Rome. Gallimard, Páras, 1941; go háirithe lch. 228.

Tagairtí

[cuir in eagar | athraigh foinse]
  1. ↑ Céitinn, Foras feasa ar Éirinn. Leabhar 1, cuid 10.
  2. ↑ Cé go dtéann an scéla siar go dtí an 9ú haois, Is amhlaidh gur chuir scríobhaí Meán-Ghaeilge an réamhrá isteach, leis an LGÉ mar bhunús. Féach Gerard Murphy, "Notes on Cath Maige Tuired." Éigse 7 (1954), lch. 195.
  3. ↑ Lebor Gabála Érenn, eag. agus aistr. R.A.S. Macalister. Lebor Gabála Érenn: The Book of the Taking of Ireland. Part IV. Irish Texts Society 41. Chéad athleagan. §§ 55-7.
  4. ↑ 4.0 4.1 Lebor Gabála Érenn Part IV § 203; Cath Maige Tuired §§ 1-2.
  5. ↑ fáitsine sic ar eDIL
  6. ↑ amainsecht ar eDIL
  7. ↑ "The Táin: From the Irish epic Táin Bó Cuailnge" (26 Meán Fomhair 2002). OUP Oxford. 
  8. ↑ ainsic ar eDIL