પીરોટન બેટ (તા. જામનગર)

પીરોટન બેટ
—  ટાપુ  —
દિવાદાંડી પરથી દેખાતું ટાપુનું એક દૃશ્ય
પીરોટન બેટ  પીરોટન બેટનું ગુજરાત અને ભારતમાં સ્થાન
અક્ષાંશ-રેખાંશ	22°36′01″N 69°57′13″E / 22.600228°N 69.953545°E / 22.600228; 69.953545
દેશ	ભારત
રાજ્ય	ગુજરાત
જિલ્લો	જામનગર
તાલુકો	જામનગર તાલુકો
અધિકૃત ભાષા(ઓ)	ગુજરાતી,હિંદી^[૧]
સમય ક્ષેત્ર	ભારતીય માનક સમય (+૦૫:૩૦)
વિસ્તાર	3 square kilometres (1.2 sq mi)

પીરોટન બેટ ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યના સૌરાષ્ટ્ર વિસ્તારમાં આવેલા જામનગર જિલ્લામાં આવેલા દરિયાઈ રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાનમાં આવેલો એક પરવાળા ટાપુ છે.

વિગત

પીરોટન બેટ બેડી બંદરના કિનારેથી દરીયામાં આશરે ૧૨ નોટિકલ માઈલ દૂર આવેલો છે.^[૧] લગભગ ૩ ચોરસ કિમી વિસ્તારમાં ફેલાયેલા આ પરવાળાના ટાપુની આસપાસ અદ્ભુત દરીયાઈ સૃષ્ટિ ઉપરાંત તમ્મર (અંગ્રેજી: મેન્ગ્રોવ)નાં જંગલ છે. ટાપુ પર એક દીવાદાંડી આવેલી છે.

દરિયાઈ રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાનના દરિયાઈ વિસ્તારમાં આવેલા ૪૨ ટાપુઓમાંથી પ્રવાસીઓમાં પીરોટન સૌથી પ્રખ્યાત અને મુલાકાત માટે પરવાનગી મળતી હોય એેવા બે પૈકીનો એક ટાપુ છે^{[સંદર્ભ આપો]}. રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાનની દરિયાઈ જીવસૃષ્ટિને નુકસાન ન પહોંચે તે હેતુથી મુલાકાતીઓની સંખ્યાને કાબુમાં રાખવામાં આવે છે. પરવાનગી માટે ગુજરાત સરકારના વન ખાતા, કસ્ટમ ખાતા અને બંદર ખાતાની અગાઉથી પરવાનગી લેવી ફરજીયાત છે.

ઇતિહાસ

૧૮૬૭માં વહાણોનાં માર્ગદર્શન માટે અહીં એક ધ્વજ-કાઠી મુકવામાં આવી હતી. ૧૮૯૮માં ધ્વજ-કાઠીને બદલે ૨૧ મીટરની ઊંચાઈવાળી દિવાદાંડીનું બાંધકામ કરવામાં આવ્યુ. તે દીવાદાંડીને બદલે ફરી ૧૯૫૫થી ૧૯૫૭ના સમયગાળા દરમ્યાન વધુ ૩ મીટર ઉંચી દીવાદાંડી (૨૪ મીટર ઊંચાઈ) મુકવામાં આવી^[૨]. ૧૯૮૨માં આ દીવાદાંડીની ચોતરફ આવેલા ૩ ચોરસ કિમીમાં પથરાયેલા પરવાળા ધરાવતી ખંડીય છાજલી ધરાવતા વિસ્તારને દરિયાઈ રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન જાહેર કરવામાં આવ્યું.^[૩] ૧૯૯૬માં દીવાદાંડીને સૂર્યશક્તિ પર ચાલતી કરવામાં આવી અને ડીઝલ વિદ્યુત ઉત્પાદકોને ફક્ત પીઠબળ માટે રાખી મુકવામાં આવ્યા.^[૪]

વસ્તી

દિવાદાંડીના અને વનવિભાગના કર્મચારીઓ સિવાય આ ટાપુ પર કોઇ સ્થાયી માનવ વસ્તી નથી. મોટાભાગના મુલાકાતીઓ શિયાળા દરમ્યાન તેમાંય ખાસ કરીને રજાઓ કે શનિ-રવિ દરમ્યાન ૨૦૦-૩૦૦ની સંખ્યામાં આવે છે.

પીરોટન બેટ પરની દીવાદાંડી^[૫]

ક્રમ	ઓળખ / ખાસીયત	વર્ણન
૧	ખાસ સંજ્ઞા	F 0378
૨	પ્રકાશનો ઝબકારો થવાનો સમય	દર ૧૦ સેકંડ
૩	મિનારો	કાળા અને સફેદ પટ્ટાઓ ધરાવતો ૨૪ મીટરની ઉચાઇ ધરાવતો મિનારો
૪	સમુદ્રતળથી ઊંચાઈ	૫ મીટર
૫	સમુદ્રમાં પ્રકાશ વિતરણનો ક્ષેત્રવિસ્તાર	૫ નોટિકલ માઈલ
૬	પ્રકાશનું સાધન	બે મીટરનો વ્યાસ ધરાવતા ફાનસ ઘરમાં ૧૦૦ મિ.મિ.નું એક એવા બે ચળકતા નળાકાર અરીસાની બે હારમાળામાં ગોઠવણી
૭	જરૂરી ઉર્જાનું ઉગમસ્થાન	સૂર્યઉર્જાથી ઉત્પન્ન થતો વિજળીનો પ્રવાહ અને એક વધારાનું જનરેટર
૮	સ્થાપનાનું વર્ષ	૧૯૫૭

મુલાકાતે જવા માટે

દરિયાઈ રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન હેઢળ સંરક્ષિત હોવાને કારણે તથા ભારતની મુખ્ય ભૂમિથી દૂર સમુદ્રમાં હોવાને લીધે પીરોટનની મુલાકાતે જવા મટે ઘણા પ્રકારની પરવાનગી મેળવવાની આવશ્યકતા રહેલી છે. ભારતીય નાગરીકો માટે વન વિભાગ, કસ્ટમ્સ વિભાગ અને બંદર ખાતાની પરવાનગી જરૂરી છે. પરદેશીઓ માટે વધારામાં પોલીસ ખાતાની પરવાનગી પણ જરૂરી બને છે.

ટાપુની મુલાકાતે લઈ જતી કોઈ કાયમી ફેરી સેવાના અભાવે જરૂરીયાત મુજબ મશીનવાળી કે શઢવાળી હોડી બંદરેથી ભાડે મેળવી શકાય છે. મશીનવાળી હોડી દોઢ ક્લાક જેટલા સમયમાં ત્યાં પહોચાડે છે. શઢવાળી હોડી વધુ સમય લે છે. ટાપુનો દરીયાકાંઠો અત્યંત છીછરો હોવાના કારણે ફક્ત મોટી ભરતી હોય એવા સમયે જ ટાપુ પર હોડી પહોચી શકે છે.

પ્રાણીસૃષ્ટી

દરિયાઈ

કરચલાની વિવિધ જાત નેપચ્યુન કરચલો વરૂ કરચલો રાજા કરચલો હરમીટ કરચલો ભૂત કરચલો દરીયાઇ વિંછી

ફુરસા સાપ દરીયાઇ સાપ દરીયાઇ ગોકળગાય દરીયાઇ ઘોડો સાંઢા તારા માછલી અષ્ટપાદ

દરીયાઇ પટ્ટીત કૃમી અને અન્ય કૃમી સાબેલા લેપટા ખુંધવાળી ભારતીય ડોલ્ફીન દરીયાઇ અર્ચિન જીંગા કાલુ માછલી (ઓઈસ્ટર છીપ માંથી મળે છે)

પક્ષી

પેણ ધોમડા પક્ષીની વિવિધ જાતીઓ વિવિધ બતકો સર્પગ્રીવા

કરચલાખાંઉ કાદવ ખુંદનારા વિવિધ પક્ષીઓ જળ કાગડાની વિવિધ જાતીઓ

તસ્વીર કથા

પીરોટનની જીવસૃષ્ટી
પીરોટન ટાપુ પરની દિવાદાંડી	દરિયાઈ જીવ	ખુંધવાળી ભારતીય ડોલ્ફીન	અષ્ટપાદ (ઓક્ટોપસ)	સાંઢા (સ્ક્વિડ)	માનવીના મગજ જેવા દેખાતા પરવાળા
બિલાડીના ટોપ જેવા દેખાતા પરવાળા	મૃત પરવાળા જે પથ્થર જેવા જ કઠણ થઇ જાય છે	પરવાળાવાળી ખંડિય છાજલી	પફર ફીશ	જેલી ફીશ	દરીયાઇ ઘોડો

સંદર્ભ

1. "Beaches of Jamnagar: Pirotan" Jamnagar the beautiful - Tourist information
2. "Pirotan Lighthouse- Technical" Directorate General of Lighthouses & Lightships, India^{[હંમેશ માટે મૃત કડી]}
3. "ICSF - International Collective in Support of Fishworkers | ICSF" (PDF). www.icsf.net. મૂળ (PDF) માંથી 2011-07-19 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2018-11-20.
4. ""Pirotan Lighthouse-History" Directorate General of Lighthouses & Lightships, India". મૂળ માંથી 2007-09-29 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2013-10-01.
5. "ભારતની દીવાદાંડીઓ". www.unc.edu. મૂળ માંથી 2014-04-02 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ ૧ ઓક્ટોબર ૨૦૧૩.

બાહ્ય કડીઓ

Wikivoyage

વિકિયાત્રા (Wikivoyage) પર આ વિષયક વધુ માહિતી ઉપલબ્ધ છે:

પીરોટન બેટ

• પ્રવાસીઓ માટે માહિતી, જામનગર.ઓર્ગ પર
• ગુગલ મેપ્સમાં પીરોટન ટાપુ

જામનગર તાલુકાના ગામ અને તાલુકાનું ભૌગોલિક સ્થાન

અલીયા આમરા ઇડરીયો કડો કનસુમરા કલ્યાણ કડો કોંઝા ખંભાલીડા નાનોવાસ ખંભાલીડા મોટોવાસ ખારા બેરાજા ખારા વેઢા ખીજડીયા ખીજડીયા રવાની ખીમરાણા ખીમાલીયા ખીલોસ ખોજા બેરાજા ગંગાજળા ગડુકા ગાગવા ગુંજ કડો ગોરધનપર ચંગા ચંદ્રાગઢ ચંદ્રાગા ચંપા બેરાજા ચાવડા ચેલા જગા જાંબુડા જામનગર જામવંથળી જીવાપર જુના નાગના ઠેબા ડેડીયા ઢંઢા ઢીંચડા તમાચાન દરેડ દોઢીયા ધુંવાવ ધુડશીયા ધુતારપર ધોકાડ કડો ધ્રાંગડા નવા નાગના નાઘુના નાઘેડી નાના થાવરીયા નાની ખાવડી નાની બાણુગાર નાની માટલી નારણપર નારદા પંજાવો કડો પશાયા પીરોટન બેટ ફલ્લા ફાચરીયા બાડા બાલંભડી બાવરીયા બેડ બેરાજા મકવાના મગારીયો કડો મતવા મસીતીયા મીયાત્રા મુંગણી મેડી મોખાણા મોટા થાવરીયા મોટી ખાવડી મોટી બાણુંગાર મોટી ભાલસાણ મોડપર મોડા મોરકંડા રણજીતપર રામપર રાવણ કડો રાવલસર રોઝી બંદર લાખાણી નાનોવાસ લાખાણી મોટોવાસ લાખાબાવળ લાવડીયા લોઠીયા વર્ણા વલુપીર કડો વસઇ વાગડીયા વાણીયાગામ વાવ બેરાજા વીજારખી વીભાપર વીરપર વેરાતીયા વોકાટીયા કડો શાપર શેખપાટ સચાણા સચાના મેઘરાવા કડો સપડા સરમત સિક્કા સુમરી ધુતારપર સુમરી ભાલસાણ સુર્યપરા સુવરડા હડમતીયા હર્ષદપર હાપા