रामदासस्वामी

रामदासस्वामी (जल्म: 1608 जांबगांव – महाराष्ट्र; मरण 2 फेब्रवारी 1682). महाराष्ट्रांतलो संत कवी. ताच्या बापायचें नांव सूर्य़ाजीपंत ठोसर आनी आवयचें नांव राणूबार्इ. गंगाधर हो ताचो व्हडलो भाव. नारायण हें रामदासाचें पाळण्यांतलें नांव. पूण उपरांत तो रामदास आनी समर्थ ह्या नांवांनी नामनेक पावलो. भुरगेपणासावनूय रामदास खूब हुशार. पिरायेच्या बाराव्या वर्सामेरेन शब्दरुपावली, समासचक्र, अमरकोश, रुद्र, पवमान सारकिल्ल्या ग्रंथांचें ताणें पाठांतर केल्लें. ल्हान आसतानाच सुरवेक बापायकडल्यान आनी उपरांत भावाकडल्यान ताणें मंत्रोपदेश घेवपाचे खूब यत्न केले. पूण रामदासाची पिराय ल्हान आशिल्ल्यान तांणी ताका मंत्रोपदेश दिवपाक न्हयकार दिल्लो. हाका लागून रामदास तिडकीन गांवाभायल्या देवळांत वचून बसलो.

थंयच ताका रामान दर्शन दिवन श्रीराम जयराम जयजयराम हो त्रयोदशाक्षरी मंत्र दिलो अशें म्हणटात. रामदासाचे इत्सेआड ताचे आवयन आनी भावान ताचें लग्न थरयल्लें. पूण मंगलाश्टकां चालू आसतनाच तो मंटपांतल्यान पळून गेलो अशें सांगतात. उपरांत तो तपश्र्चर्येखातीर नासीक लागशिल्ल्या टाळकी गांवांत येवन रावलो. टाळकिच्या बारा वर्सांच्या काळांत ताणें रामंत्राचो तेरा कोटी जप, वेदशास्त्रां, वेदान्त, काव्यां आनी पुराणां हांचो अभ्यास, तशेंच संगीत साधनाय केली. बारा वर्सां तप केल्या उपरांत तो टाळकी सोडून तीर्थयात्रेक भायर सरलो.

सुरवेक काशी, प्रयाग, गया, अयोध्या, श्रीनगर, हिमालयांतल्या बद्रिनारायण आनी केदारनाथ ह्या प्रसिद्ध धर्मीक क्षेत्रांक ताणें भेट दिली. पंजाबाक वचून तो शीख धर्मगुरुंक मेळ्ळो. उपरांत दक्षिणेंतल्या मुखेल क्षेत्रांकूय ताणें भेट दिल्ली. हे भोंवडेंत तो कांय श्रेश्ठ साधुसंतांक मेळ्ळो आनी कांयकडेन राम – हनुमान हांची देवळां आनी मठ उबारले. आपल्या आयुश्याच्या निमाण्याक पर्वांत ताणें धर्मसंस्थापनाचें कार्य करपाचें थारायलें. तेखातीर तो कृष्णा न्हंयचे देगेर येवन रावलो. राजकारण होच राजाचो खरो धर्म हें आपले मत ताणें जाणीवपुर्वक अभ्यास करुन स्पश्ट केलां.

रामदासाच्या मतान राजा हो परमार्थसंस्थापक आनी सज्जनांचो राखणदार. अशा राजाचें राज्य तें ताचे नदरेन रामराज्य. परमार्थाचो अधिकार दादल्याप्रमाण बायलांकूय आसा अशें तो मानतालो. आपल्या धर्मप्रचाराखातीर ताणें इस्लामी राजवटींत मोडतोड जाल्लीं देवळां आनी मुर्ती हांची पुर्नस्थापना केली. पूण आपल्या धर्मविचारांत ताणें हिंदू – मुसलमान असो भेदभाव केलो ना. शिवाजी महाराजान रामदासाचो उपदेश घेतल्लो. पूण ताच्या स्वराज्य संस्थापनाच्या वावरांत रामदासान प्रत्यक्षपणा वांटो घेतलो ना. दासबोध आनी रामायण हे रामदासाचे मुखेल ग्रंथ. दासबोध हो ग्रंथ 7,751 ओव्यांचो आनी उपदेश स्वरुपी आसा. ताचो रामायण हो ग्रंथ सुंदर आनी युध्दा अशा दोन कांडांत 1,362 श्र्लोक आसात. तशेंच ताणें खूब अभंग, श्र्लोक आनी भूपाळ्यो रचल्यात. ताचें करुणाष्टक, मनाचे श्र्लोक आनी सुखकर्ता दुखहर्ता ही गणपतिची आरत खूब प्रसिद्ध आसा. रामदासाच्या लिखणांतले शिंवरुन पडिल्ले साहित्यविशयक विचार सोदून काडून रामदासांचे साहित्यशास्त्र (1973) हो ग्रंथ भा. श्री. परांजपे हाणें बरयला.

संदर्भ