Teixeiro, Curtis, Curtis

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Teixeiro.

Teixeiro
CEIP de Teixeiro.
Parroquia	Curtis
Concello	Curtis
Coordenadas	43°08′21″N 8°02′08″O / 43.139247222222, -8.0356166666667
Poboación	1227 hab. (2023)
[ editar datos en Wikidata ]

Teixeiro é un lugar da parroquia de Santa Eulalia de Curtis e é capital do concello de Curtis. Segundo o INE en 2023 tiña 1227 habitantes (614 homes e 613 mulleres).

Toponimia

O topónimo «Teixeiro» é un fitónimo que fai referencia a un lugar ou bosque de teixos (do latín taxu), unha árbore que debeu ser en tempos antigos abondosa en Galiza. Do mesmo xeito acontecería co resto de topónimos «Teixeiro» e «Teixeira» espallados pola xeografía galega.^[1][2] Alén disto, non se considera probábel que teña que ver co tobo do porco teixo, significado co cal o vocábulo «teixeiro» ―tamén «teixeira»― aparece en varios dicionarios galegos.^[3][4]

Esta estendida relación do topónimo coa árbore semella que non deu convencido os estudosos da historia local, os cales teñen proposto diferentes hipóteses alternativas. Deste xeito, segundo Cabanas López o nome procedería das telleiras, dada a presenza de arxila na zona e a posibilidade desta ser traballada para o campamento romano da Ciadella, así como a referencia a dúas telleiras no Catastro de Ensenada de 1752.^[5] Desde outra perspectiva, para Vázquez Rouco podería provir de testeiro, xa que Teixeiro era cabeza do couto do Rincón e testaba co couto de Santaia e coa provincia de Santiago.^[6]

Por outra banda, tendo sido Teixeiro cabeza do couto do Rincón primeiro, e do barrio do Rincón despois, os seus habitantes reciben, segundo as fichas recolleitas para a redacción do Diccionario geográfico popular de España de Camilo José Cela, o xentilicio de rinconenses. Recóllese tamén nesa fonte estoutro xentilicio: Teixeirón.^[7]

Características

Polo lugar pasa a vía férrea, que ten parada na estación de Teixeiro, inaugurada en 1875. A comezos do século XX instalouse na zona unha fábrica de elaboración de compoñentes do arsénico, LLOFAR. Creouse un polígono industrial, sobre os antigos terreos da siderúrxica Sidegasa, que pechou en 1988. No ano 2000 inaugurouse o Centro penitenciario de Teixeiro.

Ao acoller a capitalidade municipal ten servizos públicos sanitarios, deportivos e culturais. A nivel educativo a localidade conta cunha gardería pública da rede da Xunta, A galiña azul e o CEIP de Teixeiro. Rematada dita etapa o alumnado cursa a educación secundaria no IES de Curtis.

Etnografía

Teixeiro na cultura popular

• Dis que viches, que viches, / para min non viches nada; / non viches pasar o tren / de Teixeiro para Aranga.^[8]
• Festas, queixos e terneiros, os da vila de Teixeiro.^[9]
• Leite, queixos e terneiros, os de Curtis e Teixeiro.^[9]
• Os de Curtis mataron un burro, / os de Teixeiro comérono crudo / e os de Fisteus mandaron recado / que lles gardaran a punta do rabo.^[7]

Cabalos polas rúas de Teixeiro (2016).

Festas e celebracións

• Feira tradicional, os días 5 e 18 de cada mes na praza do concello.^[10]
  Inaugurouse en agosto de 1915 e orixinalmente celebrábase nas inmediacións da estación o último día de cada mes.^[11] Con todo, anteriormente xa se realizaba un mercado diante da estación os días 19.^[12]
• Festa da Xuventude, a segunda ou terceira fin de semana de xullo.^[13]
  Celébrase desde 1944, cando a fábrica de Llofar realizou unha verbena polo seu cuarto aniversario.^[14]
• Festa do Cabalo, os primeiros domingos de agosto en Teixeiro.^[13]
  Realízase desde o ano 2000 e consta de diferentes probas e exhibicións.^[15]
• Festas patronais, na honra da Nosa Sr.ª dos Remedios, os días 8 e 9 de setembro.^[13]
  O 8 de setembro é festivo local no concello, agás se coincidir con fin de semana.^[16]
• Festa do Cogumelo, os últimos domingos de outubro en Teixeiro.^[13]
  Tamén chamada Festa de Exaltación dos Cogomelos, lévase a cabo desde o 2000.^[17]

Galería de imaxes

Artigo principal: Galería de imaxes de Curtis.

• 
  Letreiro da estación de tren
• 
  Pavillón polideportivo
• 
  Instalacións deportivas
• 
  Igrexa da Nosa Señora dos Remedios
• 
• 
  Antigo paso a nivel
• 
  Antiga cheminea do forno da fábrica de arsénico e produtos químicos LLOFAR

Lugares e parroquias

Lugares de Curtis

Lugares da parroquia de Curtis no concello de Curtis (A Coruña)
Distrito de Santaia	Arrescalvo A Baiuca Barroso A Cabana A Cancela O Carballal Os Carballás Carregosa A Casanova O Castro de Vilarullo A Cerdeira Chacente O Coto Covas O Curro O Espido O Formigueiro Frádegas A Hedreira Ladrús O Mascoto Modillós de Abaixo Modillós de Arriba Mostás As Orxas O Pazo de Vilarullo O Pazo A Pena O Penedo de Rendal A Penencia O Pereiral Portolamoso Portopereiro Portoseco Quintadóniga O Río Rodrigueites Santaia Vilarullo
Distrito de Teixeiro	O Abelar A Brixaría Carroipaz O Esmorique A Espiñeira Gorxá A Gulpilleira Maques de Abaixo Maques de Arriba Montealto Morangueiros Os Muros O Outeiro As Paredes O Penedo de Teixeiro A Ponte A Restreba Teixeiro Vilardois

Parroquias de Curtis

Galicia  · Provincia da Coruña  · Parroquias de Curtis
Curtis (Santaia) Fisteus (Santa María) Foxado (Santa María) Santa María de Lurdes (Santa María)

Notas

1. Navaza Blanco, Gonzalo (2006). Fitotoponimia galega (PDF). A Coruña: Fundación Barrié. p. 528-530. ISBN 84-95892-53-7. 
2. Martínez Lema, Paulo (2018). Toponimia de Begonte e Rábade. Terra Nomeada. Real Academia Galega. p. 87. ISBN 978-84-947823-2-9. doi:10.32766/rag.333. Arquivado dende o orixinal o 23 de maio de 2020. Consultado o 23 de maio de 2020. 
3. Rodríguez González, Eladio (1958-1961). "teixeiro". Dicionario de dicionarios. Cueva donde suele refugiarse el porco teixo 
4. A. Estraviz, Isaac. "teixeiro". Dicionário Estraviz. Covil do teixugo 
5. Cabanas López 2006, p. 20.
6. Vázquez Rouco 2002, pp. 188-189.
7. "Lugar de referencia: Curtis". Portal de ditados tópicos galegos. 
8. Castro Santamariña, Manuel (2013). Cancioneiro das terras de Aranga. Deputación da Coruña. p. 62. ISBN 978-84-9812-210-7. 
9. Paz Roca, M.ª Carmen (2007). "Aínda novos manuscritos paremiolóxicos de Vázquez Saco" (PDF). Cadernos de Fraseoloxía Galega (Santiago de Compostela: Centro Ramón Piñeiro - Xunta de Galicia) (9): 263–265. ISSN 1698-7861. 
10. "Feiras e mercados". Concello de Curtis. 
11. "Desde Teijeiro". El Eco de Galicia (en castelán) (A Coruña) (2956): 1. 4.9.1915. 
12. Mariño Sanmartín 1992.
13. "Festas e romarías". Concello de Curtis. 
14. "Un festival entre os máis antigos e emblemáticos de Galicia". Teixeiro ROCK 2019. 1.3.2019. 
15. "O Concello de Curtis celebra mañá os 20 anos da súa Festa do Cabalo coa que impulsa a pura raza galega". Concello de Curtis. 3.8.2019. 
16. "Luz verde ao 25 de febreiro e ao 8 de setembro como festivos locais no 2020". Concello de Curtis. 
17. "Este fin de semana celébrase en Curtis a Festa de Exaltación dos Cogomelos". Campo Galego. 25.10.2018. Arquivado dende o orixinal o 10 de agosto de 2019. Consultado o 25 de agosto de 2019. 

Véxase tamén

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Teixeiro, Curtis, Curtis

Bibliografía

• Albo López, Fuensanta; Candela Iglesias, Rosario (1994). Viviendas rurales en Teixeiro. Colexio Oficial de Aparelladores e Arquitectos Técnicos de Galicia. ISBN 84-600-8976-2. 
• Cabanas López, Fernando D. (2006). Camino norte a su paso por el municipio de Curtis (PDF) (versión dixital) (en castelán). 
• Mariño Sanmartín, Andrés (1992). Bodeus, Curtis-Estación, Curtis… Hechos, datos y personajes para la historia de un pueblo joven (en castelán). Arquivado dende o orixinal o 19 de maio de 2009. Consultado o 25 de agosto de 2019. 
• Vázquez Rouco, Sergio (2002). Santa Eulalia de Curtis: Cuna de San Pedro de Mezonzo. Coto - Monasterio - Parroquia (en castelán). Teixeiro.