Timoteo Haʻalilio
Timoteo Haʻalilio (1808 — 3 Kekemapa 1844) he luna aupuni Hawaiʻi a he elele diplomatika no ke Aupuni Mōʻī Hawaiʻi. ʻO ia kekahi o nā kānaka koʻikoʻi loa i kōkua i ka hoʻokūpaʻa ʻana i ke kūʻokoʻa o ke Aupuni Hawaiʻi ma waena o nā makahiki 1842 a me 1844.[1]
Ka Wā Kamaliʻi a me ke Aʻo ʻana
[E ho'opololei | edit source]Ua hānau ʻia ʻo Haʻalilio ma Koʻolaupoko, Oʻahu, ma ka makahiki 1808. He keiki ʻo ia na Keaka a me Eseka. Ua aʻo ʻo ia ma ke Kula ʻo Lahainaluna a ua lilo i haumāna mua o ia kula. Ma laila, ua aʻo ʻo ia i ka ʻōlelo Pelekania a me nā ʻike Komohana ʻē aʻe.
Ke Kuleana Aupuni
[E ho'opololei | edit source]Ma ka makahiki 1834, ua koho ʻia ʻo Haʻalilio e Kamehameha III i kāna kākauʻōlelo pilikino. Ma ia kūlana, ua hana pū ʻo ia me ka mōʻī ma nā hana aupuni koʻikoʻi. Ua kōkua nui ʻo ia i ka hoʻoponopono ʻana i ke kānāwai a me ka hoʻokumu ʻana i ke aupuni kūʻokoʻa Hawaiʻi.
Ka Huakaʻi Pahuhopu
[E ho'opololei | edit source]Ma ka makahiki 1842, ua hoʻouna ʻia ʻo Haʻalilio me William Richards i ʻEulopa a me ʻAmelika Hui Pū ʻIa e hōʻoia i ke kūʻokoʻa o ke Aupuni Hawaiʻi. Ua hele lāua i Wakinekona, D.C., Palika, Lākana, a me Pelekiuma e hoʻokūpaʻa i ka ʻike ʻana o nā aupuni nui i ke kūʻokoʻa o Hawaiʻi.
Nā Hana Kūleʻa
[E ho'opololei | edit source]- Ua loaʻa ka ʻāpono ʻana o ‘Enelani i ke kūʻokoʻa o Hawaiʻi ma ka lā 28 Nowemapa 1843
- Ua hoʻokūpaʻa ʻo Palani i ke kūʻokoʻa o ke aupuni ma ka lā 17 Iulai 1839
- Ua ʻāpono ʻo ʻAmelika Hui Pū ʻia i ke kūʻokoʻa o ke Aupuni Hawaiʻi ma ka lā 31 Iulai 1843[2]
Ka Make ʻana
[E ho'opololei | edit source]I ka hoʻi ʻana mai i Hawaiʻi mai kāna huakaʻi diplomatika, ua make ʻo Haʻalilio ma ka mokulele ma Nuioka ma ka lā 3 Kekemapa 1844. Ua maʻi loa ʻo ia i ka maʻiʻaiake ma ka huakaʻi ʻana.
Ke Kuanaʻike
[E ho'opololei | edit source]He kanaka naʻauao a akamai ʻo Haʻalilio i ka ʻōlelo Hawaiʻi a me ka ʻōlelo Pelekania. Ua kōkua nui ʻo ia i ka hoʻokūpaʻa ʻana i ke kūʻokoʻa o Hawaiʻi a ua lilo i mea nui o ka mōʻaukala Hawaiʻi.
Nā Kūmole
[E ho'opololei | edit source]- ↑ Kuykendall, Ralph S. (1938). The Hawaiian Kingdom, 1778-1854, Foundation and Transformation
- ↑ Alexander, W.D. (1891). A Brief History of the Hawaiian People
|
He ʻōmuku kēia mea. Inā hiki iā ʻoe ke ʻōlelo Hawaiʻi, e kōkua mai i ka holomua ʻana i kēia mea. |