Batalla de Tampere

Batalla de Tampere
Parte de Guerra civil finlandesa
Barrio de Tammela logo da batalla
Data 15 de marzo – 6 de abril de 1918 Lugar Tampere, Finlandia Resultado Vitoria decisiva Branca
Belixerantes
Garda Branca Brigada sueca	Garda Vermella
Líderes
C. G. E. Mannerheim Hjalmar Frisell	Hugo Salmela † Georgy Bulatsel (prisioneiro de guerra) Ali Aaltonen Verner Lehtimäki
Forzas en combate
16 000 400 voluntarios suecos	14 000
Baixas
820 mortos	2 000 mortos[1] 10 000 - 11 000 capturados[1]

A batalla de Tampere tivo lugar entre o 15 de marzo e o 6 de abril de 1918 na cidade finlandesa de Tampere no marco da guerra civil finlandesa. A batalla, na que se enfrontaron Brancos e Vermellos, é a máis coñecida e a máis dura das libradas durante a contenda. Na batalla participaron máis de 30 000 combatentes, o que a converteu nunha das maiores batallas da historia dos países nórdicos. Hoxe é lembrada especialmente polas súas sanguentas consecuencias, xa que os Brancos executaron centos de Vermellos capitulados e tomaron 11 000 prisioneiros no campo de Kalevankangas.^[2]

A caída de Tampere, o maior centro industrial de Finlandia, marcou o principio da fin da República Socialista dos Traballadores de Finlandia, establecida no sur do país, e a guerra tornouse mesmo máis violenta con episodios de terror por parte de ambos os bandos, con masacres dunha parte e represalias como resposta pola outra.^[3]

Antecedentes

Na década de 1910, Tampere era a terceira cidade máis grande de Finlandia cunha poboación de aproximadamente 60 000 habitantes, incluídos os suburbios. Era a cidade máis industrializada en Finlandia e era considerada a capital do movemento obreiro finlandés. Tampere xogara un papel central na folga xeral de 1905, e a cidade era unha fortaleza para os sindicatos e o Partido Socialdemócrata.^[4]

En Tampere a Garda Vermella fíxose co poder a máis tardar a finais de xaneiro de 1918.^[5] Xa en decembro a Casa dos Traballadores de Tampere acolleu unha reunión á que asistiron os líderes das Gardas Vermellas de todo o sur de Finlandia, na que e se encontraban entre os presentes Hugo Salmela e Viktor Ripatti da Garda Vermella de Lappeenranta. Durante os dous meses e medio de milicia as tropas de Tampere loitaron nas frontes de Vilppula e Ikaalinen. A poboación simpatizante co bando Branco foi sometida a inspeccións de vivendas e rexistros de armas en Tampere. Na cidade houbo pouco terror Vermello, mais producíronse algúns asasinatos cometidos por gardas de fóra da cidade. Con todo os ánimos, acendéronse principalmente polo masacre de Sinula o 28 de xaneiro.^[6] Tamén en Tampere o industrial Kaarlo Granat foi asasinado pola Garda Vermella de Turku.^[7] Ao mesmo tempo disparáronlle ao deputado Ernst Saari en Pyynikillä e ao propietario dunha vila en Pispala en nome dos Brancos o 29 de marzo.^[8]

Cando comezou a guerra civil a finais de xaneiro de 1918, os Vermellos atacaron o importante nó ferroviario de Haapamäki, situado 100 km ao norte de Tampere. A fronte axiña se estableceu a 50–60 km ao norte de Tampere e a fronte de Tavastia converteuse no principal escenario da guerra. A gran poboación de clase traballadora e as conexións ferroviarias fixeron de Tampere a principal base da Garda Vermella, anda que o goberno vermello traballaba en Helsinqui. A Garda Vermella de Tampere tiña máis de 6 000 membros, incluídas 300 mulleres.^[4]

En febreiro de 1918, o xeneral Mannerheim deliberou sobre onde poñer o foco da ofensiva xeral dos Brancos. Había dúas fortalezas inimigas estratéxicas vitais: Tampere, a maior cidade industrial de Finlandia no suroeste, e Viipuri, a principal cidade de Carelia. Aínda que apoderarse de Viipuri ofrecía moitas vantaxes, o seu exército falto de habilidades de combate e o potencial dun gran contraataque polos Vermellos na área ou no suroeste facíano demasiado arriscado.^[9]

A batalla

Mannerheim decidiu atacar primeiro Tampere. Lanzou o principal asalto o 16 de marzo de 1918, en Längelmäki, a 65 km ao nordeste da cidade, a través do flanco dereito da defensa dos Vermellos. Ao mesmo tempo, os Brancos atacaron a través da primeira liña da fronte norte de Vilppula–Kuru–Kyröskoski–Suodenniemi. Aínda que os Brancos non estaban afeitos á guerra ofensiva, algunhas unidades da Garda Vermella colapsaron e retrocederon en pánico baixo o peso da ofensiva, mentres que outros destacamentos Vermellos defenderon as súas posicións ata o final e foron capaces de frear o avance das tropas Brancas. Finalmente, os Brancos sitiaron Tampere. Cortaron a conexión dos Vermellos cara ao sur en Lempäälä o 24 de marzo e cara ao oeste en Siuro, Nokia, e Ylöjärvi o 25 de marzo.^[9][10][11]

Na batalla de Tampere loitaron entre 16 000 soldados Brancos e 14 000 Vermellos. Foi a primeira batalla urbana a grande escala de Finlandia e un dos catro enfrontamentos militares máis decisivos da guerra. A loita pola área de Tampere comezou o 28 de marzo, na véspera da Pascua de 1918, posteriormente chamado "Xoves Santo sanguento", no cemiterio de Kalevankangas. O Exército Branco non conseguiu unha vitoria decisiva no feroz combate e sufriu máis do 50 % de perdas nalgunhas das súas unidades. Os Brancos tiveron que reorganizar as súas tropas e plans de batalla, logrando atacar o centro da cidade nas primeiras horas do 3 de abril.^{[12][9][10][11][13][14]}

Logo dun bombardeo de artillaría pesado e concentrado, as Gardas Brancas avanzaron de casa en casa e de rúa a rúa, mentres que as Gardas Vermellas se retiraban. Na tardiña do 3 de abril os Brancos chegaron á beira oriental dos rápidos do Tammerkoski. Os intentos dos Vermellos de romper o asedio de Tampere dende o exterior a través da liña ferroviaria Helsinqui-Tampere fracasaron. As Gardas Vermellas perderon as partes occidentais entre o 4 e o 5 de abril. A casa do concello de Tampere estaba entre os últimos bastións Vermellos. A batalla finalizou o 6 de abril de 1918 coa rendición das forzas Vermellas nas sección de Pyynikki e Pispala en Tampere.^{[12][9][10][11][13][14]}

Os Vermellos, agora á defensiva, amosaron unha motivación maior para loitar durante a batalla. O xeneral Mannerheim viuse obrigado a despregar algúns dos destacamentos Jäger, inicialmente destinados a ser conservados para o seu uso posterior na área de Viipuri. A batalla de Tampere foi a acción máis sanguenta da guerra civil. O Exército Branco perdeu de 700 a 900 combatentes, incluídos 50 Jägers, o maior número de mortes que sufriu o batallón Jäger nunha soa batalla da guerra de 1918. As Gardas Vermellas perderon de 1 000 a 1 500 combatentes, con outros 11 000–12 000 capturados. 71 civís morreron, principalmente a causa do fogo de artillaría. As partes orientais da cidade, que consistían principalmente en edificios de madeira, foron destruídas por completo.^{[15][9][10][11][13][14]}

Sitio de Tampere

Como as ofensivas vermellas fracasaron a finais de febreiro e principios de marzo, os brancos lanzaron a súa operación contra Tampere o 15 de marzo. O obxectivo era rodear as tropas vermellas na fronte de Tavastia e logo invadir Tampere. Producíronse intensos combates en Jämsä, Orivesi, Ruovesi e Vilppula. Os máis feroces foron a batalla de Länkipohja en Jämsä o 16 de marzo e a batalla de Orivesi dous días despois. A fronte vermella colapsou e as tropas retiráronse a Tampere, Onde os Vermellos contaban entón cuns 15 000 combatentes. En lugar de capitular, os Vermellos decidiron defender a cidade o maior tempo posible. Os Brancos chegaron a Tampere o 23 de marzo e sitiaron a cidade con 17 000 homes na maior operación militar da guerra. Libráronse batallas relacionadas nas áreas de Ylöjärvi, Pirkkala, Messukylä, Aitolahti, Lempäälä, Vesilahti e Tottijärvi, así como máis ao oeste na Fronte de Satakunta en Karkku e Hämeenkyrö.^[4]

O 23 de marzo os Brancos aproximáronse a Tampere dende o nordés e enfrontáronse coa defensa Vermella en Vehmainen, 10 quilómetros ao leste da cidade. Durante os seguintes dous días, os Brancos atacaron tamén o suburbio de Messukylä no sueste e a vila de Lempäälä, situada 15 quilómetros ao sur de Tampere, mais foron repelidos. A artillaría Branca comezou a disparar sobre a cidade e os Vermellos foron obrigados a evacuar o distrito traballador de Tammela, ao leste da cidade. Os brancos capturaron a vila de Kangasala, a 15 quilómetros ao leste de Tampere, mais empregando un tren blindado 300 Vermellos conseguiron abrirse paso entre as tropas Brancas que avanzaban e fuxiron a Messukylä. A noite do 24 de marzo os Vermellos perderon finalmente Lempäälä. Os Brancos agora podían cortar a liña ferroviaria Riihimäki–Tampere, a principal liña de subministración Vermella.^[2]

Os Brancos completaron o asedio o 26 de marzo tomando a estación ferroviaria de Siuro na liña ferroviaria a Pori, 20 quilómetros ao oeste de Tampere.^[2] O mesmo día, os Vermellos deixaron os seus postos defensivos en Messukylä, formando unha nova liña defensiva ao lado do distrito de Kaleva. Os Brancos tamén lograron capturar Ylöjärvi, situado 10 quilómetros ao noroeste de Tampere. Logo de tomar Ylöjärvi, os Brancos inmediatamente continuaron o ataque no lado occidental da cidade en Epilä e no sur en Hatanpää, mais sufriron fortes pierdas e foron rexeitados. Pola súa banda, os Vermellos lanzaron un contraataque de 3 000 homes en Lemäälä, baixo o mando de Eino Rahja. As Gardas Vermellas de Turku e Yläne tentaron un avance simultáneo ao longo da liña ferroviaria que se dirixía a Helsinqui polo sur. Morreron máis de 30 combatentes e o tren blindado tivo que retroceder. O 27 de marzo, a loita continuou na área de Messukylä–Kaleva, así como en Epilä e Lempäälä.^[4]

Soldados vermellos feridos nun hospital.

Xoves Santo Sanguento: 28 de marzo

O 28 de marzo, os Brancos sufriron o maior número de Baixas nun día na guerra ata o momento, no que posteriormente foi coñecido como "Xoves Santo Sanguento". Os Brancos completaron unha grande ofensiva para finalmente entrar na cidade. A loita concentrouse nas áreas do Cemiterio de Kalevankangas e o Hipódromo ás aforas do leste de Tampere. O ataque iniciouse ás 9:00 am. Logo de sete horas de loita, os Brancos conseguiron repeler as Vermellos do distrito de Kaleva, mais non puideron chegar á cidade.^[4]

En lugar da Garda Branca paramilitar, o Exército Branco agora empregada tropas compostas por recrutas e lideradas por oficiais Jäger. Os recrutas eran máis doados de comandar e enviar a unha dura batalla que os Gardas Brancos voluntarios. En lugar da desobediencia, o problema agora era a falta de experiencia no campo de batalla que á vez significaba grandes perdas. Tres batallóns Brancos tiveron canto menos 200 baixas, as baixas totais foron superiores ao 50% das súas forzas en mortos ou feridos. Tamén a voluntaria Brigada Sueca e as tropas Jäger adestradas en Alemaña sufriron fortes baixas. Os suecos estaban vestidos con trajes brancos de camuflaxe para a neve, o que os convertía nun branco doado, xa que apenas había neve. Os Jägers levaban uniformes verdes que destacaban facilmente entre os soldados vestidos de gris. Como resultado, a forza de 400 efectivos da Brigada Sueca perdeu 20 integrantes e as tropas Jäger 27 oficiais.^[4]

Ao longo do día, os Vermellos mataron a entre 50 e 70 combatentes. O líder Vermello Hugo Salmela morreu logo de que unha granada de man estoupara accidentalmente no seu cuartel xeral.^[2] Foi sucedido por Verner Lehtimäki. Segundo o xornalista francés Henry Laporte, Lehtimäki conduciu no seu coche dun lado a outro ao longo das liñas Vermellas para alentar aos seus homes.^[16] Laporte era un oficial retirado que regresaba dunha misión oficial en Rusia. Máis tarde describiu as súas experiencias na batalla de Tampere no libro de 1929 Le Premier Échec des Rouges.^[17]

Logo do ataque frustrado, os Brancos detiveron a súa ofensiva durante os seguintes cinco días. Só a artillaría golpeaba a cidade. O fogo de artillaría matou canto menos a 20 civís, algúns deles neutrais ou simpatizantes dos Brancos, e destruíu os barrios de clase trabalhadora de Tammela e Kyttälä case por completo. Durante este período de cinco días, a loita continuou en Lempäälä, onde os Vermellos aínda tentaban desesperadamente abrirse camiño.^[4]

Voluntarios suecos.

A batalla na cidade

Os Brancos lanzaron a súa ofensiva decisiva o 3 de abril ás 2:30 am. Durante o primeiro día conseguiron controlar os distritos obreiros orientais de Tammela e Kyttälä a pesar da forte resistencia. A loita librouse bloque por bloque e casa por casa. Finalmente os Brancos chegaron aos rápidos de Tammerkoski que dividen a cidade en dúas partes. Durante o día os Brancos sufriron 207 baixas e os Vermellos entre 115 e 170. Ademais, case 20 civís perderon a vida.^[4] Como saír da cidade era imposible, a xente dos suburbios refuxiouse no centro. As igrexas e edificios públicos estaban ateigados de refuxiados, e as persoas que vivían no centro refuxiáronse nos seus sotos.^[18] 1 700 refuxiáronse na catedral de Tampere.^[2]

Vermellos mortos no Palacio de Näsilinna.

Unha das operacións máis famosas da batalla lebouse a cabo o mesmo día. Unha unidade Branca dirixida polo jäger Gunnar Melin tomou o Palacio de Näsilinna no outeiro de Näsinkallio, só para perdelo de novo esa mesma noite, xa que as forzas principais estaban atrapadas na beira oriental do Tammerkoski. As tropas de Melin executaron a 20 Vermellos que se remdiran no patio do Palacio de Näsinlinna Palace a peasar dos panfletos asinados polo comandante Branco C. G. E. Mannerheim afirmando que os Brancos non dispararían os prisioneiros.^[4]

Ás 4:00 da mañá seguinte os Brancos cruzaron o Tammerkoski en varios puntos, incluídos a ponte ferroviaria, e as pontes Satakunnansilta e Hämeensilta. Pola noite cegaron a Hämeenpuisto, na lado oeste da cidade. O 5 de abril, os Brancos lograron tomar o resto da cidade. O último reduto Vermello era a Casa do Concello, defendido conxuntamente por combatentes mulleres e homes. Segundo a lenda, a Casa do Concello durou tanto tempo como a Garda Vermella feminina de Tampere negouse a capitular. Os últimos defensores da Casa do Concello rendéronse finalmente ás 5:30 pm. Os Vermellos restantes retiráronse aos suburbios de Pyynikki e Pispala. Pola noite un gran número de Vermellos logrou fuxir a través do xeo dos lagos Pyhäjärvi e Näsujärvi. Entre eles estaban os líderes Vermellos Verner Lehtimäki, Ali Aaltonen e K. M. Evä.^[4]

O 6 de abril os Brancos estaban a piques de atacar os suburbios occidentais, mais ás 8:30 am izouse unha bandeira branca no alto da Torre de Pyynikki e a batalla finalizou. Con todo, aínda houbo algúns francotiradores Vermellos solitarios durante un par de días.^[4]

Vermellos capturados na Praza Central de Tampere.

Consecuencias

Perdas

O número de vítimas non está claro. Xeralmente estímase o número de Brancos asasinados entre 600 e 820, e o de vermellos entre os 600 e os 1 000. Un milleiro de Vermellos e os 200 rusos que se encontraban na cidade tamén foron executados xusto despois de que os Vermellos se rendiran. A maior parte dos rusos eran soldados. As execucións incluíron a mulleres e nenos, aínda que as mulleres combatentes capturadas non foron fusiladas sistematicamente polos Brancos como ocorreu posteriormente en Lahti e Viipuri.^[4] Mesmo persoas que non estiveran involucradas na batalla nin pertencían á Garda Vermella foron feitas prisioneiras e asasinadas.^[18]

De acordo con algunhas fontes, unha fosa común no Cemiterio de Kalevankangas contén 2 751 Vermellos dos cales 1 208 morreron en combate. A base de datos de Vítimas de Guerra en Finlandia 1914–1922 contén o nome de 824 Brancos, 1 087 Vermellos e 67 descoñecidos ou neutrais.^[4]

Algunhas personalidades salientables que morreron na batalla de Tampere foron o historiador sueco Olof Palme,^[19] os membros do Parlamento Ernst Saari^[20] e Juho Lehmus,^[21] o editor e tradutor Matti Kivekäs,^[22] o poeta Juhani Siljo,^[23] o oficial ruso Georgij Bulatsel^[24] e os atletas olímpicos David Kolehmainen^[25] e Kalle Viljamaa.^[26]

Prisioneiros de guerra

Véxase tamén: Campo de Kalevankangas.

Como o número de capitulados fíxose demasiado grande, era imposible fusilalos a todos. Os Brancos reuniron a máis de 10 000 Vermellos na Praza Central (en finés Keskustori), onde tiveron que estar durante case 24 horas. Entón os prisioneiros foron transferidos a un campo de prisioneiros creado no distrito de Kaleva, a dous quilómetros ao leste da cidade, a onde tiveron que marchar andando. Algúns dos prisioneiros foron inicialmente confinados en escolas locais e outros edificios públicos, para ser transferidos a finais de maio ao campo de Kalevankangas.^[4][27] Durante os seguintes cinco meses 1 228 Vermellos morreron no campo de prisioneiros de Tampere vítimas das execucións, as enfermidades ou a fame.^[4]

O campo de prisioneiros estaba formado por 21 barracóns militares e outros varios edificios que pertenceran ao exército ruso. A área estaba rodeada por arame de espiñas e custodiada por metralladoras.^[28][29] O campo estivo en funcionamento ata principios de 1919.^[30]

Memoriais

A estatua do comandante do Exército Branco C. G. E. Mannerheim permanece no lugar no que observou a batalla. Inicialmente suxeriuse que a controversa estatua se situara no parque Koskipuisto en 1939, mais finalmente foi erixida nun outeiro a oito quilómetros do centro de Tampere en 1956.^[31] Debido á súa remota localización, a estatua foi frecuentemente vandalizada ao longo dos anos por parte de grupos locals de anarquistas e radicais de esquerda.^[32] Vapaudenpatsas (en galego "Estatua da Liberdade"), do escultor Viktor Jansson, é outrace estatua conmemorativa da conquista de Tampere polo Exército Branco. Foi situada en Hämeenpuisto en 1921. O modelo da figura foi o clérigo de extrema dereita Elias Simojoki. A estatua sostén unha espada apuntando cara á Casa dos Traballadores de Tampere no outro lado do bulevar.^[33] A estatua é chamada con frecuencia Rummin-Jussi, polo alcume do verdugo Branco Johannes From, responsable do asasinato de máis de 70 Vermellos.^[34] A placa conmemorativa da Brigada Sueca está situada preto do Cemiterio de Kalevankangas e é obra do escultor Gunnar Finne.^[35]

O memorial Vermello foi erixido no Cemiterio de Kalevankangas en 1941. Foi deseñado polo escultor Jussi Hietanen, quen se encontraba no Campo de Prisioneiros de Kalevankangas en 1918, cando tiña 15 anos. Outro memorial se encontra en Pispala, no lugar no que se renderon as últimas forzas Vermellas.^[36]

En abril de 2008 inaugurouse a exposición "Tampere 1918" no centro museístico Vapriikki de Tampere, creada en colaboración co Departamento de Historia da Universidade de Tampere. Nela podía achegarse aos eventos tiveron lugar na cidade na primavera de 1918 a través de diferentes obxectos, imaxes e recreacións de escenarios. Inicialmente a exposición duraría dous anos, mais posteriormente ampliouse o período.^[37][38] A principios de setembro de 2023 a exposición pechou as súas portas logo de máis de 15 anos. Co peche da exposición, o centro museístico creou unha páxina web onde se achega información sobre os feitos a través de experiencias e xogos virtuais en 3D, artigos, fotografías e vídeos, e permite facer unha visita á exposición, que foi filmada e se encontra no sitio web de Vapriikki.^[39]

Notas

1. Jaques, Tony (2007). Dictionary of Battles and Sieges: P-Z (en inglés). Greenwood Publishing Group. p. 993. ISBN 978-0-313-33539-6. 
2. Jalonen, Jussi (8 de outubro de 2014). "Battle of Tampere" (en inglés). International Encyclopedia of the First World War. Consultado o 2 de outubro de 2019. 
3. Haapala, Pertti; Tikka, Marko (2012). "Revolution, Civil War and Terror in Finland in 1918". War in Peace (en inglés). Oxford University Press. pp. 78–79. ISBN 978-0-19-965491-8. 
4. Roselius, Aapo (2006). Amatöörien sota. Rintamataisteluiden henkilötappiot Suomen sisällissodassa 1918 (en finés). Helsinqui: Oficina do Primeiro Ministro de Finlandia. pp. 31–51. ISBN 978-952-53549-2-8. 
5. Ytlikangas 1993, p. 30-33.
6. Hoppu & Haapala 2008, p. 58.
7. Ylikangas 1993, p. 40.
8. Hoppu & Haapala 2008, p. 60.
9. Ahto 1993, pp. 180–445.
10. Ylikangas 1993, pp. 103–295, 429–443.
11. Aunesluoma & Häikiö 1995, pp. 92–97.
12. Lappalainen 1981, pp. 144–148, 156–170.
13. Hoppu 2008b, pp. 96–161.
14. Tikka 2014, pp. 90–118.
15. Upton, Anthony F. (1981). Vallankumous Suomessa 1917–1918, II (en finés). Jyväskylä: Gummerus. pp. 317–368. ISBN 951-26-2022-7. 
16. Lehtimäki, Kimmo. "Verner Lehtimäen elämästä" (PDF) (en finés). migrationinstitute.fi. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 04 de marzo de 2016. Consultado o 20 de febreiro de 2020. 
17. Derry, T. K. (2000). History of Scandinavia: Norway, Sweden, Denmark, Finland, and Iceland (en inglés). Minneapolis: University Of Minnesota Press. p. 423. ISBN 978-081-66379-9-7. 
18. Junila, Marianne (2014). "War through the Children's Eyes". The Finnish Civil War 1918: History, Memory, Legacy (en inglés). Leiden–Boston: Brill Publishing. pp. 231, 245–246. ISBN 978-900-42436-6-8. 
19. Palme, Christian (26 de novembro de 1995). "Olof Palme (1884 -1918). Mannen som kunde ha blivit en svensk fascistledare" (en sueco). Dagens Nyheter. Arquivado dende o orixinal o 20 de decembro de 2016. Consultado o 18 de outubro de 2019. 
20. Ylitalo, Teppo (5 de xuño 2012). "Ernst Saari (1882–1918)" (en finés). HELEMI – Lapuan historiallinen tietokanta. Arquivado dende o orixinal o 18 de setembro de 2020. Consultado o 18 de outubro de 2019. 
21. "Juho Lehmus" (en finés). Parlamento de Finlandia. Consultado o 18 de outubro de 2019. 
22. Lindstedt, Risto (3 de maio de 2007). "Viimeinen kesä" (en finés). Suomen Kuvalehti. Consultado o 18 de outubro de 2019. 
23. Ahokas, Jaakko (1997). A History of Finnish Literature (en inglés). Milton Park: Taylor & Francis Group. p. 274. ISBN 978-070-07087-2-7. 
24. Haapala, Pertti; Hoppu, Tuomas (2009). Sisällissodan pikkujättiläinen (en finés). Porvoo: WSOY. p. 174. ISBN 978-951-03545-2-0. 
25. Arponen, Antti O. (2013). "Vuoden 1918 kahinoissa kuoli viisi suomalaista olympiaurheilijaa" (en finés). Suomen Urheilutietäjät. Arquivado dende o orixinal o 05 de marzo de 2017. Consultado o 18 de outubro de 2019. 
26. "Viljamaa, Kalle Albinus" (en finés). Base de datos das Vítimas de Guerra en Finlandia 1914–1922. Arquivado dende o orixinal o 18 de outubro de 2019. Consultado o 18 de outubro de 2019. 
27. Viitanen, Jani; Suodenjoki, Sami. "Sota ja vankileirit Tampereella" (en finés). University of Tampere. Arquivado dende o orixinal o 01 de febreiro de 2010. Consultado o 7 de decembro de 2019. 
28. Pekkalainen, Tuulikki (2014). Lapset sodassa 1918 (en finés). Helsinki: Tammi. ISBN 978-951-31693-9-8. 
29. "Tampereen vankileiriä muistetaan" (en finés). vanha.verkkouutiset.fi. 8 de maio de 1998. Consultado o 7 de decembro de 2019. 
30. Koskinen, Anu Leena (22 de abril de 2018). "Tampereen pahamaineinen vankileiri sijaitsi sata vuotta sitten täällä – Nyt paikalla on tavallisia kerrostaloja ja suosittu puisto". Aamulehti (en finés). Arquivado dende o orixinal o 06 de decembro de 2019. Consultado o 7 de decembro de 2019. 
31. Cidade de Tampere, ed. (2006). "Evert Porila" (en finés). Consultado o 28 de marzo de 2020. 
32. "Mannerheimin patsas töhrittiin Tampereella jälleen - puhtaaksi itsenäisyyspäivään mennessä". Yle (en finés). 25 de novembro de 2013. Consultado o 28 de marzo de 2020. 
33. "Viktor Jansson" (en finés). Cidade de Tampere. 2006. Consultado o 28 de marzo de 2020. 
34. "Vapaudenpatsas töhrittiin anarkistien A:lla Tampereella". Yle (en finés). 30 de abril de 2015. Consultado o 28 de marzo de 2020. 
35. "RUOTSALAISEN PRIKAATIN MUISTOKIVI 1918" (en finés). Cidade de Tampere. 2006. Consultado o 28 de marzo de 2020. 
36. "Vakaumuksensa puolesta kuolleiden muistomerkki" (en finés). Työväenmuseo Werstas. 2006. Arquivado dende o orixinal o 05 de marzo de 2017. Consultado o 28 de marzo de 2020. 
37. "Tampere 1918" (en inglés). Vapriikki. Arquivado dende o orixinal o 19 de febreiro de 2020. Consultado o 28 de marzo de 2020. 
38. "Tampere 1918" (en finés). Vapriikki. Consultado o 28 de marzo de 2020. 
39. "VAPRIIKKI AVASI TAMPERE 1918 SISÄLLISSOTAMUSEO -SIVUSTON" (en finés). Vapriikki.fi. 11 de setembro de 2023. Consultado o 2 de outubro de 2023. 

Véxase tamén

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Batalla de Tampere

Bibliografía

• Ahto, Sampo (1993). Sotaretkillä. In: Manninen, O. (ed.) Itsenäistymisen vuodet 1917–1920, II Taistelu vallasta (en finés). Helsinqui: Valtion painatuskeskus. pp. 180–445. ISBN 951-37-0728-8. 
• Aunesluoma, Juhana; Häikiö, Martti (1995). Suomen vapaussota 1918. Kartasto ja tutkimusopas. Porvoo: WSOY. ISBN 951-0-20174-X. 
• Hoppu, Tuomas (2008). Tampere – sodan katkerin taistelu. In: Hoppu, T. et al. (eds.) Tampere 1918 (en finés). Tampere: Tampereen museot. pp. 96–161. ISBN 978-951-609-369-0. 
• Lappalainen, Jussi T. (1981). Punakaartin sota II (en finés). Helsinqui: Valtion painatuskeskus. ISBN 951-859-072-9. 
• Malmi, Timo; Järvelä, Ari (2008). Tampere tulessa 1918 (en finés). Jyväskylä: Atena. ISBN 978-951-796-520-0. 
• Tikka, Marko (2014). Tepora, T.; Roselius, A., eds. Warfare & Terror in 1918. The Finnish Civil War 1918: History, Memory, Legacy (en inglés) (Leiden: Brill). pp. 90–118. ISBN 978-90-04-24366-8. 
• Ylikangas, Heikki (1993). Tie Tampereelle (en finés). Porvoo: WSOY. ISBN 951-0-18897-2. 

Ligazóns externas

• "Tampere 1928 sisällissotamuseo". Museokeskus Vapriikki.  (en finés) (en inglés)