રેવા કાંઠા એજન્સી

રેવા કાંઠા એજન્સી
બ્રિટીશ ભારતની એજન્સીઓ
૧૮૧૧–૧૯૩૭
ગુજરાતમાં રેવા કાંઠા એજન્સી
વિસ્તાર
• ૧૯૦૧	12,877 km^2 (4,972 sq mi)
વસ્તી
• ૧૯૦૧	479065
ઇતિહાસ
• સ્થાપના	૧૮૧૧
• બરોડા અને ગુજરાત રાજ્ય એજન્સીનું નિર્માણ	૧૯૩૭
પછી બરોડા અને ગુજરાત રાજ્ય એજન્સી

બધા રજવાડા સાથે રેવા કાંઠા એજન્સીનો નકશો

એજન્સી નકશો (૧૮૭૮)

રેવા કાંઠા બ્રિટીશ ભારતની રાજકીય એજન્સી હતી, જે રજવાડાના સંકલન સાથે બ્રિટીશ સરકારની બોમ્બે પ્રેસિડેન્સીના સંબંધો ( પરોક્ષ શાસન ) નું સંચાલન કરતી હતી. તે ગુજરાતના મેદાન અને માળવાના પહાડોની વચ્ચે, તાપી નદીથી મહી નદી સુધી રેવા (અથવા નર્મદા) નદીને ઓળંગીને લગભગ ૧૫૦ માઇલ સુધી ફેલાયેલો છે, જ્યાંથી તેનું નામ લેવાયેલ છે. ^[૧]

રાજકીય આડતીયો, જે પંચમહાલના પ્રાંત (બ્રિટિશ જિલ્લા) ના જિલ્લા કલેક્ટર પણ હતા, ગોધરા ખાતે રહેતા.

ઇતિહાસ

મૂળ રજવાડાઓ ૧૯ મી સદીની શરૂઆતમાં ત્રીજા એંગ્લો-મરાઠા યુદ્ધ પછી બ્રિટિશ સહાયક સંધિ હેઠળ આવ્યા હતા. ^[૨]

કુલ સપાટી ૪,૯૭૧.75 ચોરસ માઇલ હતી, જેમાં 3,૪૧૨ ગામોનો સમાવેશ થાય છે, જેમાં ૪૭૯,૦૫૫. ની વસ્તી છે, જેમાંથી ૨,૦૭૨,૦૨૬ રૂપિયા રાજ્યની આવક થાય છે અને ૧૪૭,૮૨૬ રૂપિયા કર આપે છે (મોટે ભાગે ગાયકવાડ બરોડા રાજ્યને ).

૧૯૩૭ માં રેવા કાંઠા એજન્સીના રજવાડાઓ બરોડા અને ગુજરાત સ્ટેટ્સ એજન્સીની રચના માટે બરોડા સ્ટેટમાં ભળી ગયા, ^[૩] જે બદલામાં પશ્ચિમ ભારત સ્ટેટ એજન્સી સાથે બરોડા, પશ્ચિમ ભારત અને ગુજરાત સ્ટેટ્સ એજન્સી તરીકે ભળી ગઈ .

૧૯૪૭માં બ્રિટીશ ભારતની સ્વતંત્રતા પછી, ભારત અને પાકિસ્તાનમાં ભાગલા પામ્યા પછી, રાજ્યોના શાસકો બધા ભારત સરકારને સ્વીકારવા સંમત થયા અને બોમ્બે રાજ્યમાં એકીકૃત થઈ ગયા. ૧૯૬૦ માં બોમ્બે રાજ્ય ભાષાવિભાષીય તખ્તીથી વિભાજિત થયું હતું, અને રેવા કંથા સૌરાષ્ટ્ર રાજ્યની જેમ ગુજરાતનો ભાગ બની હતી.

રજવાડાં

અલગ રજવાડાઓની સંખ્યા ૬૧ હતી, ^[૪] મોટે ભાગે પાંચ સિવાય નાના અથવા નાના રજવાડાઓ હતાં. તેમાંથી ઘણા બ્રિટીશ પ્રભાવ હેઠળ હતા; સૌથી મોટુ એક રાજપીપળા હતું . ^[૫]

એજન્સીએ છોટા ઉદેપુર રાજ્ય, દેવગઢ બારિયા રજવાડું, સંતરામપુર, લુણાવાડા રજવાડું અને બાલાસિનોર રજવાડું નામના પાંચ પ્રથમ-વર્ગના રાજ્યો સાથે પણ કાર્યવાહી કરી હતી. રાજ્યોનો એજન્સી સંબંધિત વિસ્તાર 12,877 km² (4,972 sq mi) ૧૯૦૧માં તેમની વસ્તી ૪૭૯,૦૬૫ હતી. તેમાંના ઘણા લોકો ભીલ અને કોલીસ હતા . ^[૬]

રેવા કાંઠા વિભાગ

(તમામ મુખ્ય રજવાડાઓ શામેલ છે; ગોધરા ખાતેના રાજકીય આડતિયા સાથે સીધા સંબંધોમાં)

સલામી રજવાડાઓ:

• રાજપીપળા (નાંદોદ), પ્રથમ વર્ગ, શીર્ષક મહારાજા, ૧૩ બંદૂકોની વારસાગત સલામી
• બારીયા (દેવગઢ), દ્વિતીય વર્ગ, શીર્ષક મહારાઓલ, ૯-બંદૂકોની વારસાગત સલામી
• લુણાવાડા, દ્વિતીય વર્ગ, શીર્ષક મહારાણા, ૯-બંદૂકોની વારસાગત સલામી
• બાલાસિનોર, દ્વિતીય વર્ગ, શીર્ષક નવાબ, 9-બંદૂકોની વારસાગત સલામી
• સંત (સુંથ) (રામપુર), દ્વિતીય વર્ગ, શીર્ષક રાજા, ૯-બંદૂકોની વારસાગત સલામી

• છોટા ઉદેપુર, પ્રથમ વર્ગ, શીર્ષક મહારાજા મહારાવાલ, ૧૧ બંદૂકોની વારસાગત સલામી

સલામી વગરના રજવાડાઓ :

• કડાણા, ત્રીજો વર્ગ
• સંજેલી, ત્રીજો વર્ગ
• જાંબુઘોડા (નારૂકોટ), ત્રીજો વર્ગ

મહેવાસ

ફક્ત સલામી વગરના આપતા રજવાડાઓ: નાના અથવા નાનાં ગ્રામીણ (ઇ) રજવાડાઓનાં બે ભૌગોલિક જૂથો

સંખેડા

( નર્મદા નદી નજીક)

• માંડવા, ત્રીજો વર્ગ (વ્યક્તિગત) / ચોથો વર્ગ
• ગઢ બોરીઆદ, ત્રીજો વર્ગ (વ્યક્તિગત) / ચોથો વર્ગ
• શનોર, ચોથો વર્ગ
• વાજિરિયા, ચોથો વર્ગ
• વનમાળા, ચોથો વર્ગ (વ્યક્તિગત) / પાંચમો વર્ગ
• નંગમ, પાંચમો વર્ગ
• નસવાડી ,
• ઉચાડ ,
• અગર ,
• પલાસની ,
• બોરખાડ ,
• ભિલોડિયા :
  • મોતીસિંહજી ,
  • છત્રસિંહજી ,
• વાસણ વિરપુર ,
• વોહરા ,
• વાસણ સેવાડા ,
• અલવા ,
• ચોરંગલા ,
• સિંધિયાપુરા ,
• બિહોરા ,
• વાડિયા (વિરમપુરા),
• દુધપુર ,
• રામપુરા ,
• જિરાલ કામસોલી ,
• ચુડેસર ,
• પાનતલાવડી :
  • અકબર ખાન,
  • કેસર ખાન ,
• રેગન,
• નલિયા,

પાંડુ

( મહી નદીની નજીક; બધા ગાયકવાડ બરોડા રાજવાડાને કર આપતા હતા) :

• ભાદરવા, ત્રીજો વર્ગ
• ઉમેથા, ત્રીજો (વ્યક્તિગત) / ચોથો વર્ગ
• સિહોરા, ચોથો વર્ગ
• પાંડુ, પાંચમો વર્ગ
• છાલિયાર ,
• મેવલી ,
• કાનોડા ,
• પોઇચા ,
• ધારી ,
• ઇટવાડ ,
• ગોતરડી ,
• લિત્તેર ગોથડા ,
• અમરાપુર ,
• વખતપુર ,
• જેસર ,
• મોકા પગી નુ મુવાડુ ,
• કળસા પગી નુ મુવાડુ ,
• રાજપુર ,
• મોટી વરનોલ ,
• જુમખા ,
• નાના વરણોલ ,
• વર્ણોલ મલ ,
• અંનગઢ ,

દોરકા રજવાડાં

• દોરકા
• અનગઢ
• રાયકા(રાઈકા)

ટપાલ ટીકીટ

રેવા કાંઠા એજન્સી ઉપરાંત, નીચેના મૂળ રજવાડાઓ માટે મહેસૂલ અને / અથવા કોર્ટ ફી સ્ટેમ્પ્સ જારી કરવામાં આવ્યા હતા :

રેવા કાંઠા વિભાગમાં (બધા)

1. રાજપીપળા
2. બાલાસિનોર
3. બારીયા
4. લુણાવાડા
5. સંત
6. છોટા ઉદેપુર
7. જાંબુઘોડા
8. કડાણા
9. સંજેલી

સંખેડા મહેવાસમાં (ફક્ત આ)

1. ગાડ બોરિયાડ
2. નસવાડી
3. શનોર
4. વાજિરિયા

પાંડુ મહેવાસમાં (ફક્ત આ)

1. ભાદરવા
2. પાંડુ મેવાસ
3. ઉમેતા
4. બાકરોલ (બોરૂ)

સંદર્ભો

1. "Gazetteer of the Bombay Presidency"
2. Historical Sketch of the Native States of India. 1875
3. History of the State of Gujarat
4.  ચિશ્લોમ, હ્યુજ, સંપાદક (૧૯૧૧). એન્સાયક્લોપિડિયા બ્રિટાનિકા (૧૧મી આવૃત્તિ). કેમ્બ્રિજ યુનિવર્સિટી પ્રેસ. Missing or empty |title= (મદદ)
5. "Princely States within the Rewa Kantha Agency (1901)". મૂળ માંથી 2018-07-23 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2020-11-28.
6. "The Rewakantha directory"

બાહ્ય કડીઓ

• ઇમ્પીરીયલ ગેઝેટીયર, ડીએસએએલ પર - રીવા કાંઠા એજન્સી