ત્રૈકુટક વંશ

ત્રૈકુટક, ત્રિકુટક અથવા ત્રિકુટા એ એક પ્રાચિન ભારતીય રાજવંશ હતો. આ વંશના રાજાઓએ વર્ષ ૩૮૮ થી ૪૫૬ દરમિયાન ઉત્તરી કોંકણ અને દક્ષિણી ગુજરાત ના પશ્ચિમી ઘાટના કેટલાક પ્રદેશો પર શાસન કર્યું હતું.[૧] ત્રૈકુટક એ સંસ્કૃત ભાષાનો શબ્દ છે જેનો શાબ્દિક અર્થ ત્રણ શિખરનો પર્વત થાય છે. ત્રૈકુટકોનો ઉલ્લેખ મહાકવિ કાલિદાસના નાટક રઘુવંશમાં પણ જોવા મળે છે.

ત્રિકુટા સામ્રાજ્ય સામાન્ય રીતે આભીર (આહીર) સામ્રાજ્ય ના રૂપ માં માન્ય છે તથા ઇતિહાસ માં ત્રિકુટા આહીર સામ્રાજ્ય નામ થી જણાય છે. [૨][૩][૪][૫] વૈષ્ણવ ત્રિકુટા આહીર હૈહેય શાખા ના યાદવ માનવામાં આવ્યા છે[૬]. દહરસેન એ અશ્વમેઘ યજ્ઞ પણ કર્યો હતો.[૭] એમના નિમ્ન પ્રમુખ શાસક થયા-

  • મહારાજા ઇન્દ્રદત્ત
  • મહારાજા દહરસેન
  • મહારાજા વ્યાઘ્રસેન
ત્રૈકુટક રાજા ધરસેન દ્વારા મુદ્રિત સિક્કાઓ

ત્રૈકુટકોના સિક્કાઓ દક્ષિણી ગુજરાત અને દક્ષિણી મહારાષ્ટ્રમાં પશ્ચિમી ઘાટમાં વિવિધ જગ્યાઓએ મળી આવેલાં છે, જેઓનો દેખાવ ક્ષત્રપોના સિક્કાઓ સાથે ઘણી સામ્યતા ધરાવે છે.[૮]

અપરાંત અથવા કોંકણનું ત્રૈકુટક શાસન ઇ.સ.૨૪૮ માં શરૂ થાય છે, જે ઈશ્વરસેના શાસનનો બરાબર સમય છે. ત્રૈકુટકોનો પોતાનો ચોક્કસ યુગમાં ગણાય છે, જે ત્રૈકુટક યુગ તરીકે ઓળખાય છે, તે કલચુરી અથવા ચેદી યુગ સાથે ૨૪૯ માં શરૂ થાય છે..[૯]


સંદર્ભો

[ફેરફાર કરો]
  1. ↑ Mookerji, Radhakumud (2007). The gupta empire (અંગ્રેજીમાં) (5th આવૃત્તિ). Delhi: Motilal Banarsidass. ISBN 9788120804401. મેળવેલ 19 July 2016.
  2. ↑ "Journal of the Asiatic Society of Bombay". google.com.
  3. ↑ Ramesh Chandra Majumdar (1968). The Age of imperial unity. Bharatiya Vidya Bhavan. પૃષ્ઠ 223. મેળવેલ 3 January 2011.
  4. ↑ Asiatic Society of Bombay (1935). Journal of the Asiatic Society of Bombay. The Society. પૃષ્ઠ 66–67. મેળવેલ 3 January 2011.
  5. ↑ Lionel D. Barnett (October 1994). Antiquities of India: An Account of the History and Culture of Ancient Hindustan. Asian Educational Services. પૃષ્ઠ 49–50. ISBN 978-81-206-0530-5. મેળવેલ 3 January 2011.
  6. ↑ "Gazetteer of the Bombay Presidency ..." google.com.
  7. ↑ Sailendra Nath Sen (1 January 1999). Ancient Indian History and Civilization. New Age International. પૃષ્ઠ 426–. ISBN 978-81-224-1198-0. મેળવેલ 3 January 2011.
  8. ↑ Rajgor, Dilip (1998). History of the Traikūṭakas: Based on Coins and Inscriptions (અંગ્રેજીમાં). Harman Publishing House.
  9. ↑ Mookerji, Radhakumud (2007). The gupta empire (અંગ્રેજીમાં) (5th આવૃત્તિ). Delhi: Motilal Banarsidass. ISBN 9788120804401. મેળવેલ 19 July 2016.