Castelán colombiano

Castelán colombiano
Outros nomes:	Español colombiano
Falado en:	Colombia
Total de falantes:	49,6 millóns (2018)[1]
Familia:	Indoeuropea  Itálica   Románica    Occidental     Galoibérica      Iberorrománica       Ibero-occidental        Castelán         Castelán colombiano
Escrita:	Alfabeto latino
Status oficial
Lingua oficial de:	Colombia
Regulado por:	Academia Colombiana da Lingua
Códigos de lingua
ISO 639-1:	es
ISO 639-2:	spa
ISO 639-3:	spa
SIL:	SPN
Mapa
Status

O castelán colombiano é a variedade da lingua castelá ou español que é falado na República de Colombia como a súa lingua nacional oficial e común.^[2] É o segundo país do mundo con máis falantes nativos de castelán en cifras absolutas, logo de México. O 99,2% da poboación fala castelán,^[3] sobre unha poboación de máis de 50 millóns de persoas (2020).^[4] O termo ten máis relevancia xeográfica ca lingüística, xa que os dialectos que se falan nas diversas rexións de Colombia son bastante diversos. As falas das áreas costeiras tenden a exhibir innovacións fonolóxicas típicas do castelán caribeño, mentres que as variedades das terras altas foron historicamente máis conservadoras. O castelán é cooficial nos territorios de grupos étnicos de linguas e dialectos indíxenas, e a educación neles é bilingüe.^[2] No país fálanse arredor de 10 dialectos da lingua castelá. A fala de Bogotá, unha variedade polo xeral conservadora do castelán colombiano, ten un alto prestixio social entre os falantes de castelán de toda América Latina.^[5]

Principais dialectos

En Colombia existen distintos dialectos como resultado da súa complexa xeografía marcada por tres cordilleiras dos Andes que deu como resultado pouco acceso e comunicación entre as rexións. Son distinguibles para calquera falante de castelán os dialectos andinos e os dialectos costeiros do Caribe e do Pacífico.^[6]

En liñas xerais, os dos macrodialectos colombianos, os costeiros e os de interior, amosan claros paralelismos cos dialectos meridionais e setentrionais de España respectivamente. O castelán do interior, semellante ao español setentrional, de consonantismo forte, articula con claridade a -s postvocálica ou final de palabra, ten -n final alveolar firme e non debilita o -l preconsonántico en [r]. O castelán costeiro é semellante ao español meridional de España, de consonantismo débil, debilita o -s postvocálico ou final ("los costeños" > "loh cohteño"), articula o -n como velar (camión > camiong) e nalgunhas zonas debilita o -l preconsántico en [r] ("alguno > arguno"). En morfoloxía, o de interior conserva de forma parcial o voseo antigo castelán (zona occidental) mentres que o costeiro fai uso extenso de tú como en toda a conca do Caribe. Cómpre sinalar que no sur da Guajira e o norte de Cesar, úsase un voseo verbal semellante ao do veciño estado venezolano de Zulia.

A partir destas 2 "superzonas" dialectais, pódese realizar a seguinte división:

• Superdialecto costeiro
  • Zona Caribe (castelán caribeño ou "costeño")
  • Zona Pacífica (castelán ecuatorial ou "chocoano")

• Superdialecto Central (Rexión Andina)
  • Zona Occidental
    • Subzona Paisa (castelán paisa ou antioqueño)
    • Subzona Caucana (castelán vallecaucano ou valluno/caleño)
    • Subzona Nariñense (castelán pastuso)
  • Zona Oriental
    • Subzona Cundiboyacense (castelán cundiboyacense, castelán bogotano ou rolo)
    • Subzona Santandereana (castelán santandereano)
    • Subzona Opita (castelán tolimense e huilense)
• Castelán llanero
• Castelán amazónico

Notas

1. Instituto Cervantes, El Español: Una Lengua Viva (2018), «1. El Español en Cifras», pp. 6-7
2. Senado de Colombia. "CONSTITUCION POLÍTICA DE COLOMBIA - ARTÍCULO 10". Arquivado dende o orixinal o 19 de xaneiro de 2012. Consultado o 13 de febreiro de 2012. 
3. Páxina 28 de: Demografía de la lengua española Arquivado 23 de setembro de 2010 en Wayback Machine..
4. "Copia archivada". Arquivado dende o orixinal o 05 de setembro de 2015. Consultado o 5 de setembro de 2015. 
5. (Lipski 1994, pp. 205–207)
6. José Joaquín Montes Giraldo. "El español de Colombia - Propuesta de clasificación dialectal" (PDF). Consultado o 13 de febreiro de 2012. 

Véxase tamén

Outros artigos

• Linguas de Colombia

Bibliografía

• Canfield, D. Lincoln (1981). Spanish Pronunciation in the Americas. Chicago: University of Chicago Press. pp. 34–38, "Colombia". ISBN 978-0-226-09262-1. 
• Díaz Collazos, Ana María (2015). Desarrollo sociolingüístico del voseo en la región andina de Colombia. Berlín: De Gruyter. ISBN 978-3-11-040414-2. doi:10.1515/9783110404142. Arquivado dende o orixinal o 05-05-2019. Consultado o 01-12-2020. 
• Flórez, Luis (1964). El español hablado en Colombia y su atlas lingüístico: Presente y futuro de la lengua española 1. Madrid: OFINES. pp. 5–77. 
• Garrido, Marisol (2007). Language Attitude in Colombian Spanish: Cachacos vs. Costeños. LLJournal 2. Arquivado dende o orixinal o 23 de abril de 2012. Consultado o 2011-11-04. 
• Lipski, John M. (1994). Latin American Spanish. Longman. ISBN 978-0-582-08761-3. 
• Low, Peter (2015), Colombian Spanish: Phrases, Expressions and Tips to Help You Speak Like a Local, Travelloco Publishing, ISBN 978-1-5262-0248-2
• Ringer Uber, Diane (1985). The Dual Function of usted: Forms of Address in Bogotá, Colombia. Hispania 68. pp. 388–392. JSTOR 342216. doi:10.2307/342216.