Ende (artista)

Modelo:BiografíaEnde
Biografía
Nacementovalor descoñecido Editar o valor en Wikidata
Morteséculo XI Editar o valor en Wikidata
Reino de León Editar o valor en Wikidata
Actividade
Lugar de traballo Tábara (pt) Traducir Editar o valor en Wikidata
Ocupacióniluminador, monxa Editar o valor en Wikidata
Período de actividade950 Editar o valor en Wikidata - 1000 Editar o valor en Wikidata
BNE: XX4857034
O Xuízo Final, pintado por Ende, no Beato de Xirona

Ende ou En é a primeira muller iluminadora de manuscritos cun traballo documentado mediante a inscrición ENDE PINTRIX ET D(E)I AIUTRIX no colofón do Beato de Xirona.[1] A maior parte de información sobre ela procede das incricións na súa obra, e non se conservan outros rexistros.[2] O seu período de vida non se coñece, mais pode asumirse pola inscrición no Beato: AD 975.[3] O apelativo de “dei aiutrix” (axudante de Deus) alude ao feito de que probablemente fose unha monxa.[1] Distínguense varios autores nos manuscritos: o escriba xefe foi un sacerdote chamado Senior. Os historiadores tamén atribuíron elementos dos manuscritos a Emeterius, xa que o seu estilo é comparable a un traballo previo asinado.[1] Non obstante, en base ao estilo da pintura, algúns teóricos conclúen que case todas as ilustracións foron completadas por Ende.[4]

Beato de Xirona

[editar | editar a fonte]

Ende traballou no códice do século X coñecido como Beato de Xirona,[5] xunto co monxe Emeterius. O códice inclúe o Comentario sobre o Apocalipse do monxe Beato de Liébana, do que se coñecen 26 copias ilustradas, xunto co comentario de Xerónimo sobre o Libro de Daniel.[1] O Beato de Xirona probablemente foi creado no mosteiro de Tábara,[5][1] sendo completado o 6 de xullo de 975.

As iluminacións ilustran a visión apocalíptica de San Xoán no Libro da Apocalipse en estilo mozárabe.[6] Este estilo desenvolveuse na península Ibérica trala invasión musulmá, incluíndo elementos da arte islámica, particularmente con énfase na xeometría, as cores ricas e as figuras estilizadas.[6]

Existe debate sobre se Ende realizou a maioría do traballo ou se estaba alí para axudar a Emeterius co que se consideraba habilidades femininas, como a decoración e as imaxes delicadas.[1] Sábese que Emeterius traballou nunha versión previa do Beato coñecido como Beato de Tábara. Porén, as comparacións entre os estilos de ilustración dos dous códices amosas diferenzas consistentes.[7] Destácase que Ende parece facer uso frecuente dos fondos estratificados: divídeo en ceo, o horizonte do mundo humano e o nivel do chan do mundo. Ademais, as cores do Beato de Xirona son máis intensas que as de Tábara, cun uso significativo do amarelo, o azul escuro e o laranxa.[7]

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Gaze, Delia (1997). Dictionary of women artists. Fitzroy Dearborn. pp. 498-499. ISBN 1884964214. OCLC 185867951. 
  2. ↑ "Exceptions and Assumptions: Women in Medieval Art History". Reassessing the Roles of Women as 'Makers' of Medieval Art and Architecture. 2012. pp. 1–33. ISBN 978-90-04-22832-0. doi:10.1163/9789004228320_002. 
  3. ↑ McGovern, James Owen (2004). Monumental ceremonial architecture and political autonomy at the ancient Maya city of Actuncan, Belize. 
  4. ↑ Miner, Dorothy E. (1974). Anastaise and her sisters : women manuscript illuminators of the Middle Ages : a twentieth anniversary keepsake, the Baltimore Bibliophiles, 12 November 1974. Walters Art Gallery. OCLC 609732758. 
  5. ↑ 5,0 5,1 Tsjeng, Zing (2018). Forgotten Women The Artists. Octopus Publishing Ltd. pp. 158–160. ISBN 9781788400176. 
  6. ↑ 6,0 6,1 Dodwell, C. R. (1993). The pictorial arts of the West, 800-1200 (1. publ. ed.). New Haven: Yale Univ. Press. p. 247. ISBN 0300053487. 
  7. ↑ 7,0 7,1 "Illuminated manuscripts of medieval Spain". Choice Reviews Online 34 (9): 34–4878–34–4878. 1 May 1997. doi:10.5860/choice.34-4878. 

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Bibliografía

[editar | editar a fonte]
  • Chadwick, Whitney, Women, Art, and Society, Thames and Hudson, Londres, 1990
  • Sutherland Harris, Ann; Nochlin, Linda: Women Artists, 1550-1950. Los Angeles County Museum of Art, 1976. ISBN 9780875870731
  • Martin, Therese: "Exceptions and Assumptions: Women in Medieval Art History" en Martin, Therese (ed.): Reassessing the Roles of Women as 'Makers' of Medieval Art and Architecture. BRILL, 2012 ISBN 9789004185555
  • Patton, Pamela A.: "Ende" en Gaze, Delia (ed.): Dictionary of Women Artists Vol. i. Taylor & Francis, 1997. ISBN 9781884964213
  • Weyl Carr, Annemarie: "Women as artists in the middle ages: The dark is light enough", en Gaze, Delia (ed.): Dictionary of Women Artists Vol. i. Taylor & Francis, 1997. ISBN 9781884964213