Dextrano

Non confundir con dextrina.

Dextrano.

O dextrano é un polisacárido complexo ramificado formado por unidades de glicosa constituído por cadeas de variada lonxitude (de 3 a 2000 quilodaltons) de orixe bacteriana. Ten usos terapéuticos como anticoagulante (antitrombótico), para reducir a viscosidade do sangue, e no tratamento da anemia^[1].

A cadea principal consta de glicosas unidas por enlace O-glicosídico α-1,6, e as ramas únense á cadea principal por enlaces α-1,3 nos puntos de ramificación^[2] (no producido por Leuconostoc mesenteroides). É soluble en auga. A súa rotación óptica específica vai de +195 a +201 a 25 °C^[3].

O dextrano é sintetizado a partir da sacarosa por certas bacterias do ácido láctico, como Leuconostoc mesenteroides e Streptococcus mutans. A placa dental é rica en dextranos. Tamén forman dextranos as bacterias do ácido láctico Lactobacillus brevis, que, xunto con lévedos, forman os gránulos (tibicos) da auga de quefir, bebida fermentada con efectos supostamente beneficiosos para a saúde.

Os dextranos foron descubertos por Louis Pasteur como un produto microbiolóxico que atopou no viño.^[4]

Aplicacións

Microcirurxía

Os dextranos úsanse con frecuencia en microcirurxía para diminuír a trombose vascular. Os efectos antitrombóticos dos dextranos están mediados pola súa unión aos eritrocitos, plaquetas, e ao endotelio vascular, o que incrementa a súa electronegatividade e así reduce a agregación dos eritrocitos e a adherencia das plaquetas. Os dextranos tamén reducen o factor VIII-Ag factor de von Willebrand, o que fai diminuír a función plaquetaria. Os coágulos formados despois da administración de dextranos son lisados máis facilmente debido á estrutura alterada do trombo (distribución máis regular das plaquetas e rede de fibrina máis grosa). Ao inhibiren a α-2 antiplasmina, os dextranos serven como activadores dos plasminóxenos, polo que posúen características trombolíticas.

Ademais destas características, os dextranos grandes, os cales non poden atravesar as paredes dos vasos sanguíneos, son potentes axentes osmóticos, e utilízanse para o tratamento rápido da hipovolemia. A hemodilución causada polo aumento do volume sanguíneo co uso de dextranos mellora o fluxo sanguíneo, e tamén a permeabilidade das microanastomoses, e reduce as tromboses.

Hai dextranos para uso clínico de múltiples pesos moleculares desde 10.000 Da a 150.000 Da. Os dextranos máis grandes excrétanse dificilmente polos riles e permanecen no sangue durante semanas ata que son metabolizados. En consecuencia, teñen un efecto antitrombótico prolongado e efectos coloidais. Dentro deste grupo de dextranos, o dextrano-40 (de 40.000 Da), é o máis utilizado nas terapias anticoagulantes. Preto do 70 % do dextrano-40 excrétase na urina nas 24 horas posteriores á súa administación intravenosa, e o restante 30 % é retido durante varios días máis.

Outros usos médicos

• Utilízanse dextranos nalgúns colirios oculares como lubricante, e en certos fluídos de administración intravenosa para solubilizar outros factores, por exemplo, ferro (ferro dextrano).^[5]
• As solucións intravenosos con dextranos funcionan incrementando o volume sanguíneo e como medios para a nutrición parenteral. Tales solucións proporcionan un fluído osmoticamente neutro que unha vez dentro do corpo é dixerido polas células rendendo glicosa e auga. Úsase ocasionalmente para repoñer as perdas de sangue en casos de emerxencia, cando non se dispón de sangue para a transfusión, pero debe usarse con precaución, xa que non proporciona os electrólitos necesarios e pode causar hiponatremia ou outros trastornos electrolíticos.
• Tamén incrementa os niveis de azucre no sangue (glicemia).

Aplicacións en investigación

• O dextrano utilízase na técnica do estrés osmótico para aplicar presión osmótica a moléculas biolóxicas.
• Tamén se usa nalgunhas matrices de cromatografía de exclusión molecular por tamaño (xelfiltración), como Sephadex.
• Tamén se usan bólas de dextrano para axudar ao funcionamento de biorreactores.
• Utilízanse en inmobilización en biosensores.
• Os dextranos únense preferentemente con endosomas temperáns. Dextranos marcados con fluorescencia poden usarse para visualizar estes endosomas nun microscopio de fluorescencia.
• Utilízanse para estabilizar recubrimentos para protexer nanopartículas metálicas da oxidación e mellorar a súa biocompatibilidade.
• Os dextranos combinados cunha molécula fluorescente (como FITC) poden empregarse para crear gradientes de concentración de moléculas difusibles visualizables e permiten a posterior caracterización da pendente do gradiente.
• Empréganse para fabricar microtransportadores para cultivos celulares industriais.

Efectos secundarios

Aínda que se coñecen relativamente poucos efectos secundarios asociados co uso dos dextranos, estes poden ser nalgúns casos bastante importantes. Inclúen a anafilaxe, exceso de volume sanguíneo, edema pulmonar, edema cerebral, ou disfuncións plaquetarias. Outra posible complicación pouco común pero significativa do efecto osmótico dos dextranos é a insuficiencia renal aguda. A patoxénese da insuficiencia renal é suxeito de moitos debates e pode deberse a efectos tóxicos directos sobre os túbulos e glomérulos renais ou a hiperviscosidade intraluminal. Os pacientes cun historial de diabetes mellitus, insuficiencia renal, ou trastornos vasculares son os que teñen un risco maior.

Notas

1. Medical Surgical Nursing, 7th Edition, Lewis, 2008
2. "Estrutura do dextrano.". Arquivado dende o orixinal o 27 de setembro de 2018. Consultado o 01 de outubro de 2011. 
3. "Propiedades físicas.". Arquivado dende o orixinal o 08 de novembro de 2018. Consultado o 08 de novembro de 2018. 
4. Pasteur, L. On the viscous fermentation and the butyrous fermentation. Bull. Soc. Chim. Paris 11, 30–31 (1861)
5. "Hierro dextrano". www.facmed.unam.mx. Consultado o 2022-07-23. 

Véxase tamén

Ligazóns externas

• Propiedades e produción do dextrano. Arquivado 12 de novembro de 2011 en Wayback Machine. (en inglés)