Lingua rutena panónica

Ruteno panónico Руски язик Ruski jazik
Falado en:	Serbia e Croacia
Total de falantes:	c. 20.000
Familia:	Indoeuropea  Balto-eslava   Eslava    Eslavo occidental     Checo-eslovaco      Eslovaco       Eslovaco oriental[1]        Ruteno panónico
Escrita:	Alfabeto cirílico
Status oficial
Lingua oficial de:	Serbia (en Voivodina)
Regulado por:	Estatuto de Voivodina
Códigos de lingua
ISO 639-1:	--
ISO 639-2:	---
ISO 639-3:	rsk
Mapa
En verde as áreas de Voivodina de fala rutena panónica.
Status
O Ruteno panónico está clasificado como definitivamente en perigo polo Libro Vermello das Linguas Ameazadas da UNESCO[2]

A lingua rutena^[3] panónica, (руски язик, romanizado como: ruski jazik) tamén coñecido historicamente como ruteno iugoslavo, é unha variedade da lingua eslovaca, falado polos rutenos panónicos, principalmente nas rexións de Voivodina (parte do norte da Serbia moderna) e Eslavonia (parte oriental da Croacia moderna), e tamén pola diáspora nos Estados Unidos e o Canadá. Xa que os rutenos son recoñecidos oficialmente como minoría nacional tanto en Serbia como en Croacia, a súa lingua tamén é recoñecida como lingua minoritaria, e na Provincia Autónoma de Voivodina (Serbia) é unha das seis linguas oficiais provinciais.^[4][5][6]

Nalgunhas linguas non eslavas, os rutenos panónicos poden ser referidos por exónimos un tanto arcaicos, como os rutenos panónicos ou os rutenianos panónicos, e a súa lingua é así etiquetado como ruteno panónico,^[7] pero esa terminoloxía non se usa na lingua nativa (rusyn).^[8] O exónimo ruteno tamén é visto como impreciso, xa que teñen varios significados máis amplos, tanto en termos dos seus usos históricos como de ámbitos étnicos, que abranguen varios grupos eslavos orientais e as súas linguas.^[9][10]

Existen diversos debates académicos sobre cuestións lingüísticas relacionadas con esta lingua, incluíndo a cuestión de se o ruteno panónico debería reclasificarse como unha microlingua distinta, un dialecto dos eslovaco oriental, ou aínda se considera só unha variedade específica da lingua común rutena, que tamén ten outras variedades, faladas polos rutenos nas rexións do norte (Cárpatos), principalmente no suroeste de Ucraína, o nordeste de Eslovaquia, o sueste de Polonia e o norte de Romanía.^[11]

Nome

O xornal en ruteno panónico Творчосц, no. 1 (1975).

Polo xeral, os falantes nativos refírense á lingua simplemente como rusky (en ruteno panónico: руски язик / rusky i͡azik), que se traduce ao galego como ruteno. Ás veces tamén usan o termo un tanto arcaico rusnacky (en ruteno panónico: руснацки язик / rusnatsky jazyk). Estes termos son usados tanto por xente do común nas conversas diarias como polos lingüistas rutenos panónicos en traballos académicos na lingua nativa.^[12][13][14]

Notas

1. Habijanec, Siniša (2020). "Pannonian Rusyn". En Greenberg, Marc; Grenoble, Lenore. Brill Encyclopedia of Slavic Languages and Linguistics. Brill Publishers. ISSN 2589-6229. Consultado o 2024-04-01. The third theory defines Pannonian Rusyn as a West Slavic language originating in the East Slovak Zemplín and Šariš dialects and being a mixture of the two. It fits the linguistic data in the most consistent manner and has been accepted by an overwhelming majority of scholars in the field (Bidwell 1966; Švagrovský 1984; Witkowski 1984; Lunt 1998; Čarskij 2011) and verified by several comprehensive analyses of Pannonian Rusyn language data (Bidwell 1966; Lunt 1998; Čarskij 2011). 
2. Moseley, Christopher e Nicolas, Alexandre. "Atlas of the world's languages in danger". unesdoc.unesco.org. Consultado o 11 de xullo de 2022. 
3. Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para ruteno.
4. The Statue of the Autonomous Province of Vojvodina
5. National Council of the Rusyn National Minority (Serbia)
6. Savez Rusina Republike Hrvatske
7. Sakač 2019, p. 1-18.
8. Рамач, Фејса & Међеши 1997, p. 447-448.
9. Magocsi 2011, p. 177.
10. Magocsi 2015, p. 2-5.
11. Kushko 2007, p. 111-132.
12. Рамач, Фејса & Међеши 1997, p. 448.
13. Barić 2007, p. 26.
14. Медєши, Тимко-Дїтко & Фейса 2010.

Véxase tamén

Existe unha versión da Wikipedia en  Lingua rutena panónica

Outros artigos

• Wikipedia en ruteno panónico

Bibliografía

• Barić, Eugenija (2007). Rusinski jezik u procjepu prošlosti i sadašnjosti. Zagreb: Institut za hrvatski jezik i jezikoslovlje. ISBN 9789536637348. 
• Bunčić, Daniel (2015). "On the dialectal basis of the Ruthenian literary language" (PDF). Die Welt der Slaven 60 (2): 276–289. 
• Fejsa, Mihajlo P. (2014). "The Ruthenian journey from the Carpathian mountains to the Panonian Plain". Русин 36 (2): 182–191. 
• Fejsa, Mihajlo P. (2017a). "The improvement of the orthographic rules in the Bachka-Srem Rusin Language". Русин 50 (4): 165–178. 
• Fejsa, Mihajlo P. (2017b). "Ruthenian Minority in Vojvodina and its Language". Balkanistic Forum 26 (3): 66–77. 
• Fejsa, Mihajlo P. (2018a). "Verb forms/constructions in the Prešov variant and the Bačka-Srem variant of the Rusyn language". Studia Slavica 63 (2): 367–378. doi:10.1556/060.2018.63.2.16. 
• Fejsa, Mihajlo P. (2018b). "The Adaptation of Anglicisms in the Ruthenian Language" (PDF). Зборник Матице српске за филологију и лингвистику 61 (1): 125–142. 
• Кольесаров, Юлиян Д. (1977). Панонско-руски язик. Монтреал. 
• Костельник, Габор (1923). Граматика бачваньско-рускей бешеди. Руски Керестур: Руске нар. просвитне дружтво. 
• Kushko, Nadiya (2007). "Literary Standards of the Rusyn Language: The Historical Context and Contemporary Situation". The Slavic and East European Journal 51 (1): 111–132. JSTOR 20459424. 
• Magocsi, Paul R. (1988a). Carpatho-Rusyn Studies: An Annotated Bibliography 1. New York: Garland. ISBN 9780824012144. 
• Magocsi, Paul R. (1988b). Carpatho-Rusyn Studies: An Annotated Bibliography 2. New York: Garland. ISBN 9780880334204. 
• Magocsi, Paul R. (1996). "The Rusyn language question revisited" (PDF). International Journal of the Sociology of Language (120): 63–84. doi:10.1515/ijsl.1996.120.63. 
• Magocsi, Paul R.; Pop, Ivan I., eds. (2002). Encyclopedia of Rusyn History and Culture (1. ed.). Toronto: University of Toronto Press. ISBN 9780802035660. 
• Magocsi, Paul R. (2011). "The Fourth Rus': A New Reality in a New Europe" (PDF). Journal of Ukrainian Studies. 35-36 (2010-2011): 167–177. 
• Magocsi, Paul R. (2015). With Their Backs to the Mountains: A History of Carpathian Rus' and Carpatho-Rusyns. Budapest-New York: Central European University Press. ISBN 9786155053467. 
• Медєши, Гелена; Тимко-Дїтко, Оксана; Фейса, Михайло (2010). "Руско-сербски словнїк". Rusyn - Serbian Dictionary (Нови Сад: Филозофски факултет, Одсек за русинистику: Завод за културу войводянских Руснацох). 
• Moser, Michael A. (2018). "The Fate of the Ruthenian or Little Russian (Ukrainian) Language in Austrian Galicia (1772-1867)". Harvard Ukrainian Studies. 35 (2017-2018) (1/4): 87–104. JSTOR 44983536. 
• Plishkova, Anna (2009). Language and National Identity: Rusyns South of Carpathians. Boulder: East European Monographs. 
• Ramač, Janko (2018). "Osnovni pravci, težnje i dileme u kulturno-prosvetnom i nacionalnom životu Rusina u Jugoslaviji (1945-1970)" (PDF). Київські історичні студії 6 (1): 63–73. 
• Рамач, Јулијан; Фејса, Михајло; Међеши, Хелена, eds. (1995). Српско-русински речник (PDF) 1. Нови Сад: Филозофски факултет - Катедра за русински језик и књижевност, Друштво за русински језик и књижевност. 
• Рамач, Јулијан; Фејса, Михајло; Међеши, Хелена, eds. (1997). Српско-русински речник (PDF) 2. Београд-Нови Сад: Завод за уџбенике и наставна средства, Филозофски факултет - Катедра за русински језик и књижевност, Друштво за русински језик и књижевност. 
• Sakač, Marija (2019). "Narratives of ethnic identity and language among young Pannonian Ruthenians in Serbia". Adeptus 14: 1–18.