Beathaisnéis | |
---|---|
Breith | 1937 86/87 bliana d'aois |
Gníomhaíocht | |
Gairm | acadóir |
Fostóir | Ollscoil Waikato |
Gradam a fuarthas
|
Is scoláire Maorach agus saineolaí aitheanta ar an Maorais é Tīmoti Samuel Kāretu (a rugadh 29 Aibreán 1937).[1] Tá sé comhcheangailte leis na iwi Ngāi Tūhoe agus Ngāti Kahungunu.[2] Ba é an chéad cheannaire ar Roinn na Maoraise in Ollscoil Waikato, áit a ndearnadh ollamh de.[2] Ba é an chéad Choimisinéir Teanga sa Nua-Shéalainn freisin, idir 1987 agus 1999, agus ansin bhí sé ina stiúrthóir feidhmiúcháin ar an Taisce Náisiúnta Te Kohanga Reo ó 1993 go 2003.[3] In 2003, bhí dlúthbhaint aige le bunú Te Panekiretanga o te Reo (Institiúid Ardchaighdeán na Maoraise), agus bhí sé ina stiúrthóir feidhmiúcháin air chomh maith.[3]
Rugadh Kāretu in Hastings na Nua-Shéalainne.[1] D'uchtaigh a sheanuncail agus a sheanaintín é nuair a bhí dhá mhí d'aois in uchtú whāngai (nós traidisiúnta sa phobal Maorach),[4] agus tógadh in Waikaremoana, Waimārama agus Ruatāhuna é.[5]
In Onóracha na hAthbhliana 1993, ceapadh Kāretu ina Chompánach d’Ord Seirbhíse na Banríona as a chuid seirbhíse don phobal, agus in Onóracha Bhreithlá na Banríona 2017 ainmníodh é ina Chompánach Ridire de chuid Ord Fiúntais na Nua-Shéalainne, as seirbhísí don Mhaorais.[6] Bhronn Ollscoil Victoria Wellington dochtúireacht oinigh air in 2003,[7] agus rinne Ollscoil Waikato an rud céanna sa bhliain 2008.[8] In 2020, bronnadh Gradam an Phríomh-Aire as Éachtaí sa Litríocht air sa chatagóir neamhfhicsin, agus toghadh é ina Chompánach de Chumann Ríoga Te Apārangi.[9]
In 2019, d’aistrigh Kāretu naoi n-amhrán ó Bhéarla go Maorais don albam Waiata/Anthems, a bhain barr na gcairteacha amach sa Nua-Shéalainn i mí Mheán Fómhair 2019. In 2021, chabhraigh Kāretu leis an mbanna rac-cheoil Six60 an t-amhrán Pepeha a scríobh, agus d’aistrigh sé Hua Pirau/Fallen Fruit ar son an amhránaí Nua-Shéalannaigh Lorde dá EP Te Ao Mārama.