Fabre Geffrard

Fabre Geffrard
Foto Prezidan Geffrard (1866).
Fonksyon
Prezidan Ayiti
23 janvye 1859 – 13 mas 1867 ( 8 an, 1 mwa ak 18 jou)
Eleksyon	22 janvye 1859 15 janvye 1866
Predesesè	Fen Anpi a Faustin I (anperè)
Siksesè	Nissage Saget (prezidan pwovizwa) Sylvain I (anperè)
Biyografi
Non nesans	Guillaume Fabre Nicolas Geffrard
Dat nesans	23 septanm 1806
Lye nesans	Ansavo (Ayiti)
Dat lanmò	31 desanm 1878 (ak 72 ane)
Lye lanmò	Kinstòn (Jamayik)
Pwofesyon	Militè
Lis prezidan Ayiti
modifye

Guillaume Fabre Nicolas Geffrard (fèt 23 septanm 1806^[1] nan Ansavo - mouri 31 desanm 1878^[2] nan Kinstòn, Jamayik) se yon politisyen ak sòlda ayisyen^[3] ki te Prezidan Repiblik la depi 1859 rive nan demisyon li an 1867, apre koudeta militè enperyalis Sylvain Salnave yo.se yon politisyen ak sòlda ayisyen, ki te lidè siprèm ak pwotèktè eta a pou lavi depi 1859 jiska depozisyon an 1867, apre yon koudeta militè.

Jeneral nan lame ayisyen an, li te premye sèvi sou prezidans Jean-Pierre Boyer, answit te patisipe nan lagè endepandans Dominiken an, anvan li te fè sèman nan Anpi a apre asansyon Faustin Soulouque an 1849. Briyan sòlda, li te resevwa plizyè kòmandman nan men lèt la, sitou pandan plizyè kanpay militè kont vwazen Repiblik Dominikèn, epi pita yo te rele Duke nan Tabarre. Sepandan, li te rete yon repibliken fidèl, epi apre li te kolabore nan yon tantativ soulèvman ki te vize ranvèse anperè a, li te arete men jere yo sove, ki te pwovoke yon nouvo soulèvman: revolisyon an 1859, ki te mennen nan tonbe nan Anpi a. Li te retabli Repiblik la, retabli lòd pa aplike yon vèsyon amande nan konstitisyon 1816 la, ki te pèmèt li mete fen nan règ enperyal la ak retabli demokrasi elektoral lè li te eli prezidan nan dat 15 janvye 1859.

Yon nonm eklere ak yon demokrat fervan, yo souvan konsidere l kòm papa dezyèm repiblik ayisyen an. Pandan manda prezidansyèl li a, Geffrard te fè efò pou konsolide enstitisyon demokratik yo epi ankouraje pwogrè ekonomik ak sosyal peyi l.

Prezidans Geffrard a konstitye yon parantèz nan peryòd boulvèse sa a. Li te negosye yon konkorda ak Vatikan, ki te siyen nan lavil Wòm nan dat 28 mas 1860, ki te mete fen nan sism nan ant katolik ayisyen yo ak Legliz Wòm. Se te anba manda Geffrard tou ke Etazini ak prezidan Abraham Lincoln te rekonèt ofisyèlman Ayiti kòm yon eta totalman souveren ak endepandan nan dat 5 jen 1862. Li te devlope edikasyon piblik primè ak siperyè. Dapre kòd riral li an 1863, li te etabli corvée pou konstwi wout, kanal ak sous. Li ankouraje ekspòtasyon koton an ak mwatye lame a. Men, finans yo rete frajil. Li te oblije siprime plizyè konplo ki te menase estabilite rejim repibliken an, tankou Prens Sylvain Salnave nan mwa me 1865, ki te siprime gras ak entèvansyon marin Britanik la.

Sou prezidans li, Geffrard te travay pou retabli konfyans nan enstitisyon demokratik peyi a. Li te inisye refòm politik ki te vize ranfòse sistèm palmantè a, konsa bay tout Ayisyen yon vwa nan gouvènans nasyon yo. Politik rekonsilyasyon nasyonal li a te ede soulaje tansyon politik ak sosyal ki te souke peyi a pandan plizyè ane. Geffrard, antanke prezidan, mete aksan sou devlopman ekonomik ak sosyal tou, li t ap chèche amelyore kondisyon lavi popilasyon ayisyen an, nan favorize envestisman nan enfrastrikti ak pwomosyon endistri lokal, konsa kontribye nan estimile kwasans ekonomik ak diminye lamizè. Sepandan, manda prezidansyèl li pa te san defi. Geffrard te fè fas ak opozisyon sèten gwoup politik konsèvatè, espesyalman enperyalis, ak presyon ekstèn k ap chèche destabilize gouvènman l 'yo. Malgre obstak sa yo, li te rete yon defann fervan demokrasi ak lapè, travay san pran souf pou byennèt peyi l.

An 1867, apre yo fin fè gwo pwogrè nan konsolide demokrasi ak estabilite ann Ayiti, Geffrard te demisyone apre koudeta Salnave ki te pran kapital la^[4]. Li te pran wout egzil la, san li pa patisipe nan gè sivil ki vin apre a, li kite dèyè li yon eritaj lidèchip demokratik pwogresis ak devouman pou kòz pèp ayisyen an. Egzile nan Jamayik, Geffrard te ekri memwa li yo kote li te eksprime dezi pou peyi l kenbe lapè, estabilite ak modèl demokratik la, ak pèp ayisyen an kontinye goumen pou dwa yo, san yo pa bay presyon ak lide enperyalis. Apre yon ti retounen ann Ayiti ant 1872 ak 1874, li te pran retrèt nan Jamayik epi li te mouri nan Kingston an 1878.

Biyografi

Karyè militè

Papa l, Jeneral Nicolas Geffrard, se te youn nan papa endepandans ayisyen an e li te mouri kèk semèn apre nesans li. Fabre Geffrard te adopte pa tonton l ', Kolonèl Fabre. Geffrard te kite kolèj nan vil Okay nan 1821 epi li te enskri nan lame a. Lè Jeneral Rivière Hérard te kòmanse yon rebelyon kont prezidan Jean-Pierre Boyer an 1843, Geffrard te vin jwenn li epi yo te nonmen lyetnan-kolonèl. Lè sa a, yo te voye l nan vil Jérémie kote li te bat twoup Boyer yo, ke li te pouswiv jis nan penensil Tiburon. Apre triyonf militè sa a, li te elve nan ran jeneral brigadye an 1844. Nouvo prezidan a, Jean-Baptiste Riché, te pè popilarite Geffrard, li fè yo arete l pou eseye mennen l devan jistis, men tribinal masyal la libere l. pou mank de prèv ase.

Jeneral Geffrard.

An 1847, sou rèy Soulouque, Geffrard te kòmande yon ekspedisyon kont Dominikani pandan li te blese nan batay Azua. Li te okipe pozisyon ki pi wo nan lame a anba gouvènman Faustin Soulouque ak anba Anpi a. Nan lane 1849, Soulouque, ki te vin Anperè Faustin I, te nonmen li kòmande yon divizyon lame pandan premye lagè kont Sendomeng (jodi a Repiblik Dominikèn), kote li te genyen renome nan viktwa li nan La Tabarra. Pandan dezyèm lagè kont Sendomeng (1856) Jeneral Geffrard te distenge tèt li nan plizyè okazyon, sitou grasa direksyon abil atiri nan Banico. Se konsa, li rele Duke of Tabarre pou siksè militè li yo. Men, disosye tèt li ak rejim sa a ki te vin enpopilè, Geffrard te menase pa Anperè Faustin ak arestasyon. Arete, li chape epi òganize yon revolisyon, ki mennen nan tonbe nan Anpi an.

Nan mitan lannwit 20 desanm 1858, li te kite Pòtoprens nan yon ti bato, akonpaye pa pitit gason l 'ak de disip fidèl, Ernest Roumain ak Jean-Bart. 22 desanm, li rive Gonayiv kote leve kanpe. Ansyen rejim prezidans lan pou lavi te aklame epi ansyen konstitisyon 1816 la te adopte yon lòt fwa ankò. 23 desanm nan, komite depatmantal Gonayiv ki te òganize, te dekrete abolisyon Anpi a ak arestasyon plizyè manm fanmi enperyal la. Okap ak tout depatman Latibonit la te mete tèt ansanm nan retablisman prezidans la pou lavi. Jou desanm 1858 ak janvye 1859 te febli anpil peyi a. Twoup enperyal yo, byenke fin itilize ak bat plizyè fwa pa revolisyonè yo, kontinye goumen kont rezirèksyon an. Rèy Faustin I te fini an janvye 1859, kòm pifò rejim otokratik ann Ayiti fini: yon koudeta militè te ranvèse, nan ka sa a ki te dirije pa Geffrard. Anplis resantiman kolektif, rimè sou yon nouvo ekspedisyon te planifye kont Repiblik Dominikèn te brase opinyon piblik la, fatige ak defèt yo te deja soufri ak detrès pa pwospè nan nouvo konskripsyon fòse. Revolisyonè yo, sitou milat, te deklare anperè a depoze paske yo te gen anpil moun nan prizon yo nan sitwayen san jijman legal, detounman fon nan kès jeneral la, detounman lajan yo nan vant lan nan bwa akajou fabrike sou tè leta , te bay lòd pou pwoblèm sekrè nan lajan kach sèl benefis li a ak pou li te òganize piyay ame pa marin la sou kòt yo. Nan dat 23 janvye 1859, lidè revolisyonè yo te pran ren gouvènman an e li te pwomèt pou l gouvène dapre lalwa ak respè dwa moun.

Prezidans

Eleksyon ak enstalasyon

Pòtre Prezidan Geffrard (1860).

Lidè rezirèksyon an nan moman abdikasyon anperè a nan dat 15 janvye, Geffrard te pran tit pwovizwa kòmandan fòs lame lib ann Ayiti jiska 22 janvye, dat li te reyini patizan li yo, reprezantan komen yo. ak senatè yo, epi li envesti kòm chèf gouvènman pwovizwa repibliken an. Menm aswè 22 janvye a, li te eli Prezidan Repiblik la, anba konstitisyon 1816 la^[5], pou yon manda de sèt ane. Nan demen, 23 la, li te fè sèman sou konstitisyon an epi li deplase nan Palè Nasyonal la.

Kòmanse tèm

Premye zak li kòm prezidan se te koupe lame a nan mwatye soti nan 30,000 a 15,000. Li te tou fòme pwòp gad prezidansyèl li yo rele Les Tirailleurs de la Garde , ki te fòme anba l 'pèsonèlman. Nan mwa jen 1859, Geffrard te fonde Lekòl Dwa Nasyonal la epi li te reinitiye Lekòl Medikal ke Boyer te kòmanse. Minis Edikasyon li yo, Jean Simon Elie-Dubois ak François Elie-Dubois, modènize e etabli anpil lise nan Jakmèl , Jérémie , Sen Mak , ak Gonayiv . Sou 10 oktòb 1863, li te re-entwodwi lwa kolonyal la ki te egzije wout yo dwe bati ak konsève. Li te tou reviv politik ansyen chèf Jean-Jacques Dessalines, Alexandre Pétion ak Jean-Pierre Boyer nan rekritman Afriken Ameriken pou yo tabli ann Ayiti. Nan mwa me 1861, yon gwoup Afriken Ameriken ki te dirije pa James Theodore Holly te etabli bò solèy leve nan Croix-des-Bouquets . Sepandan, pa 1862, Geffrard te kòmanse egzamine konstitisyon an epi elimine lejislati a nan pwòp benefis li. Li te premye bay tèt li yon ogmantasyon, 2 plantasyon , epi li peye pou liks pèsonèl li ak lajan lopital ak lajan lame. Nan lane 1863, li te refòme sistèm monetè a ak sistèm monetè jodi a.

Geffrard te yon Katolik^[6], sa ki te fè l 'renonse nenpòt fòm lafwa Vodou a . Li te bay lòd pou yo demoli lotèl, tanbou ak nenpòt lòt enstriman ki te itilize nan seremoni. An 1864, yo te swadizan touye yon ti fi ki te gen douz ane pa pratik Vodou yo nan yon fason terib epi yo te kanibalize. Geffrard te bay lòd yon ankèt pwofon epi yo te fèt yon ekzekisyon piblik. Ka sa a te vin pi popilè Affaire de Bizoton , yon kont sansasyonalis nan ki te prezante nan liv ki pi vann minis Britanik la Sir Spenser St. John, Hayti, oswa repiblik nwa a^[7].

Politik etranje

Sipò Fabre Geffrard te bay Dominiken yo, lè Prezidan Pedro Santana te dekrete aneksasyon ak Espay an 1861, te imans. Marin Panyòl ki baze nan Kiba te menase Geffrard ak represyon legal ak bonbadman nan Pòtoprens si li te kontinye sipòte ensije Dominiken yo. Geffrard te bay zam, pwovizyon ak twoup ki te patisipe nan premye batay ant Panyòl yo ak Dominiken yo^[8].

Geffrard te konsyan de lefèt ke yon pouvwa Ewopeyen an, fòtman prezan nan Kiba ak Pòtoriko ak sou zile a, antrave anbisyon ayisyen pou dominasyon total sou zile a. Plan li yo pou kontwòl bò Espanyòl la nan lavni, apre defèt Soulouque kont Dominiken yo pandan batay Santomé ak Sabana Larga, an 1856, te konpwomèt pwojè yon zile anba drapo ayisyen an pou kont li. Le pli vit ke Dominiken yo te kòmanse aksyon geriya yo kont okipasyon Panyòl la an 1861, Geffrard te kanpe an solidarite ak Dominiken yo ak twoup, zam, ekipman, ak inifòm tou. Malgre menas Panyòl ak represyon, èd Geffrard te kontinye an klandestin.

Abraham Lincoln, prezidan ameriken.

Geffrard, menm jan ak anpil Ayisyen, te sipòte mouvman abolisyonis nan Etazini e li te òganize yon antèman fòmèl pou abolisyonis John Brown, ki te pann paske li te dirije yon rezirèksyon ame kont gouvènman Etazini an 1859. Avèk sesesyon eta sid yo nan Gè Sivil Ameriken an^[9], Ayiti te rekonèt diplomatikman pa Etazini. Pandan lagè a, otorite kolonyal Panyòl ak Britanik yo nan Kiba, Bahamas, ak Repiblik Dominikèn, ouvètman te kanpe bò kote Konfederasyon an, ebèje atakè komès ak bloke Konfederasyon an. Kontrèman, Ayiti se te sèl pati nan Karayib la kote Marin Etazini te akeyi, epi Kap Ayisyen te sèvi kòm katye jeneral pou Eskwadwon West India li a, ki te ede kenbe blokaj Inyon an nan Detwa Florid la. Ayiti tou pwofite lagè a pou l vin tounen yon gwo ekspòtatè koton Ozetazini, e Geffrard enpòte teknisyen pou ogmante pwodiksyon li. Sepandan, rekòt yo te echwe nan 1865 ak 1866, ak lè sa a Etazini te ankò ekspòte koton. Nan yon kontèks ki te make pa Lagè Sivil ameriken la ak boulvèsman lye ak abolisyon esklavaj Ozetazini, Prezidan an Ayiti Geffrard ak Prezidan Ameriken an Abraham Lincoln te kenbe yon relasyon ki karakterize pa bon konpreyansyon ak respè. Malgre defi yo te fè fas a peyi respektif yo, patikilyèman an tèm de estabilite politik ak refòm sosyal, Geffrard ak Lincoln pataje yon vizyon komen nan emansipasyon an nan oprime yo ak batay la kont enjistis. Lidèchip pwogresis Geffrard ann Ayiti, kote yo te aboli esklavaj depi nan ane 1804, te jwenn nan Lincoln, ki te travay pou mete fen nan pratik ki te gen plizyè syèk nan peyi Etazini. Koperasyon enplizite yo, byenke jeyografikman byen lwen, senbolize yon patenarya enfòmèl nan demand komen pou jistis ak libète pou tout moun, transandan fwontyè ak diferans kiltirèl.

Pandan prezidans Fabre Geffrard ann Ayiti, ant 1859 ak 1867, relasyon ant Lafrans Napoléon III a ak zile Karayib la te make pa yon sèten tansyon. Vreman vre, Napoleon III te chache retabli enfliyans franse nan rejyon an ak elaji anpi kolonyal li. Sa te lakòz enkyetid pami Ayisyen, ki te sonje ane difisil kolonizasyon franse yo e ki te pè pou yo retounen nan epòk sa yo. Malgre tansyon sa yo, komès te kontinye ant de peyi yo, ak Ayiti sitou ekspòte kafe, koton ak sik nan Lafrans. Sepandan, kondisyon travay sou plantasyon ayisyen yo te souvan brital, sa ki lakòz repèkisyon popilasyon ayisyen an ak plis tansyon ant de peyi yo. Malgre konfli potansyèl sa yo, relasyon diplomatik ant Lafrans ak Ayiti te rete relativman estab pandan prezidans Geffrard a. De peyi yo te kenbe anbasad yo e yo te kontinye angaje yo nan dyalòg sou pwoblèm politik ak ekonomik. Sepandan, defyans mityèl te pèsiste, ak Ayiti te pè enperyalis franse ak Lafrans k ap chèche elaji enfliyans li nan rejyon an. Alafen, relasyon ant Lafrans ak Ayiti anba Napoleon III ak Geffrard te make pa yon sèten konpleksite, melanje enterè ekonomik ak politik divèjan. Tansyon sa yo te pèsiste jouk nan fen Dezyèm Anpi an Frans e yo te kontinye enfliyanse relasyon ant de peyi yo nan deseni ki vin apre yo. Anplis de sa, pwoksimite Lafrans Enperyal la ak ansyen Anperè Faustin te konplike dyalòg ant rejim repibliken ayisyen an ak Anpi fransè a.

Politik relijye

Pap Pie IX (1860).

Pandan manda li, Geffrard te travay pou pwomouvwa eksklizyon eta ayisyen an, li t ap chèche separe zafè politik ak enfliyans relijye yo. Pozisyon sa a, byenke vize ranfòse prensip demokratik yo ak egalite sitwayen yo, pafwa reprezantan Vatikan yo ka konsidere kòm yon menas, ki tache ak primasi Legliz la nan lavi piblik.

Malgre diferans sa yo, efò dyalòg yo te antreprann ant gouvènman ayisyen an ak Vatikan an pou jwenn yon baz komen. Geffrard, konsyan de enpòtans pou kenbe relasyon diplomatik ki estab, respekte wòl espirityèl Vatikan an pandan l te afime souverènte ak otonomi Leta ayisyen an.

Rekonesans relijye Ayiti te pran plis pase yon ka de syèk pou reyalize. Diferans nan opinyon ant de pati yo te lakòz pwosesis la trennen sou. Pap Pie IX te vle absoliman fè peyi a tounen yon prefekti apostolik, olye pou yo bati dyosèz la, nan gwo mechanste otorite ayisyen yo. Se pa jiska prezidans Fabre Geffrard ke diskisyon yo te rekòmanse. Finalman, konkòda Pierre Faubert, ansyen èd kan, minis ak sekretè Jean-Pierre Boyer, pou gouvènman an, ak Kadinal Jacques Antonelli pou Vatikan, te negosye.

Sepandan, tansyon ant legliz ak leta te pèsiste, patikilyèman sou dezakò sou pwoblèm tankou edikasyon ak relasyon ki genyen ant otorite sivil ak relijye yo. Tansyon sa yo te vin nan yon tèt ak jete Geffrard nan 1867, ak kèk klèje Katolik yo sispèk ke yo sipòte koudeta enperyalis la.

Tansyon ak konplo

Cora Manneville-Blanfort, ki fèt Cora Geffrard, pitit fi prezidan an, asasinen an septanm 1859.

Nan uityèm mwa prezidans Geffrard, ansyen minis enteryè Faustin I a, Guerrier Prophète, te kòmanse esplike plan li pou jete Geffrard. Erezman pou Geffrard, espyon li yo te pran plan li a, epi yo te arete Prophète epi yo te egzile. Nan mwa septanm 1859, Timoléon Vanon te asasinen Cora Manneville-Blanfort, pitit fi Geffrard. Nan 1861, Jeneral Legros te eseye rekòmanse depo zam, men fòs gouvènman an te sispann. An 1862, Etienne Salomon te eseye rasanble kominote riral la ba li kont Geffrard, men yo te tire l e yo te touye l. An 1863, Aimé Legros te rasanble twoup yo pou jete Geffrard, men twoup li yo te trayi l e yo te tire l.

An 1864, kominote elit Pòtoprens te eseye pran depo zam yo, men yo te pouswiv konspiratè yo epi yo te kondane yo nan prizon. Nan 1867, kèk nan lyetnan Geffrard yo te trayi l 'epi yo te eseye asasinen l' andedan palè nasyonal la, ki echwe. Fè fas ak plizyè tantativ koudeta sa yo, Geffrard te oblije reyaji ak fòs.

An 1865, Jeneral Sylvain Salnave, pitit pitit ak eritye Anperè Faustin, te pran kontwòl li nan nò ak Latibonit. Sou 15 me, Geffrard ak twoup li yo te fè fas ak twoup Salnave yo. Apre li fin resevwa èd nan men marin Britanik la, Geffrard kapab retabli lòd epi Salnave egzile.

Re-eleksyon

Pòtre Fabre Geffrard te pentire pa Louis Rigaud.

Manda Geffrard te fini ofisyèlman nan dat 23 janvye 1866. Apre yon long ezitasyon, li te deklare tèt li an favè re-eleksyon li epi li ofri sèvis li bay nasyon an pou sèt ane anplis. Sipòte pa pati nasyonal la, li te rankontre anpil ti opozisyon nan palman an. Finalman, se yon sèl kandida ki te anrejistre kont li, sa ki te otè dramatik ak powèt Alibée Féry, yon patizan yon liberalizasyon pi laj nan Leta ak yon kraze ak tradisyon kretyen ak katolik ayisyen an.

15 janvye 1866, pandan seyans elektoral la nan palman an, 50 palmantè ki te vote yo te patisipe nan vòt la, nan fen ki Geffrard te resevwa 94% vòt yo, oswa 47 vwa, kont twa pou Féry. 23 janvye, jou premye manda li a te fini, li te fè sèman pou yon nouvo manda prezidansyèl sèt ane, li te deklare ke li ta dwe dènye a, e ke apre manda sa a, li ta pran retrèt nan politik. Lè li te fè sèman an, li te deklare :

« Devan reprezantan nasyon an ak pèp souveren an, mwen renouvle sèman lwayote a bay Konstitisyon an e mwen dakò pou m pran pòs Prezidan Repiblik la, pandan m ap asire estabilite, balans, inite ak lapè sou tout teritwa nasyonal la. Mwen fè sèman pou m fè tout bagay, nan ekzèsis fonksyon mwen yo, ak respekte lwa zansèt nou yo, an favè byen komen, bonè nasyonal ak pwosperite peyi a. Kenbe prensip ak valè repibliken nou yo, ki soti nan libète imen an soti, se devwa ultim nou an, epi li oblije m sèvi Ayiti ak pi gwo devouman. Dènye ane yo pèmèt peyi a rekonsilye ak tèt li, e sitou anbrase lapè ak libète nasyon an ofri bay tout sitwayen li yo. Tirani a, ke nou te goumen, rete yon menas pou tout nasyon an, kòm prezidan, mwen pral pote boukliye lapè a ki pral pèmèt nou, kolektivman, elimine ènmi Repiblik la. »

Nan mwa septanm nan, li te amande konstitisyon an pou kreye biwo vis-prezidan, ke li atribiye a Nissage Saget. Chwa sa a konfime pa yon vòt nan palman an.

Fen karyè

Demisyon

Pyès monnen soti nan 1863 ki pote imaj Prezidan Geffrard.

Apati Desanm 1866, Salnave te tounen Ayiti an kachèt e li te kòmanse yon nouvo soulèvman depi Gonayiv. Plizyè nan sipòtè li yo te netralize pa otorite yo, men Salnave jere kouri ale Gonayiv, nan direksyon sid, kote frè l 'lanse yon rebelyon lokal. Yo bay yon manda arestasyon kont Salnave ak frè l la, k ap dirije kòmansman yon lagè geriya nan sid la.

Salnave ekri yon manifè kote li mande "trayitè" Geffrard demisyone, epi li mande tout Ayisyen ki reve nasyon yo a reprann grandè pou yo vin jwenn li epi pran zam kont Repiblik la. Apèl Salnave sèlman swiv nan sid peyi a, kote patizan li yo ap rasanble. Ansyen ofisye ak lyetnan Anpi a, ki te ranvwaye akoz pwoksimite yo ak ansyen rejim Enperyal la, rantre nan rebelyon an. Ansyen manm aristokrasi a, nan kache oswa nan ekzil, rasanble alantou Salnave ki vle kòmanse yon gè sivil pou fè desann Geffrard ak rejim repibliken an.

Men, lagè a imajine pa Salnave pa pete, premye vil ki nan rebelyon yo pran pa otorite yo, epi Salnave jis chape anba yon tantativ asasina pa yon senpatizan repibliken. Nan mwa fevriye 1867, reyalize ke Rebelyon Sid la te sou fen, Salnave monte nan yon bato ak yon gwoup sòlda. Li debake nan yon ti pò byen lwen gwo pò Pòtoprens, li mete dife nan prensipal enfrastrikti li jwenn yo. Panike, plizyè rezidan nan kapital la pè yon atak ame. Gen kèk pran zam, lòt moun panike, kache, kouri, pandan ke kèk konsidere rann tèt. Dezenfòmasyon salnavis pèmèt rebèl yo antre nan kapital la.

Lè mesye Salnave yo te pran kontwòl kèk kazèn, yo te tire kanon sou bilding ofisyèl yo. Batayon ki responsab defann kapital la konplètman gaye akòz divès dife ak piyaj ki fèt atravè vil la. Okouran de menas reyèl la, Geffrard bay lòd pou yon pati nan gad prezidansyèl la asire sekirite nan Chanm Depite a ak Sena a. Men, Salnave te tire sou Chanm nan anvan rive gad prezidansyèl la, answit sezi chanm Sena a. Pran an otaj, kèk palmantè dakò rekonèt Salnave kòm chèf yon gouvènman pwovizwa, men gen lòt ki refize. Moun ki refize yo bat pou yo touye oswa fòse yo demisyone. Lè Geffrard te aprann kaptire Chanm lan ak Sena a, li te ekri yon lèt bay Salnave kote li te mande l pou l lage reprezantan pèp la. Men, konsyan ke koudeta li a te sou pou chavire gouvènman an, Salnave inyore apèl prezidan an pou kalm epi mennen yon rejiman enfantri ki te rasanble bò kote l ', nan direksyon palè nasyonal la^[10]. Lè yo te aprann Salnave rive nan palè a, Geffrard te ezite sou ki aksyon pou l pran. Ofisye li yo asire l ke gad prezidansyèl la kapab defann palè a ak bat Salnave, men pwoblèm nan se ke lòt moun ki soti nan Salnave yo te rasanble nan lòt distri nan vil la, epi ke kapital la ap tonbe piti piti nan men rebèl yo . 13 mas 1867, li te refize nenpòt san koule, Geffrard te ekri lèt demisyon li nan ki li te konfye: "Mwen espere ke pwovidans ap vin ede demokrasi." Anba konstitisyon an, nan demisyone, Geffrard remèt pouvwa a bay vis-prezidan li a, Nissage Saget, ki t ap vizite Kap-Ayisyen.

Egzile

Apre demisyon li, Geffrard ak madanm li te kite kapital la sènen epi yo te pran direksyon sid-lès. Rive Jakmèl, koup la te anbake pou Jamayik, peyi ekzil ansyen prezidan Boyer ak Hérard. Pandan se tan, Salnave pran pouvwa a^[11], mete fen nan rejim Repibliken an epi retabli Anpi a^[12]. Saget, fòse kite Kap-Ayisyen, etabli katye jeneral li nan Mòl Sen Nikola, nan nòdwès la. Lagè sivil rapidman pete ant sipòtè Repiblik la, ki enstale nan Nò a, ak sipòtè Anpi a, ki te pran kontwòl rès peyi a.

Pandan tout restorasyon enperyal la ak lagè sivil la, Geffrard te rete an ekzil nan Kinstòn, Jamayik. Demisyon an ak depa li te sal imaj li kòm papa nasyon an, kite sa yon vye granmoun totalman akable pa evènman yo.

Fen lagè a ak tonbe Salnave te pèmèt Repiblik la retounen^[13] an 1870. Malgre sa, Geffrard te refize retounen ann Ayiti. Kwè ke li te desevwa espwa sitwayen yo, li jije ke li pa merite retounen nan peyi li, epi li rete lwen peyi li ak politik. Poutan, an 1872, Prezidan Saget te envite l tounen nan peyi a. Pouse pa pitit li yo, ansyen prezidan an aksepte e li rive Pòtoprens pou li aplodi. Apre yon toune nan gwo vil peyi a, soti nan nò rive nan sid, li rete nan ti pwopriyete li nan Pòtoprens. An 1874, apre li fin ekri memwa li yo ak yon lòt tantativ asasina ki echwe, li te ale nan Jamayik. Tounen nan Kinstòn, li te resevwa yon vizit nan men Gouvènè Anthony Musgrave ki, nan non gouvènman Britanik la, felisite granmoun lan pou angajman li nan libète pèp la ak demokrasi.

Nan dat 31 desanm 1878, Fabre Geffrard te mouri lakay li nan Kingston a laj de 72 an^[14]. Kada li yo te imedyatman rapatriye ann Ayiti kote li te resevwa yon fineray leta. Yo antere l bò kote pitit fi l Cora, nan kavo fanmi an nan Okay.

Zèv li yo

• Sa li fè

Referans

1. William Wells Brown (1874). The Rising Son: Or, The Antecedents and Advancement of the Colored Race. A. G. Brown. ISBN 978-0-598-57805-1. 
2. « Éphéméride du jour ….., 28 Décembre 1878 // Naissance de Nicolas Guillaume Fabre Geffrard, homme politique haïtien ». Radio Vision 2000 (in français). 2017-12-28. Retrieved 2024-04-29. 
3. Pamphile, Léon Dénius (2001). Haitians and African Americans: A Heritage of Tragedy and Hope. University Press of Florida. ISBN 9780813031071. Retrieved 4 mas 2014. 
4. Rogozinski, Jan (1999). A Brief History of the Caribbean (Revised ed.). New York: Facts on File, Inc. p. 220. ISBN 0-8160-3811-2.  Unknown parameter |url-access= ignored (help)
5. « About: Fabre Geffrard ». Retrieved 2024-04-29. 
6. « Archives : Nicolas Guillaume Fabre | Geffrard » Haiti-Référence » (in français). Retrieved 2024-04-29. 
7. Webb, Jack Daniel. “Hayti, or, the Black Republic.” Haiti in the British Imagination: Imperial Worlds, 1847-1915, Liverpool University Press, 2020, pp. 139–88. JSTOR, https://doi.org/10.2307/j.ctv1b4gv6g.8. Accessed 28 Oct. 2023.
8. Gilberto, Don (2020-11-13). « Fabre Nicolas Geffrard et la Restauration de l’Indépendance dominicaine ». Medium (in anglais). Retrieved 2024-04-29. 
9. Modèl:Article.
10. « Sylvain Salnave, la douce amère: Michel Soukar allume les projecteurs de l'histoire . Le Nouvelliste » (in anglais). Retrieved 2024-04-29. 
11. « HaitianTV | Sylvain Salnave ». Archived from the original on 2024-04-29. Retrieved 2024-04-29. 
12. « La débacle du président . Le Nouvelliste » (in anglais). Retrieved 2024-04-29. 
13. Rinvilien, Jeff (2021-11-14). « 14 novembre 1869: Nissage Saget prend le contrôle du Cap-Haïtien et deviendra plus tard président - Juno7 » (in français). Retrieved 2024-04-29. 
14. « Fabre Geffrard » (in anglais). Retrieved 2024-04-29. 

Lyen deyò