Amergin Glúingel

Amergin Glúingel^[1] ("xeonllos brancos"), en irlandés moderno Amhairghin Glúngheal ou tamén coñecido como Glúnmar ("xeonllo grande") é un bardo, druída, xuíz dos milesianos e bisneto de Breogán segundo o ciclo mitolóxico irlandés. É un dos sete fillos de Míl Espáine, e tomou parte na conquista milesiana de Irlanda e na derrota dos Tuatha Dé Danann en vinganza polo seu parente Ite, quen foi asasinado polos tres reis dos Tuatha Dé Danann, Mac Cuill, Mac Cecht e Mac Gréine. Desembarcaron no estuario de Inber Scéne, chamado así pola muller de Amergin, Scéne, quen morreu no mar. As tres raíñas dos Tuatha Dé Danann, (Banba, Ériu e Fódla), dérolles permiso a Amergin e ó seu pobo a asentarse en Irlanda. Cada unha das irmás pediulle a Amergin que chamase á illa polo seu nome, o cal fixo: Ériu é a forma orixinal do actual Éire, mentres que Banba e Fódla son empregados como nomes poéticos para Irlanda, como Albion para a illa de Gran Bretaña.

Lenda

Os milesianos conquistaron a illa participando nunha batalla contra os tres reis, os seus druídas e os seus guerreiros. Amergin actuou como xuíz imparcial nas contendas, establecendo as regras dos acordos. Os milesianos acordaron abandonar a illa e retirarse unha curta distancia de regreso ó océano, máis aló da novena onda, un límite máxico. Despois dun sinal, movéronse cara a praia, mais os druídas dos Tuatha Dé Danann invocaron unha treboada máxica para evitar que chegasen a terra. Porén, Amergin cantou unha canción invocando o espírito de Irlanda que se coñece como A Canción de Amergin, podendo levar o barco a terra con seguridade. Houbo grandes perdas en ámbolos dous bandos, con máis dunha batalla importante, mais os milesianos acadaron a vitoria. Os tres reis dos Tuatha Dé Danann foron asasinados en combate singular polos tres fillos de Míl que sobreviviron a treboada, Éber Finn, Érimón e Amergin.

Amergin dividiu a illa entre os seus dous irmáns, tomando Éber Finn a parte sur de Irlanda e Érimón a norte.^[2][3][4] Ese mesmo ano Érimón derrotou a Éber nunha batalla e conseguiu o reinado de toda a illa, e dous anos despois asasinou a Amergin noutra batalla.^[5][6] A tradición local de Drogheda localiza o seu lugar de enterramento baixo Millmount.

Algún poemas galeses de temática mitolóxica atribúenlle ó poeta galés Taliesin no Libro de Taliesin atributos compartidos con Amergin.^[7]

A canción de Amergin (Amhrán Amhairghin)

Irlandés antigo[8]

Irlandés moderno

Am gáeth i mmuir. Am tond trethan i tír. Am fúaim mara. Am dam secht ndírend.[9] Am séig[10] i n-aill. Am dér gréne. Am caín. Am torc ar gail. Am hé[11] i llind. Am loch i mmaig. Am briandai. Am bri danae.[12] Am gai i fodb. feras feochtu. Am dé delbas do chind codnu. Coiche nod gleith[13] clochur[14] slébe. Cia on cotagair aesa éscai[15]. Cia dú i llaig funiud grene. Cia beir búar o thig Temrach. Cia buar Tethrach. tibi. Cia dain.[16] Cia dé delbas faebru. a ndind ailsiu. Cáinte im gaí. Cáinte gaithe.

Is mise gaoth ar mhuir. Is mé tonn i dtír. Is mé fuaim na mara. Is damh seacht mbeann mé. Is seabhac mé ar aill. Is mé deor na gréine. Is mé caoin. Is torc mé ar ghal.[17] Is bradán mé sa linn. Is mé loch ar mhá. ... Is mé brí an dána. Is mé ga ar fadhb. ... Is dia mé, dealbhóir géillsineach. Cé an té le nod slí na gcloch sléibhe? Cé gair[18] aois na gealaí? Cá dú[19] dul faoi na gréine? Cé beir buar ó thigh Teamhrach ? Cé buar Teathra le gean?[20] Cé daon?[21] Cé dia, dealbhóir arm faobhrach? ... Cáinte[22] ... Cáinte gaoithe.

O grupo de folk galego Luar na Lubre publicou o 5 de xuño de 2012 o álbum Mar Maior, cuxo primeiro tema "A invocación de Amergín", interpretado por Bieito Romero e Carme R. Alonso, está baseado no relato mítico do Lebor Gabála Érenn. A canción é unha tradución ó galego da canción de Amergin.^[23]

Eu son o vento no mar

Son unha onda no océano

Son o ruxido do mar

Son o Touro das sete loitas

Eu son un corvo nos cantís

Son unha pinga de xiada

Un valoroso xabarín

Son salmón nunha lagoa

Eu son un lago n’antiga chaira

Son unha montaña nun home

Son unha verba con destreza

Son a punta dunha lanza

Son o deus da inspiración

Quen venceu a escárpada montaña

Quen anuncia as fases da lúa

Quen di onde cae o solpor?

Quen chamou o gando da casa de Tetis

A quen sorrín as estrelas qu’emerxen do mar

Feitizos de lanza? Feitizos do vento.

O poema foi traducido ao inglés por Robert Graves, quen dicía que a educación poética inglesa non deberá comezar polos Contos de Canterbury, nin pola Odisea, nin polo Xénese, senón coa Canción de Amergin.^[24]

Xenealoxía

Brate

Breogán

Breogha

Cuailgne

Muirtheimhne

Ite

Bile

Cualu

Fuad

Bladh

Eibhle

Nár

Lughaidh

Míl Espáine

Scota

Érimón

Eber Finn

Amergin Glúingel

Éber Donn

Fial nic Miled

Dill nic Mil

Ír mac

Notas

1. tamén escrito Amorghain, Amairgin, Amorgen, Aimhirghin
2. Lebor Gabála Érenn §65-95 Arquivado 06 de xullo de 2010 en Wayback Machine.
3. Maighréad C. Ní Dobs, "Tochomlad mac Miledh a hEspain i nErind: no Cath Tailten?" Arquivado 23 de outubro de 2007 en Wayback Machine. Études Celtiques v.II, París: Librairie E. Droz, 1937
4. Geoffrey Keating, Foas Feasa ar Éirinn 1.21, 22, 23
5. Annals of the Four Masters M3500-3503
6. Geoffrey Keating, Foras Feasa ar Éirinn 1.24
7. James MacKillop, Dictionary of Celtic Mythology, Oxford University Press, 1998, p. 13
8. Leabhar Gabhála na hÉireann, lch. 49, sa Leabhar Laighneach ar CELT
9. dírend ar eDIL
10. séig ar eDIL
11. 4 é ar eDIL
12. 2 bri ar eDIL
13. gleth ar eDIL
14. clochar ar eDIL
15. ésca(e), éisce ar eDIL
16. doén ar eDIL
17. gal
18. gair² (b) Lit. At teanglann.ie FGB
19. dú 1. ar teanglann.ie FGB; áit
20. Féach tibh ar teanglann.ie FGB
21. daon ar teanglann.ie FGB; duine daonna
22. cáinte ar teanglann.ie FGB; aoir
23. luarnalubre.com (ed.). "Mar Maior (WARNER 2012) 01 A Invocación de Amergín". Arquivado dende o orixinal o 27 de maio de 2020. Consultado o 18 de novembro de 2019. 
24. "Galicia un relato no mundo: discurso da inauguración – Capítulo 0". Consultado o 2022-02-18.