યાદવ

યાદવ
૧૨૦૦ ઇસવીમાં એશિયા , યાદવ સામ્રાજ્ય અને પાડોશી રાજ્યો
૧૨૦૦ ઇસવીમાં એશિયા , યાદવ સામ્રાજ્ય અને પાડોશી રાજ્યો
ધર્મહિન્દૂ
વર્ગીકરણચંદ્રવંશી યદુવંશી ક્ષત્રિય
વાસીત રાજ્યોભારત અને નેપાળ
ભાષાહિન્દી, ગુજરાતી, મરાઠી, હરિયાણવી, ભોજપુરી, આહીરવતી, અન્ય ભારતીય સ્થાનીય ભાષાઓ અને નેપાળી ભાષા
ઉપનામોઆહીર, આય્યર, અહીર, યાદવ, જાધવ, ગ્વાલ, ગવળી, સદગોપ, મનીયાર, ગોલ્લા, કોનાર, ગોપાલ, ગોવારી, ગોપ, ગોપી, ઘોષ, રાવ, રાય, ચૌધરી, જાદમ, ચંદ્ર, આર્ય

યાદવ (અર્થ: 'યદુના વંશજ')[૧][૨] પ્રાચીન ભારતના એ લોકો જે પૌરાણિક રાજા યદુ ના વંશજ છે. યાદવ વંશ પ્રમુખ રૂપ થી આભીર(વર્તમાન આહીર),[૩] અંધક, વૃષ્ણિ તથા સત્વત નામક સમુદાયો થી મળીને બન્યો હતો, જે ભગવાન કૃષ્ણ ના ઉપાસક હતા.[૪][૫] આ લોકો પ્રાચીન ભારતીય સાહિત્યમાં યદુવંશ ના પ્રમુખ અંગો ના રૂપ માં વર્ણિત છે.[૬] યાદવો યદુ ના વંશજ છે અને યાદવ નામ થી જણાય છે.[૭][૮]

મૂળ ઉત્પત્તિ

[ફેરફાર કરો]

પ્રાચીન સંદર્ભ

[ફેરફાર કરો]

જયંત ગડકરી ના કથનાનુસર, " પુરાણો ના વિશ્લેષણ થી આ નિશ્ચિત રૂપ થી માન્ય છે કે અંધક, વૃષ્ણિ, સત્વત તથા આભીર(આહીર) જાતિયો ને સંયુક્ત રૂપ થી યાદવ કહેવાતું હતું જે શ્રીકૃષ્ણ ના ઉપાસક હતા. પરંતુ આ પણ સત્ય છે કે પુરાણો માં માન્યતાઓ તથા દંતકથાઓ ના સમાવેશ ને નકારી શકાય તેમ નથી, પરંતુ તે મહત્વનું છે કે પૌરાણિક માળખા હેઠળ અવાજની સામાજિક મૂલ્યોની પ્રણાલી વિકસાવવામાં આવી."[૯]

લુકિયા મિચેલુત્તી દ્વારા યાદવો પર કરેલા શોધ હેઠળ,

યાદવ જાતિ ના મૂળ માં સમાયેલ વંશવાદ ના વિશિષ્ટ સિદ્ધાંત અનુસાર, બધી ભારતીય ગોપાલક જાતિયો, એજ યદુવંશ થી ઉતરી છે જેમાં શ્રીકૃષ્ણ (ગોપાલક અને ક્ષત્રિય) નો જન્મ થયો હતો .....એ લોકો માં આ દ્રઢ વિશ્વાસ છે કે એ બધાય શ્રીકૃષ્ણ થી સંબંધિત છે તથા વર્તમાન ની યાદવ જાતિયો એજ પ્રાચીન મોટા યાદવ સમૂહ થી વિખેરાઈ ને બની છે.[૧૦]

વર્તમાન પરિપ્રેક્ષ્ય

[ફેરફાર કરો]

ક્રિસ્ટોફ જાફેલૉટ અનુસાર,

યાદવ શબ્દ ઘણી ઉપ-જાતિઓને આવરી લે છે જે મૂળ રૂપ થી અનેક નામો થી જાણીતા છે, હિન્દી ક્ષેત્ર, પંજાબ અને ગુજરાત માં- આહીર અથવા અહીર, મહારાષ્ટ્ર અને ગોવા માં - ગવળી, આંધ્ર અને કર્ણાટક માં- ગોલ્લા, તામિલનાડુ માં - કોનાર, કેરળ માં - મનિયાર જેમનું સામાન્ય પારંપરિક કાર્ય ગોપાલન અને દૂધ-વિક્રેતા નું હતું.[૧૧]

લુકિયા મિચેલુત્તી ના વિચાર થી,

યાદવ હંમેશા પોતાના જાતિસ્વરૂપ આચરણ અને કૌશલ ને એમના વંશ થી જોડતા આવ્યા છે જેથી એમના વંશ ની વિશિષ્ટતા આપમેળે અભિવ્યક્ત થાય છે. તેમના માટે જાતિ માત્ર શીર્ષક નથી પરંતુ લોહીની ગુણવત્તા છે, અને આ દૃશ્ય નવું નથી. આહીર (વર્તમાન માં યાદવ) જાતિ ની વંશાવળી એક સિદ્ધાંતિક ક્રમ ના આદર્શો પર આધારિત છે તથા એમના પૂર્વજ, ગોપાલક યોદ્ધા શ્રીકૃષ્ણ પર કેન્દ્રિત છે, જે એક ક્ષત્રિય હતા. [૧૨]

ટોડ અને કે. સી. યાદવના જેવા ઇતિહાસ્કારોના અનુસાર આહીર એ પુરુરવાના ચંદ્રવંશી ક્ષત્રિય કુળના યાદવો છે. તેઓ માને છે કે તેમનો પ્રાચીન વસવાટ સતલજ અને યમુના નદીની વચ્ચેનો પ્રદેશ હતો જ્યાંથી તેઓ હિજરત કરી પૂર્વ દિશામાં મથુરાથી આગળ અને દક્ષિણ દિશામાં ગુજરાત અને મહારાષ્ટ્ર સુધી ગયાં. હરિયાણા રાજ્યનું નામ પણ અભિરાયણ (આ પ્રદેશનાં મૂળ વાસીઓ) પરથી ઉતરી આવ્યું હોય તેમ માનવામાં આવે છે. અભિરાયણ શબ્દનું મૂળ 'અભિર' એટલે કે નિડર શબ્દમાં રહ્યું હોય તેમ પણ શક્ય છે.

તેજ પ્રમાણે, ગુજરાતમાં મળી આવેલા શિલા લેખ અનુસાર મધ્ય ભારતના ઉચ્ચ પ્રદેશના ભિલ્સા (વિદીશા) અને ઝાંસી વચ્ચેનું ક્ષેત્ર આહીરવાડના નામે ઓળખાતું હતું. હિંદુ લેખકોના મતાનુસાર આહીરોને વાયવ્ય દિશાના રહેવાસી જણાવ્યાં છે.[૧૩][૧૪][૧૫][૧૬]

સૈન્ય વર્ણ ( માર્શલ રેસ )

[ફેરફાર કરો]
2013 માં આસીરગઢ કિલ્લો
રેવાડી માં રાવ તુલારામ સ્મારક
રા' નવઘણ ને બચાવવા હેતુ દેવાયત બોદર આહીર દ્વારા પોતાના પુત્ર નું બલિદાન
જૂનાગઢ કિલ્લા માં દેવાયત બોદર ની મૂર્તિ
મહોબા-નરેશ વીર આલ્હા
ત્રિકુટા આભીર સિક્કા, From Rapson "Catalog of Indian coin of the British Museum", 1908.

આહીર ઐતિહાસિક પૃષ્ઠભૂમિ ની એક લડાયક જાતિ છે.[૧૭] 1920 માં બ્રિટિશ શાસન દ્વારા આહીરો ને એક કૃશક જાતિ ના રૂપ માં વર્ગીકૃત કરવામાં આવી હતી જે એ કાળ માં "યોદ્ધા જાતિ" ની પર્યાય હતી. ,[૧૮] જોકે એ બહુ પહેલા થી જ સેના માં ભરતી થતા આવ્યા છે.[૧૯] ત્યારે બ્રિટિશ સરકાર એ આહીરો ની ચાર કંપનીઓ બનાવી હતી, એમાંથી બે 95મીં રસેલ ઇન્ફેન્ટ્રી માં હતી.[૨૦] 1962 ના ભારત ચીન યુદ્ધ ના સમયે 13 કુમાંઉં રેજીમેંટ ની આહીર કંપની દ્વારા રેજાંગલા ના મોરચા પર યાદવ સૈનિકો ના પરાક્રમ અને બલિદાન ભારત માં આજ સુધી પ્રશંસાપાત્ર માનવામાં આવે છે. અને એમની બહાદુરી ની યાદ માં યુદ્ધ બિંદુ સ્મારક ને "આહીર ધામ" નામ આપવામાં આવ્યું.[૨૧][૨૨]

એ ભારતીય સેના ની રાજપૂત રેજીમેંટ, કુમાંઉં રેજીમેંટ, જાટ રેજીમેંટ, રાજપૂતાના રાઈફલ્સ, બિહાર રેજીમેંટ, ગ્રેનેડિયર્સ માં પણ ભાગીદાર છે.[૨૩] ભારતીય હથિયાર બંધ સેના માં આજ સુધી બખ્તરબંધ ખૂણા અને તોપખાના માં આહીરો ની એકલ ટુકડીઓ અસ્તિત્વમાં છે. જેમાં તેમણે વીરતા અને બહાદુરી ના વિવિધ પુરસ્કાર પ્રાપ્ત કર્યા છે.[૨૪]

સૈન્ય પુરસ્કાર વિજેતા યાદવ સૈનિક

[ફેરફાર કરો]

(સૂચિ યાદવ ઉપનામ પર આધારિત છે)

  • ગ્રેનેડિયર યોગેન્દ્ર સિંહ યાદવ ,પરમ વીર ચક્ર[૨૫]
  • કમાન્ડર બી. બી. યાદવ, મહાવીર ચક્ર[૨૬]
  • લાંસ નાયક ચંદ્રકેત પ્રસાદ યાદવ, વીર ચક્ર[૨૭]
  • મેજર જય ભગવાન સિંહ યાદવ, વીર ચક્ર[૨૮]
  • વિંગ કમાન્ડર કૃષ્ણ કુમાર યાદવ, વીર ચક્ર[૨૯]
  • નાયક ગણેશ પ્રસાદ યાદવ, વીર ચક્ર[૩૦]
  • નાયક કૌશલ યાદવ, વીર ચક્ર[૩૧]
  • જગદીશ પ્રસાદ યાદવ, અશોક ચક્ર(મરણોપ્રાંત)[૩૨]
  • સુરેશ ચંદ યાદવ, અશોક ચક્ર(મરણોપ્રાંત)[૩૩]
  • સ્ક્વાડ્રન લીડર દિપક યાદવ, કીર્તિ ચક્ર(મરણોપ્રાંત)[૩૪]
  • સૂબેદાર મહાવીર સિંહ યાદવ, અશોક ચક્ર(મરણોપ્રાંત)[૩૫]
  • પાયનિયર મહાબીર યાદવ, શૌર્ય ચક્ર(મરણોપ્રાંત) [૩૬]
  • પૈરાટ્રુપર, સૂબે સિંહ યાદવ, શૌર્ય ચક્ર[૩૭]
  • નાયબ સૂબેદાર રામ કુમાર યાદવ, શૌર્ય ચક્ર(મરણોપ્રાંત)[૩૮]
  • સેપ્પર આનંદી યાદવ, ઈંજીનિયર્સ,શૌર્ય ચક્ર(મરણોપ્રાંત)[૩૯]
  • નાયક ગિરધારીલાલ યાદવ, શૌર્ય ચક્ર(મરણોપ્રાંત)[૪૦]
  • હરિ મોહન સિંહ યાદવ, શૌર્ય ચક્ર[૪૧]
  • કૈપ્ટન વીરેન્દ્ર કુમાર યાદવ, શૌર્ય ચક્ર[૪૨]
  • પેટી ઑફિસર મહિપાલ યાદવ, શૌર્ય ચક્ર[૪૩]
  • કૈપ્ટન બબ્રૂ ભાન યાદવ, શૌર્ય ચક્ર[૪૪]
  • મેજર પ્રમોદ કુમાર યાદવ,શૌર્ય ચક્ર[૪૫]
  • રમેશ ચન્દ્ર યાદવ, શૌર્ય ચક્ર[૪૬]
  • મેજર ધર્મેશ યાદવ, શૌર્ય ચક્ર[૪૭]
  • લેફ્ટિનેંટ માનવ યાદવ, શૌર્ય ચક્ર[૪૮]
  • મેજર ઉદય કુમાર યાદવ, શૌર્ય ચક્ર[૪૯]
  • કૈપ્ટન કૃષ્ણ યાદવ, શૌર્ય ચક્ર[૫૦]
  • કૈપ્ટન સુનીલ યાદવ,શૌર્ય ચક્ર [૫૧]
  • યાદવ આર્બેશંકર રજધારી, શૌર્ય ચક્ર[૫૨]

જાતિયો, ઉપજાતિયો અને કુલ ગોત્ર

[ફેરફાર કરો]

'યાદવ' શબ્દ અનેક પારંપરિક ઉપજાતિયો ના સમૂહ થી બની છે, જેમકે ' હિન્દી ભાષી ક્ષેત્ર' ના 'આહીર(અહીર)', મહારાષ્ટ્ર ના 'ગવળી',[૧૧] આંધ્ર પ્રદેશ અને કર્ણાટક ના 'ગોલ્લા', તથા તમિલનાડુ ના 'કોનાર' તથા કેરળ ના 'મનિયાર'. હિન્દી ભાષી ક્ષેત્રો માં અહીર,ગ્વાલ (ગવળી) તથા યાદવ શબ્દ સામાન્ય રીતે એક બીજા ના પર્યાયવાચી મનાય છે.[૫૩][૫૪] અમુક વર્તમાન રાજપૂત વંશ પણ પોતાને યાદવોના વંશજ હોવાનો દાવો કરે છે,[૫૫] તથા વર્તમાન યાદવ પણ સ્વયં ને ક્ષત્રિય માને છે.[૫૬] યાદવ મુખ્યત્વે યદુવંશી, નંદવંશી અને ગ્વાલવંશી ઉપજાતિય નામો થી જણાય છે,[૫૭] યાદવ સમુદાય ના અંતર્ગત 20 થી પણ વધુ ઉપજાતિયો સમ્મેલીત છે.[૫૬] તેઓ મુખ્યત્વે ઋષિ ગોત્ર અત્રિ ના છે તથા આહીર ઉપજાતિયો માં અનેકો કુલ ગોત્ર છે જેના આધાર પર સગોત્રીય લગ્ન પર પ્રતિબંધ છે.

ચુડાસમા રાજપૂત એ સૌરાષ્ટ્ર નો એક યદુવંશી રાજપૂત વંશ છે જુનાગઢ રાજ્યના દિવાન અથવા વડા પ્રધાન રણછોડજી અમરજી એ 1825 માં પર્સિયનમાં તારિખ-એ-સોરથ નામનું પુસ્તક લખ્યું હતું. એમાં દિવાન રણછોડજી એ લખ્યું હતું કે ચુડાસમા ચંદ્રવંશી રાજપૂત છે અને તેઓ ભગવાન સદાશિવના વંશજ છે તથા તેઓ સિંધથી આવ્યા છે.[૫૮] ઘણા શિલાલેખો તથા ઐતિહાસિક લખાણો ચુડાસમા વંશ ને મહાન યાદવ કુળ સાથે જોડે છે જેમકે "માંડલિક નૃપ ચરિત" તેમને ભગવાન શ્રી કૃષ્ણ નાં યાદવ પરિવાર સાથે જોડે છે[૫૯] ઉપરાંત ગિરનાર ના નેમિનાથ મંદિર નો ઇસ.૧૪૫૪ ના સમયનો શિલાલેખ પરથી જાણવામાં આવે છે કે ચુડાસમા રાજપૂત યાદવ કુળના છે[૬૦]

જાડેજાએ ભારતની એક રાજપૂત જ્ઞાતિ છે. જેઓ યદુવંશી રાજપૂત કુળ[૬૧] અને ચંદ્રવંશી છે.[૬૧] સાહિત્યકાર હરિલાલ ઉપાધ્યાય પોતાની ઐતિહાસિક નવલકથા "લાખો ફુલાણી" માં કચ્છ ના જાડેજા વંશ ના રાજા લાખા ફુલાણી નો ઉલ્લેખ યદુવંશી રાજપૂત તરીકે કરે છે[૬૨]

ભાટ્ટી રાજપૂત પણ યદુવંશી રાજપૂત વંશ છે જેસલમેરમાં ભાટી કુળ પોતાને "યાદવપતિ" તરીકે પણ ઓળખાવે છે, જે તેનો કૃષ્ણ અને યદુ કે યાદવ કુળ સાથેનો પૌરાણિક સંબંધ દર્શાવે છે.[૬૩] સ્વામી સચ્ચિદાનંદ પોતાના પુસ્તક ‎સ્થાપત્ય અને શૌર્યની ભૂમિ રાજસ્થાન માં જણાવે છે ભાટીરાવલ જેસલ ભગવાન શ્રી કૃષ્ણ ના વંશજ યદુવંશી મનાય છે[૬૪]

ઐતિહાસિક યાદવ (આહીર) રાજાઓ અને કુળ સંચાલકો

[ફેરફાર કરો]
  • પુરનમલ આહીર, અહીર દેશ, માલવા, એમ.પી.[૬૫][૬૬]
  • ઠકુરાઇન લરાઈ ડુલાયા, નાઇગાવ રિબાઈ,એમ.પી.[૬૭]
  • ઠાકુર લછમન સિંહ, નાઇગાવ રિબાઈ,એમ.પી.[૬૭]
  • કુંવર જગત સિંહ, નાઇગાવ રિબાઈ,એમ.પી.[૬૭]
  • લાલજી, દેવગુરડિયા,માલવા, એમ.પી.[૬૮]
  • ચૂરામન આહીર, મંડલા,એમ.પી. [૬૯]
  • રાવ ગુજરમલ સિંહ, રેવાડી, અહીરવાલ [૭૦]
  • રાવ તેજ સિંહ, રેવાડી [૭૧]
  • રાવ ગોપાલદેવ સિંહ, રેવાડી, અહીરવાલ [૭૨]
  • મહાક્ષત્રપ ઈશ્વર દત્ત, પ્રાચીન પશ્ચિમ ભારત [૭૩]
  • પ્રાણ સુખ યાદવ, નીમરાના, અહીરવાલ [૭૪]
  • રુદ્રામૂર્તિ આહીર, અહીરવાળા, ઝાંસી, યુ.પી.[૭૫][૭૬]
  • રાજા બુધ,બદાયૂ, યૂ.પી. [૭૭][૭૮]
  • આદિ રાજા , અહીછત્ર, યૂ.પી. [૭૯]
  • રાજા દિગપાલ, મહાબન, યૂ.પી. [૮૦]
  • રાણા કતીરા,ચિત્તોડ, રાજસ્થાન [૮૦][૮૧][૮૨]
  • વીરસેન આહીર, જલગાવ, મહારાષ્ટ્ર [૮૩]
  • રાવ રુડા સિંહ, રેવાડી, અહીરવાલ [૮૪]
  • રાવ રામ સિંહ, રેવાડી[૮૪]
  • રાવ સાહબાજ સિંહ, રેવાડી[૮૪]
  • રાવ નંદરામ, રેવાડી[૮૪]
  • રાવ બલકીશન,રેવાડી [૮૪]
  • ભકતમન આહીર, નેપાળ [૮૫]
  • ભુવન સિંહ , નેપાળ [૮૬][૮૫]
  • બારા સિંહા , નેપાળ [૮૭]
  • રાવ છિદદુ સિંહ, ભરૌતી, યૂ.પી.[૮૮]
  • રાજમાતા જીજાઉ, મહારાષ્ટ્ર [૮૯]
  • રાજા ખરક સિંહ અને રાજા હરિ સિંહ, તિરહુત, બરેલી યૂ.પી. [૯૦]
  • અભિસાર, જમ્મુ-કાશ્મીર [૯૧][૯૨][૯૩]
  • રાવ મિત્રસેન આહીર, રેવાડી [૯૪]
  • રાવ તુલારામ સિંહ, અહીરવાલ [૯૫][૯૬]
  • રાવ કિશન ગોપાલ, રેવાડી [૯૭] [૯૮]
  • આહીર રાણા નવઘણ, જૂનાગઢ [૯૯][૧૦૦]
  • દેવાયત બોદર આહીર [૧૦૧] [૧૦૨][૧૦૩]
  • આહીર રાણા ગૃહરીપુ, જૂનાગઢ [૧૦૪][૧૦૫]
  • અશા આહીર, અસીરગઢ દુર્ગ [૧૦૬][૧૦૭][૧૦૮][૧૦૯][૧૧૦]
  • રુદ્રભૂતિ [૧૧૧]
  • ઈશ્વરસેન, નાસિક [૧૧૨][૧૧૩][૧૧૪][૧૧૫]
  • માધુરીપુત્ર [૧૧૬]
  • આલ્હા અને ઉદલ, મહોબા [૧૧૭]
  • રાજા દિગપાલ આહીર, મહાબન, મથુરા [૮૦][૧૧૮]
  • બદન આહીર, હમીરપુર [૧૧૯]
  • અમર સિંહ, પીલીભીત [૧૨૦]
  • હીર ચંદ યાદવ, જૌનપુર [૧૨૧]
  • બીજા સિંહ આહીર (બીજા ગાવલી), બીજગઢ [૧૨૨][૧૨૩]
  • ગૌતમી આહીર, માંડૂ
  • રનસુર અને ધમસુર, દેવગઢ [૧૨૪]
  • વસૂસેન, નાગર્જુનકુંડ[૧૨૫]
  • વીર અલગૂ(અઝગૂ) મૂથુ કોણે [૧૨૬][૧૨૭]
  • ઠાકુર હરજ્ઞાન સિંહ યાદવ, ખલ્થૌન, ગ્વાલિયર[૧૨૮][૧૨૯]

દેવગિરિ સેઉના યાદવ

[ફેરફાર કરો]

ખાનદેશ અવશેષો ના પુરાતત્વીય વિશ્લેષણ થી આ સિદ્ધ થાય છે કે એ યદુવંશી આહીરો નો ગઢ હતો.[૧૩૦] આ રાજવંશના નિમ્ન પ્રમુખ શાસક થયા -

  • ઢઇડિયપ્પા પ્રથમ [૧૩૧]

ત્રિકુટા આહીર સામ્રાજ્ય

[ફેરફાર કરો]

ત્રિકુટા સામ્રાજ્ય સામાન્ય રીતે આભીર (આહીર) સામ્રાજ્યના રૂપ માં માન્ય છે તથા ઇતિહાસ માં ત્રિકુટા આહીર સામ્રાજ્ય નામ થી જાણીતું છે. [૧૩૭][૧૩૮][૧૩૯][૧૪૦] વૈષ્ણવ ત્રિકુટા આહીર હૈહય શાખા ના યાદવ મનાય છે [૧૪૧] દહરસેન એ અશ્વમેઘ યજ્ઞ પણ કર્યો હતો.[૧૪૨] આ રાજવંશના નિમ્ન પ્રમુખ શાસક થયા -

  • મહારાજ ઇન્દ્રદત્ત
  • મહારાજ દહરસેન
  • મહારાજ વ્યાઘ્રરસેન

કલચૂરી સામ્રાજ્ય

[ફેરફાર કરો]

કલચુરી રાજવંશના બે (ઉત્તરી અને દક્ષિણી) સામ્રાજ્ય થયા છે. ઇતિહાસમાં દક્ષિણી કલચુરિયો ને આહીર જાતિ ના મનાય છે.[૧૪૩] દક્ષિણી કલચુરિયોના નિમ્ન શાસકો પ્રમુખ હતા.[૧૪૪] [૧૪૫] 248-49 ઈસ્વી થી પ્રારંભ થવા વાળી કલચુરી-ચેદી સંવતની પ્રચલન પણ આભીર(આહીર) સમ્રાટ ઈશ્વરસેન એ કરી હતી.[૧૪૬]

  • કૃષ્ણ
  • બિજ્જલા
  • સોમેશ્વર
  • સંગમા

આ પણ જુવો

[ફેરફાર કરો]

સંદર્ભ

[ફેરફાર કરો]
  1. ↑ विलियम्स, मोनियर (2005) [1899]. Sanskrit English Dictionary: Etymologically and Philologically Arranged with Special Reference to Cognate Indo-European Languages. Delhi: Motilal Banrsidass. પૃષ્ઠ 851. ISBN 978-81-208-3105-6. CS1 maint: discouraged parameter (link)
  2. ↑ Franklin C. Southworth considers the word Yadava to be possibly Dravidian languages, meaning "herder", as it has no known Indo-European languages etymology (Southworth, Franklin C. (1995). Reconstructing social context from language: Indo-Aryan and Dravidian prehistory, in George Erdösy (ed.) The Indo-Aryans of Ancient South Asia: Language, Material Culture and Ethnicity, Indian Philology and South Asian Studies, Vol. I, Berlin: Walter de Gruyter & Co., ISBN 978-3-11-014447-5, p.266n
  3. ↑ Kripal Chandra Yadav (1967). Ahīravāla kā itihāsa, madhyayuga se 1947 Ī. taka. the University of California. મેળવેલ 17 फरवरी 2016. Check date values in: |access-date= (મદદ)
  4. ↑ Gadkari, Jayant (1996-10). Society and Religion: From Rugveda to Puranas (અંગ્રેજીમાં). Popular Prakashan. ISBN 978-81-7154-743-2. Check date values in: |date= (મદદ)
  5. ↑ While discussing about the Puranic accounts, Hem Chandra Raychaudhuri used the term, Yadava clans for the Andhakas, the Vrishnis and the Kukuras (Raychaudhuri, Hemchandra (1972). Political History of Ancient India, Calcutta: University of Calcutta, p.447fn3). But Ramakrishna Gopal Bhandarkar used the term Yadava tribes for the Satvatas, the Andhakas and the Vrishnis (Bhandarkar, R. G. (1995). Vaisnavism, Saivism and Minor Religious Systems, Delhi: Asian Educational Service, ISBN 978-81-206-0122-2, p.11).
  6. ↑ Thapar, Romila (1978, reprint 1996). Ancient Indian Social History: Some Interpretations, नई दिल्ली: Orient Longman, ISBN 978-81-250-0808-8, p.223
  7. ↑ Forlong, John G. R. (2008). Encyclopedia of Religions. III: N-Z. New York: Cosimo Classics. પૃષ્ઠ 504. ISBN 978-1-60520-488-8.
  8. ↑ Kosambi, D. D. (1988). The Culture and Civilization of Ancient India in Historical Outline, नई दिल्ली: Vikas Publishng House, ISBN 978-0-7069-4200-2, p.116
  9. ↑ Gadkari, Jayant (1996). Society and religion: from Rugveda to Puranas. Bombay: Popular Prakashan. પૃષ્ઠ 179, 183–184. ISBN 978-81-7154-743-2.
  10. ↑ Michelutti, Lucia (February 2004). ""We (Yadavs) are a caste of politicians": Caste and modern politics in a north Indian town". Contributions to Indian Sociology. 38 (1–2): 49. doi:10.1177/006996670403800103. મૂળ માંથી 2011-09-27 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2011-08-27.
  11. ↑ ૧૧.૦ ૧૧.૧ Jaffrelot, Christophe (2003). India's silent revolution: the rise of the lower castes in North India. London: C. Hurst & Co. પૃષ્ઠ 187. ISBN 978-1-85065-670-8. મેળવેલ 2011-08-16.
  12. ↑ Gupta, Dipankar; Michelutti, Lucia (2004). "2 ‘We (Yadavs) are a caste of politicians’: Caste and modern politics in a north Indian town". માં Dipankar Gupta (સંપાદક). Caste in Question: Identity or hierarchy?. Contributions to Indian Sociology. नई दिल्ली, California, London: Sage Publications. પૃષ્ઠ 48/Lucia Michelutti. ISBN 0-7619-3324-7. C1 control character in |chapter= at position 3 (મદદ)
  13. ↑ "articles32.htm | sep25 | currsci | Indian Academy of Sciences". www.ias.ac.in (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ ૩ સપ્ટેમ્બર ૨૦૧૭.
  14. ↑ "Bartleby.com: Great Books Online -- Quotes, Poems, Novels, Classics and hundreds more". www.bartleby.com (અંગ્રેજીમાં). મૂળ માંથી 2008-06-30 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ ૩ સપ્ટેમ્બર ૨૦૧૭.
  15. ↑ "Genealogies". www.theology.edu. મેળવેલ ૩ સપ્ટેમ્બર ૨૦૧૭.
  16. ↑ "The Sunday Tribune - Spectrum - 'Art and Soul". www.tribuneindia.com. મેળવેલ ૩ સપ્ટેમ્બર ૨૦૧૭.
  17. ↑ K. S. Singh, B. K. Lavania (1998). Rajasthan, Part 1. Popular Prakashan. પૃષ્ઠ 45. ISBN 9788171547661.
  18. ↑ Rajit K. Mazumder (2003). The Indian army and the making of Punjab. Orient Blackswan. પૃષ્ઠ 105. ISBN 978-81-7824-059-6. મેળવેલ 2011-03-28.
  19. ↑ Pinch, William R. (1996). Peasants and monks in British India. University of California Press. પૃષ્ઠ 90. ISBN 978-0-520-20061-6. મેળવેલ 2012-02-22.
  20. ↑ M. S. A. Rao (1 May 1979). Social movements and social transformation: a study of two backward classes movements in India. Macmillan. મેળવેલ 2011-03-28.
  21. ↑ Guruswamy, Mohan (20 November 2012). "Don't forget the heroes of Rezang La". The Hindu. મેળવેલ 2014-07-13.
  22. ↑ "'Nobody believed we had killed so many Chinese at Rezang La. Our commander called me crazy and warned that I could be court-martialled'". The Indian Express. 30 October 2012. મેળવેલ 2014-07-13.
  23. ↑ V. K. Shrivastava (2000). Infantry, a Glint of the Bayonet. Lancer Publishers. પૃષ્ઠ 135. ISBN 9788170622840.
  24. ↑ Rajat Pandit (30 Jan 2013). "Army rejects calls to raise new units based on caste or religion". The Times of India (અંગ્રેજીમાં). The Times of India. મેળવેલ 13 April 2016.
  25. ↑ "YOGENDER SINGH YADAV | Gallantry Awards". મૂળ માંથી 2018-01-04 પર સંગ્રહિત.
  26. ↑ "BB YADAV | Gallantry Awards". મૂળ માંથી 2018-01-04 પર સંગ્રહિત.
  27. ↑ "CHANDRAKET PRASAD YADAV | Gallantry Awards". મૂળ માંથી 2018-01-04 પર સંગ્રહિત.
  28. ↑ "JAI BHAGWAN SINGH YADAV | Gallantry Awards". મૂળ માંથી 2018-01-04 પર સંગ્રહિત.
  29. ↑ "WING COMMANDER KRISHAN KUMAR YADAV | Gallantry Awards". મૂળ માંથી 2018-01-04 પર સંગ્રહિત.
  30. ↑ "GANESH PRASAD YADAV | Gallantry Awards". મૂળ માંથી 2018-01-04 પર સંગ્રહિત.
  31. ↑ "KAUSHAL YADAV | Gallantry Awards". મૂળ માંથી 2018-01-04 પર સંગ્રહિત.
  32. ↑ "JAGDISH PRASAD YADAV | Gallantry Awards". મૂળ માંથી 2018-01-04 પર સંગ્રહિત.
  33. ↑ "SURESH CHAND YADAV | Gallantry Awards". મૂળ માંથી 2018-01-04 પર સંગ્રહિત.
  34. ↑ "SQN LDR DEEPAK YADAV | Gallantry Awards". મૂળ માંથી 2018-01-04 પર સંગ્રહિત.
  35. ↑ "Mahavir Singh Yadav | Gallantry Awards". મૂળ માંથી 2018-01-04 પર સંગ્રહિત.
  36. ↑ "MAHABIR YADAV | Gallantry Awards". મૂળ માંથી 2018-01-04 પર સંગ્રહિત.
  37. ↑ "SUBE SINGH YADAV | Gallantry Awards". મૂળ માંથી 2018-01-04 પર સંગ્રહિત.
  38. ↑ "RAM KUMAR YADAV | Gallantry Awards". મૂળ માંથી 2018-01-04 પર સંગ્રહિત.
  39. ↑ "ANANDI YADAV | Gallantry Awards". મૂળ માંથી 2018-01-04 પર સંગ્રહિત.
  40. ↑ "GIRDHARI LAL YADAV | Gallantry Awards". મૂળ માંથી 2018-01-04 પર સંગ્રહિત.
  41. ↑ "HARIMOHAN SINGH YADAV | Gallantry Awards". મૂળ માંથી 2018-01-04 પર સંગ્રહિત.
  42. ↑ रक्षा मंत्रालय, भारत सरकार. "वीरेंद्र कुमार यादव". gallantryawards.gov.in/. भारत सरकार. મૂળ માંથી 2019-04-06 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 6 अप्रैल 2019. Check date values in: |access-date= (મદદ)
  43. ↑ रक्षा मंत्रालय, भारत सरकार. "MAHIPAL YADAV, PO UWI(AD)". gallantryawards.gov.in/. भारत सरकार. મૂળ માંથી 2019-04-06 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 6 अप्रैल 2019. Check date values in: |access-date= (મદદ)
  44. ↑ रक्षा मंत्रालय, भारत सरकार. "BABRU BHAN YADAV". gallantryawards.gov.in/. भारत सरकार. મૂળ માંથી 2019-04-06 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 6 अप्रैल 2019. Check date values in: |access-date= (મદદ)
  45. ↑ रक्षा मंत्रालय, भारत सरकार. "PROMOD KUMAR YADAV". gallantryawards.gov.in/. भारत सरकार. મૂળ માંથી 2019-04-06 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 6 अप्रैल 2019. Check date values in: |access-date= (મદદ)
  46. ↑ रक्षा मंत्रालय, भारत सरकार. "RAMESH CHANDRA YADAV". gallantryawards.gov.in/. भारत सरकार. મૂળ માંથી 2019-04-06 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 6 अप्रैल 2019. Check date values in: |access-date= (મદદ)
  47. ↑ रक्षा मंत्रालय, भारत सरकार. "DHARMESH YADAV". भारत सरकार. મેળવેલ 6 अप्रैल 2019. Check date values in: |access-date= (મદદ)[હંમેશ માટે મૃત કડી]
  48. ↑ रक्षा मंत्रालय, भारत सरकार. "MANAV YADAV". भारत सरकार. મૂળ માંથી 2019-04-06 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 6 अप्रैल 2019. Check date values in: |access-date= (મદદ)
  49. ↑ रक्षा मंत्रालय, भारत सरकार. "UDAY KUMAR YADAV,SM". भारत सरकार. મૂળ માંથી 2019-04-06 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 6 अप्रैल 2019. Check date values in: |access-date= (મદદ)
  50. ↑ रक्षा मंत्रालय, भारत सरकार. "KRISHAN YADAV, SM". भारत सरकार. મૂળ માંથી 2019-04-06 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 6 अप्रैल 2019. Check date values in: |access-date= (મદદ)
  51. ↑ रक्षा मंत्रालय, भारत सरकार. "SUNIL YADAV". भारत सरकार. મૂળ માંથી 2019-04-06 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 6 अप्रैल 2019. Check date values in: |access-date= (મદદ)
  52. ↑ रक्षा मंत्रालय, भारत सरकार. "YADAV ARBESHANKAR RAJDHARI". भारत सरकार. મૂળ માંથી 2019-04-06 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 6 अप्रैल 2019. Check date values in: |access-date= (મદદ)
  53. ↑ Susan Bayly (2001). Caste, Society and Politics in India from the Eighteenth Century to the Modern Age. Cambridge University Press. પૃષ્ઠ 383. ISBN 978-0-521-79842-6. મેળવેલ 7 October 2011. Quote: Ahir: Caste title of North Indian non-elite 'peasant'-pastoralists, known also as Yadav."
  54. ↑ Swartzberg, Leon (1979). The north Indian peasant goes to market. Delhi: Motilal Banarsidass. પૃષ્ઠ 11. મેળવેલ 7 October 2011. Quote: "As far back as is known, the Yadava were called Gowalla (or one of its variants, Goalla, Goyalla, Gopa, Goala), a name derived from Hindi gai or go, which means "cow" and walla which is roughly translated as 'he who does'."
  55. ↑ Śyāmaladāsa (1886). Vir Vinod (4 Pts.). Motilal Banarsidass Publishe. પૃષ્ઠ एशिया 46. ISBN 9788120801912.
  56. ↑ ૫૬.૦ ૫૬.૧ Mahendra Lal Patel (1997). Awareness in Weaker Section: Perspective Development and Prospects. M.D. Publications Pvt. Ltd. પૃષ્ઠ 33. ISBN 9788175330290.
  57. ↑ People of India: Rajasthan. પૃષ્ઠ 44.
  58. ↑ Ranchodji Amarji, Divan of Junagadh; Burgess, James (1882). Târikh-i-Soraṭh, a history of the provinces of Soraṭh and Hâlâr in Kâthiâwâd. Harvard University. Bombay, Educ. Soc. Press, & Thacker. પૃષ્ઠ 101.
  59. ↑ Kapadia, Aparna (2018-05-16). Gujarat: The Long Fifteenth Century and the Making of a Region (અંગ્રેજીમાં). Cambridge University Press. પૃષ્ઠ 80–81. ISBN 978-1-107-15331-8.
  60. ↑ Diskalkar D.b. (1941). Inscriptions Of Kathiawad. પૃષ્ઠ 116–117.
  61. ↑ ૬૧.૦ ૬૧.૧ Mcleod, John (૯ જુલાઇ ૨૦૦૪). The Rise and Fall of the Kutch Bhayati (PDF). Eighteenth European Conference on Modern South Asian Studies, University of Lund. પૃષ્ઠ ૫. મેળવેલ ૧૩ સપ્ટેમ્બર ૨૦૧૨.
  62. ↑ Upādhyāya, Harilāla (1965). Lākho Phulāṇī. Pradīpa Prakāśana.
  63. ↑ Bose, Melia Belli (૨૦૧૫). Royal Umbrellas of Stone: Memory, Politics, and Public Identity in Rajput Funerary Art. BRILL. પૃષ્ઠ ૮. ISBN 978-9-00430-056-9.
  64. ↑ Sachchidanand, Swami (2007-02-20). Sthaptya ane shauryani Bhoomi-Rajasthan (અંગ્રેજીમાં). Gurjar Prakashan. ISBN 978-81-8461-839-6.
  65. ↑ Jadunath Sarkar (1994). "A History of Jaipur: C. 1503-1938". Orient Blackswan. પૃષ્ઠ 164. મેળવેલ 27 October 2014.
  66. ↑ R.K. Gupta, S.R. Bakshi (2008). "Studies In Indian History: Rajasthan Through The Ages The Heritage Of Rajputs (Set Of 5 Vols". Sarup & Sons. પૃષ્ઠ 91. મેળવેલ 27 October 2014.
  67. ↑ ૬૭.૦ ૬૭.૧ ૬૭.૨ Sir Roper Lethbridge (2005). "The Golden Book of India: A Genealogical and Biographical Dictionary of the Ruling Princes, Chiefs, Nobles, and Other Personages, Titled Or Decorated of the Indian Empire". Aakar Books. પૃષ્ઠ 371. મેળવેલ 27 October 2014.
  68. ↑ Amar Farooqui (2011). Sindias and the Raj: Princely Gwalior C. 1800-1850. Primus Books. પૃષ્ઠ 66, 67, 68. ISBN 9789380607085.
  69. ↑ B.H. Mehta (1984). Gonds of the Central Indian Highlands Vol II. Concept Publishing Company. પૃષ્ઠ 632.
  70. ↑ S. D. S. Yadava (2006). Followers of Krishna: Yadavas of India. Lancer Publishers. પૃષ્ઠ 51. ISBN 9788170622161.
  71. ↑ S. D. S. Yadava (2006). Followers of Krishna: Yadavas of India. Lancer Publishers. પૃષ્ઠ 52, 53, 54. ISBN 9788170622161.
  72. ↑ S. D. S. Yadava (2006). Followers of Krishna: Yadavas of India. Lancer Publishers. પૃષ્ઠ 54. ISBN 9788170622161.
  73. ↑ Gaṅgā Rām Garg (1992). Encyclopaedia of the Hindu World, Volume 1. Concept Publishing Company. પૃષ્ઠ 114. ISBN 9788170223740.
  74. ↑ "Pran: Pran News in Hindi, Videos, Photo Gallery – IBN Khabar". khabar.ibnlive.com. ibnlive.com. મેળવેલ 12 July 2016.
  75. ↑ Anthropological survey of India
  76. ↑ People of India: Rajasthan, Part 1 By K. S. Singh-page-44
  77. ↑ George Smith (1882). The student's geography of India: the geography of British India : political and physical. John Murray. પૃષ્ઠ 223–. મેળવેલ 17 February 2012.
  78. ↑ जयंत कुमार दीक्षित, मुख्य विकास अधिकारी, बदायूं (26 Aug 2013). "अहीर राजा बुद्ध की नगरी में दूध के लिए मारामारी". जयंत कुमार दीक्षित, मुख्य विकास अधिकारी, बदायूं. उत्तर प्रदेश. जागरण. મેળવેલ 1 February 2015.CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  79. ↑ Subodh Kapoor (1 Jan 2002). Encyclopaedia of Ancient Indian Geography, Volume 1. Genesis Publishing Pvt Ltd. પૃષ્ઠ 17, 18, 19. ISBN 9788177552980. મેળવેલ 30 September 2014.
  80. ↑ ૮૦.૦ ૮૦.૧ ૮૦.૨ THOMAS S. SMITH (1880). the calcutta review. Oxford University. પૃષ્ઠ 226.
  81. ↑ allahabad (1875). SETLEMENT OF THE DISTRST. Oxford University. પૃષ્ઠ 23.
  82. ↑ Matthew Atmore Sherring (2007). Hindu tribes and castes. Oxford University. પૃષ્ઠ 336.
  83. ↑ Jalgaon distt. "JALGAON HISTORY". Jalgaon distt Aministration Official Website. Jalgaon distt Aministration. મૂળ માંથી 20 મે 2015 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 7 February 2015.
  84. ↑ ૮૪.૦ ૮૪.૧ ૮૪.૨ ૮૪.૩ ૮૪.૪ S. D. S. Yadava (2006). Followers of Krishna: Yadavas of India. Lancer Publishers,. પૃષ્ઠ 82. ISBN 9788170622161.CS1 maint: extra punctuation (link)
  85. ↑ ૮૫.૦ ૮૫.૧ Shankar Lal Chaudhary (2003). Tharus, the pioneer of civilization of Nepal. Shila Chaudhari, Original from the University of Michigan. પૃષ્ઠ 7.
  86. ↑ Dharam Vir (1988). Education and Polity in Nepal: An Asian Experiment. Northern Book Centre,. પૃષ્ઠ 26. ISBN 9788185119397.CS1 maint: extra punctuation (link)
  87. ↑ Jayanta Sarkar, G. C. Ghosh Contributor Anthropological Survey of India Edition (2003). Populations of the SAARC Countries: Bio-cultural Perspectives. Sterling Publishers Pvt. Ltd,. પૃષ્ઠ 106. ISBN 9788120725621.CS1 maint: extra punctuation (link)
  88. ↑ Dilip K. Chakrabarti (2007). Archaeological geography of the Ganga plain: the upper Ganga (Oudh, Rohilkhand, and the Doab). Munshiram Manoharlal Publishers. ISBN 978-81-215-1185-8.
  89. ↑ Maratha Generals and Personalities: A gist of great personalities of Marathas. Pratik gupta. 1 August 2014. પૃષ્ઠ 45–.
  90. ↑ Matthew Atmore Sherring (1872). Hindu Tribes and Castes, Volume 1. Thacker, Spink & Company, Original from Oxford University. પૃષ્ઠ 334. Unknown parameter |Digitized= ignored (મદદ)
  91. ↑ Chisholm, Hugh (1910). "Alexander III (Alexander the Great)". Encyclopædia Britannica Eleventh Edition. 1.
  92. ↑ Diodorus, Bibliotheca, xvii. 90
  93. ↑ "The Tribes and Castes of Bombay". google.com.
  94. ↑ Man Singh, Abhirkuladipika (Urdu), 1900, Delhi p. 123
  95. ↑ S. D. S. Yadava (2006). Followers of Krishna: Yadavas of India. Lancer Publishers,. પૃષ્ઠ 19. ISBN 9788170622161.CS1 maint: extra punctuation (link)
  96. ↑ S. C. Bhatt, Gopal K. Bhargava (2006). Land and People of Indian States and Union Territories: In 36 Volumes. Haryana. Kalpaz Publications, Delhi. પૃષ્ઠ 341. ISBN 9788178353562.
  97. ↑ District Administration, Mahendragarh. "Mahendragarh at A Glance >> History". District Administration, Mahendragarh. india.gov.in. મૂળ માંથી 23 એપ્રિલ 2015 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 14 April 2015.
  98. ↑ S. D. S. Yadava (2006). Followers of Krishna: Yadavas of India. Lancer Publishers. પૃષ્ઠ 82. ISBN 9788170622161.
  99. ↑ Sushil Kumar (Acharya) Editor-Naresh Kumar (2003). Encyclopaedia of folklore and folktales of South Asia, Volume 10 Encyclopaedia of Folklore and Folktales of South Asia, Sushil Kumar (Acharya),. Anmol Publications. પૃષ્ઠ 2771. ISBN 9788126114009.
  100. ↑ James M. Campbell (1989). History of Gujarat: Ancient, Medieval, Modern. Vintage Books. પૃષ્ઠ 138.
  101. ↑ Report on the Antiquities of Kâṭhiâwâḍ and Kachh: Being the Result of the ... - James Burgess - Google Boeken. Books.google.com. 2004-06-01. મેળવેલ 2014-01-04.
  102. ↑ Sree Padma Contributors Sree Padma, Brenda Beck, Perundevi Srinivasan, Tracy Pintchman, Sasikumar Balasundaram, Vasudha Narayanan, Neelima Shukla-Bhatt, R. Mahalakshmi, Caleb Simmons, Priya Kapoor (2014). Inventing and Reinventing the Goddess: Contemporary Iterations of Hindu Deities on the Move. Lexington Books,. પૃષ્ઠ 189. ISBN 9780739190029.CS1 maint: extra punctuation (link) CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  103. ↑ The chronology of India, from the earliest times to the beginning os the ... - Christian Mabel (Duff) Rickmers - Google Books. Books.google.com. મેળવેલ 2014-01-04.
  104. ↑ Harald Tambs-Lyche (1997). Power, Profit, and Poetry, Traditional Society in Kathiawar, Western India. Manohar Publishers & Distributors, Original from the University of Michigan. પૃષ્ઠ 56. ISBN 9788173041761.
  105. ↑ Singh, Virbhadra (1994). The Rajputs of Saurashtra. Popular Prakashan. પૃષ્ઠ 35. ISBN 978-8-17154-546-9.
  106. ↑ Census of India. India Census Commissioner.
  107. ↑ The People of India. Meadows Taylor.
  108. ↑ Matthew Atmore Sherring. Hindu Tribes and Castes, Volume 1. Thacker, Spink & Company,Original from Oxford University. પૃષ્ઠ 333.
  109. ↑ Syed Siraj ul Hassan (1920). The Castes and Tribes of H.E.H. the Nizam's Dominions, Volume 1. Asian Educational Services,. પૃષ્ઠ 2. ISBN 9788120604889.CS1 maint: extra punctuation (link)
  110. ↑ Gonds of the Central Indian Highlands Vol I. Concept Publishing Company. પૃષ્ઠ 569.
  111. ↑ "The Tribes and Castes of Bombay". google.co.in.
  112. ↑ "The Tribes and Castes of Bombay". google.co.in.
  113. ↑ Maharashtra (India) (1962). Maharashtra State gazetteers. 3. Directorate of Govt. Print., Stationery and Publications, Maharashtra State. પૃષ્ઠ 104. મેળવેલ 17 June 2011.
  114. ↑ Upinder Singh (2008). A History of Ancient and Early Medieval India: From the Stone Age to the 12th Century. Pearson Education India,. પૃષ્ઠ 404, 405. ISBN 9788131711200.CS1 maint: extra punctuation (link)
  115. ↑ Vipul Singh (2008). The Pearson Indian History Manual. Pearson Education India. પૃષ્ઠ 154. ISBN 9788131717530.
  116. ↑ K. S. Singh (1 January 1998). People of India: Rajasthan. Popular Prakashan. પૃષ્ઠ 44–. ISBN 978-81-7154-766-1. મેળવેલ 17 June 2011.
  117. ↑ Hiltebeitel, Alf (2009). Rethinking India's Oral and Classical Epics: Draupadi among Rajputs, Muslims, and Dalits. University of Chicago Press. પૃષ્ઠ 132–133. ISBN 9780226340555.
  118. ↑ F. S. Growse (2000). Mathura-Brindaban-The Mystical Land Of Lord Krishna. Diamond Pocket Books (P) Ltd. પૃષ્ઠ 306. ISBN 9788171824434.
  119. ↑ Manohar Sajnani, (2001). Encyclopaedia of Tourism Resources in India, Volume 1 Encyclopaedia of Tourism Resources in India, ISBN 8178350149, 9788178350141. પૃષ્ઠ 256. ISBN 9788178350172.CS1 maint: extra punctuation (link)
  120. ↑ Uttar Pradesh (India) (1988). Uttar Pradesh District Gazetteers: Pilibhit Gazetteer of India Volume 42 of Uttar Pradesh District Gazetteers, Uttar Pradesh (India). Dept. of District Gazetteers. Government of Uttar Pradesh. પૃષ્ઠ 23, 58, 265.
  121. ↑ Jaunpur District megistrate. "THE HISTORY OF JAUNPUR". TEMPLE OF MA SHEETA CHAUKIYA DEVI. D.M., Jaunpur. મૂળ માંથી 15 જૂન 2015 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 29 April 2015.
  122. ↑ G. K. Chandrol, Madhya Pradesh (India). Directorate of Archaeology, Archives & Museums, Madhya Pradesh (India). Office of the Commissioner, Archaeology, Archives & Museums (2007). Katanera excavation, Dist. Dhar. Directorate of Archaeology, Archives & Museums, Govt. of Madhya Pradesh,. પૃષ્ઠ 14.CS1 maint: extra punctuation (link) CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  123. ↑ B.H. Mehta (1984). Gonds of the Central Indian Highlands Vol II. Concept Publishing Company. પૃષ્ઠ 569.
  124. ↑ B.H. Mehta (1984). Gonds of the Central Indian Highlands Vol II. Concept Publishing Company. પૃષ્ઠ 571.
  125. ↑ Upinder Singh (2008). A History of Ancient and Early Medieval India: From the Stone Age to the 12th Century. Pearson Education India,. પૃષ્ઠ 471. ISBN 9788131711200.CS1 maint: extra punctuation (link)
  126. ↑ "Azhagu Muthu Kone". People Azhagu Muthu Kone. Whoislog.info. મૂળ માંથી 5 જુલાઈ 2015 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 14 April 2015. Check date values in: |archive-date= (મદદ)
  127. ↑ प्रेस ट्रस्ट ऑफ़ इंडिया (December 23, 2012). "Role of South Indians in freedom struggle not highlighted:PC". Business Standard, प्रेस ट्रस्ट ऑफ़ इंडिया. Madurai. प्रेस ट्रस्ट ऑफ़ इंडिया. મેળવેલ 14 April 2015.
  128. ↑ Sir Roper Lethbridge (1893). The Golden Book of India: A Genealogical and Biographical Dictionary of the Ruling Princes, Chiefs, Nobles, and Other Personages, Titled Or Decorated of the Indian Empire. Aakar Books,. પૃષ્ઠ 246. ISBN 9788187879541.CS1 maint: extra punctuation (link)
  129. ↑ Lua error in વિભાગ:Citation/CS1/Date_validation at line 206: attempt to compare nil with number.
  130. ↑ The tribes and castes of Bombay, Volume 1 By Reginald Edward Enthoven, page 25.
  131. ↑ ૧૩૧.૦૦ ૧૩૧.૦૧ ૧૩૧.૦૨ ૧૩૧.૦૩ ૧૩૧.૦૪ ૧૩૧.૦૫ ૧૩૧.૦૬ ૧૩૧.૦૭ ૧૩૧.૦૮ ૧૩૧.૦૯ ૧૩૧.૧૦ ૧૩૧.૧૧ ૧૩૧.૧૨ ૧૩૧.૧૩ ૧૩૧.૧૪ ૧૩૧.૧૫ ૧૩૧.૧૬ S. D. S. Yadava (2006). Followers of Krishna: Yadavas of India. Lancer Publishers. પૃષ્ઠ 118. ISBN 9788170622161.
  132. ↑ Bennett, Mathew (2001-09-21). Dictionary of Ancient & Medieval Warfare. Stackpole Books. પૃષ્ઠ 98. ISBN 0-8117-2610-X.. The quoted pages can be read at Google Book Search.
  133. ↑ "Yādava Dynasty" Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica 2007 Ultimate Reference Suite
  134. ↑ Mann, Gurinder Singh (2001-03-01). The Making of Sikh Scripture. Oxford University Press US. પૃષ્ઠ 1. ISBN 0-19-513024-3.
  135. ↑ Eternal Garden: Mysticism, History, and Politics at a South Asian Sufi Center by Carl W. Ernst p.107
  136. ↑ Mokashi, Digambar Balkrishna (1987-07-01). Palkhi: An Indian Pilgrimage. SUNY Press. પૃષ્ઠ 37. ISBN 0-88706-461-2.
  137. ↑ "Journal of the Asiatic Society of Bombay". google.com.
  138. ↑ Ramesh Chandra Majumdar (1968). The Age of imperial unity. Bharatiya Vidya Bhavan. પૃષ્ઠ 223. મેળવેલ 3 January 2011.
  139. ↑ Asiatic Society of Bombay (1935). Journal of the Asiatic Society of Bombay. The Society. પૃષ્ઠ 66–67. મેળવેલ 3 January 2011.
  140. ↑ Lionel D. Barnett (October 1994). Antiquities of India: An Account of the History and Culture of Ancient Hindustan. Asian Educational Services. પૃષ્ઠ 49–50. ISBN 978-81-206-0530-5. મેળવેલ 3 January 2011.
  141. ↑ "Gazetteer of the Bombay Presidency ..." google.com.
  142. ↑ Sailendra Nath Sen (1 January 1999). Ancient Indian History and Civilization. New Age International. પૃષ્ઠ 426–. ISBN 978-81-224-1198-0. મેળવેલ 3 January 2011.
  143. ↑ "Tripurī, history and culture". google.com.
  144. ↑ Students' Britannica India By Dale Hoiberg, Indu Ramchandani.
  145. ↑ P. 325 Three Mountains and Seven Rivers: Prof. Musashi Tachikawa's Felicitation Volume edited by Musashi Tachikawa, Shōun Hino, Toshihiro Wada
  146. ↑ Agrawal, Ashvini (1989). Rise and fall of the imperial Guptas [गुप्त वंश का उदय और पतन] (1st ed. આવૃત્તિ). Delhi: Motilal Banarsidass. પૃષ્ઠ 61. ISBN 9788120805927. મેળવેલ 14 जुलाई 2016. Check date values in: |access-date= (મદદ); |edition= has extra text (મદદ)