Thòi-vân Kî-tuk-kau

Thòi-vân Kî-tuk-kau ke fat-tsán li̍t-sṳ́ tshiùng sṳ̍p-tshit sṳ-ki tsûng-khì khôi-sṳ́; Kî-tuk-kau he chui-tsó tsin-ngi̍p Thòi-vân ke sṳ-kie-sin Tsûng-kau.

Tsó-khì tshòn-kau

Sṳ́-tsai sṳ̍p-tshit sṳ-ki tsûng-khì, Hò-làn Kî-tuk Sîn-kau tshai Thòi-vân sî-nàm-phu tshòn-kau. Sî-pân-ngà Thiên-tsú-kau tha̍t-to pet-phu tsán-khôi tshòn-kau kûng-tsok, sùi-heu yîn-vi Hò-làn tûng yin-thu kûng-sṳ̂ tsin-tsu Thòi-vân Thòi-nàm thòi-kông yit-tai, tshòn-kau-sṳ tshòn-kau hàng-vì khok-tsán Thòi-vân nàm-phu. 1661 ngièn-kiên, Chûng-koet Tsṳn Sṳ̀n-kûng tsin-kûng Thòi-vân vì-sàng ko-tshàng chûng, Hò-làn Kî-tuk-kau mu̍k-sṳ̂ Antonius Hambroek pûn-ngìn sùn-tho.

Thiên-tsú-kau

Thiên-tsú-kau tsṳ̂n-tsṳn kîn-yìn tshai sṳ̍p-kiú sṳ-ki tsûng-khì. 1858-ngièn, tui-ngoi tsan-tsên sṳt-li ke Tshîn-tshèu lâu Sî-fông lie̍t-khiòng tshiâm-thin Thiên-tsîn thiàu-yok, Thòi-vân sṳ̀n-vì tshṳ-yù kîn-sông tshòn-kau ke thi-khî tsṳ̂-yit. 1859-ngièn, kîn-ko Sî-pân-ngà Lò-mâ Thiên-tsú-kau yêu-khiù , tshiùng Fî-li̍t-pîn phai-tshut sṳ̀n-fu ngi-ngìn tù-tó Thòi-vân tshòn-kau, tshai tông-thi Thòi-vân kau-yû pông-tshu tsṳ̂-ha, sú-siên to nàm-phu ke Tá-kiéu kien-li̍p thi-yit kiên kau-thòng.

Kî-tuk Chóng-ló Kau-fi

Tshai Sîn-kau fông-mien, George Leslie Mackay (1844-ngièn — 1901-ngièn) he Thòi-vân Kî-tuk-kau ke khí-mùng-tsá. 1871-ngièn tha̍t-to Thòi-vân, Thâm-súi-tsṳ́n khôi-sṳ́ tshòn-kau, ho̍k-si̍p Thòi-vân-fa. Si-tshu lî-hàng tshòn-pô fuk-yîm, tshù-liáu tshôi Thâm-sú, Van-fà, Siak-khiéu (Tshiùng-sân), ńg-kú, Mèu-lî, Thòi-pet, Kî-lùng, Sîn-tsuk lùng-tshung yû ngi-sṳ̍p-ke yî-song. Kîm-ngit Thòi-vân Kî-tuk-kau Chóng-ló Kau-fi yok-yû yit-tshiên lióng-pak ke kau-thòng.