Ահաբեկչությունը Պակիստանում

Ահաբեկչությունը Պակիստանում, ըստ ՆԳՆ-ի, էական սպառնալիք է Պակիստանի ժողովրդի համար։ Ենթադրվում է, որ ահաբեկչության ներկայիս ալիքը սկսվել է 2000 թվականին[1] և գագաթնակետին հասել 2009 թվականին։ Այդ ժամանակվանից այն կտրուկ կրճատվել է Պակիստանի բանակի կողմից իրականացվող ռազմական գործողությունների արդյունքում[2]։ Հարավասիական ահաբեկչության պորտալի (SATP) տվյալներով՝ 2009 թվականից ի վեր 2017 թվականին Պակիստանում ահաբեկչությունը նվազել է 89 %-ով[2]։

2001 թվականից Պակիստանի զինվորականները մի շարք ռազմական հարձակումներ են սկսել դաշնային կառավարվող ցեղային տարածքներում ահաբեկչական խմբավորումների դեմ։ Հարձակումը խաղաղություն բերեց այս տարածքներին և երկրի մնացած մասերին[3][4]։ Սպանվել են տարբեր ահաբեկչական խմբավորումներին պատկանող բազմաթիվ ահաբեկիչներ։ Սակայն որոշ զինյալների հաջողվել է փախչել Աֆղանստան[5][6]։ Աֆղանստանից այս զինյալները շարունակում են հարվածներ հասցնել սահմանի մոտ գտնվող Պակիստանի ռազմական դիրքերին[7]։ 2017 թվականին Աֆղանստանի գլխավոր գործադիր տնօրեն Աբդուլլահ Աբդուլլահը խոստովանեց, որ Պակիստանի «Թեհրիք-ի-Թալիբան Պակիստանը» (TTP) ունի հենարան Աֆղանստանում[8]։ 2019 թվականին ԱՄՆ պաշտպանության նախարարությունը հայտարարեց, որ Աֆղանստանում են գտնվում ԹԹՊ-ին պատկանող մոտ 3000-5000 ահաբեկիչներ[9]։

Բրաունի համալսարանի Միջազգային և հանրային կապերի Ուոթսոնի ինստիտուտի զեկույցի համաձայն՝ ահաբեկչության դեմ պատերազմում զոհվել է 23.372 պակիստանցի խաղաղ բնակիչ և 8.832 պակիստանցի անվտանգության աշխատակից[10]։ Բացի այդ, ըստ Պակիստանի կառավարության տվյալների, ահաբեկչության ուղղակի և անուղղակի տնտեսական ծախսերը 2000-2010 թվականներին կազմել են 68 միլիարդ դոլար[11]։ 2018 թվականին պակիստանյան Dawn News թերթը հաղորդել է, որ 2001 թվականից ահաբեկչության դեմ պատերազմի պատճառով Պակիստանի տնտեսությունը կրել է 126,79 միլիարդ դոլար ընդհանուր վնաս[12]։

Պակիստանի պաշտոնյաները հաճախ են մեղադրում Հնդկաստանին և Աֆղանստանին Պակիստանում ահաբեկչությանը աջակցելու մեջ։ Հնդկաստանը հերքում է Պակիստանի մեղադրանքները։ Այնուամենայնիվ, Աֆղանստանը խոստովանել է, որ աջակցություն է ցուցաբերում ահաբեկչական խմբավորումներին, ինչպիսին է «Թեհրիք-ի-Թալիբան Պակիստան»-ը (ԹԹՊ)։ 2013 թվականին ԱՄՆ-ը խուզարկեց աֆղանական տրանսպորտային միջոցը, որը տեղափոխում էր Քաբուլ Լատիֆ Մեհսուդին՝ Պակիստանի «Թեհրիք-ի-Թալիբան»-ի ավագ հրամանատարին[13]։ Աֆղանստանի նախագահի խոսնակ Էյմալ Ֆայզին լրագրողներին հայտնել է, որ Անվտանգության ազգային ծառայությունը (NDS) աշխատում է Լատիֆի հետ։ Լատիֆը ԹԹՊ-ի ֆինանսավորման խողովակն էր։ ԹԹՊ-ի ֆինանսավորման մի մասը հնարավոր է ստացվել NDS-ից[14]։ NDS-ի նախկին ղեկավար Ասադուլլահ Խալիդն իր Twitter-ում հրապարակել է ԹԹՊ-ին պատկանող տեսանյութ, որտեղ նա պնդում է, որ Բադաբեր ճամբարի վրա հարձակումը «աչք ընդ ական» զորավարժություն էր[15]:.

Պատճառները

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պակիստանում ահաբեկչության արմատները կարելի է գտնել 1979 թվականին, երբ ԽՍՀՄ-ն իր զորքերը ուղարկեց Աֆղանստան[16]։ Ահաբեկչությունը Պակիստանում առաջացավ այն բանից հետո, երբ Պակիստանը պաշտոնապես աջակցեց աֆղանական մոջահեդներին Աֆղանստանի պատերազմի և դրան հաջորդած քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ, որը բռնկվեց Աֆղանստանում:Մոջահեդների մարտիկները վերապատրաստվել են Պակիստանի զինվորականների, ԱՄՆ ԿՀՎ-ի և այլ արևմտյան հետախուզական գործակալությունների կողմից, որոնք պատերազմի պաշտոնական ավարտից հետո շարունակել են գործողությունները այդ տարածքում։

Ահաբեկչության դեմ պատերազմ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պակիստանում ահաբեկչական բռնությունների հետևանքով զոհերի թիվը (2000-ից մինչ այժմ)

Ահաբեկչության ներկայիս ալիքը գագաթնակետին հասավ 2009 թվականին։ Այդ ժամանակվանից այն նվազել է Պակիստանի բանակի կողմից իրականացվող ընտրովի ռազմական գործողությունների արդյունքում[2]։ Հարավային Ասիայի ահաբեկչության պորտալի (SATP) ինդեքսի համաձայն՝ 2017 թվականին Պակիստանում ահաբեկչությունը նվազել է 89 %-ով՝ 2009 թվականի իր բարձրագույն տարիների համեմատ[2]։

2012 թվականին Պակիստանի ղեկավարությունը սկսեց լուծումներ փնտրել ահաբեկչության սպառնալիքի դեմ պայքարելու համար, իսկ քաղաքական կուսակցությունները երկուշաբթի՝ 2013 թվականի սեպտեմբերի 9-ին, Համակուսակցական համաժողովում (APC) միաձայն բանաձև ընդունեցին, որում ասվում էր, որ զինյալների հետ բանակցությունները պետք է շարունակվեն որպես ահաբեկչության դեմ պայքարի առաջին տարբերակ[17]։

Շարունակվող ահաբեկչությունների հետ կապված՝ 2013 թվականի վերջին Պակիստանի քաղաքական ղեկավարությունը ռազմական գործողություն սկսեց ահաբեկիչների դեմ, որը կոչվում էր «Զարբ-է-Ազբ» գործողություն; համատեղ ռազմական հարձակում տարբեր զինյալ խմբավորումների դեմ, ինչպիսիք են Պակիստանի «Թեհրիք-ի-Թալիբան»-ը (TTP), Լաշքար-է-Ջանգվի, Ջունուդ Ալլահը, Ալ-Քաիդան, Արևելյան Թուրքստանի իսլամական շարժումը, Ուզբեկստանի իսլամական շարժումը (IMU) և «Հաքանի» ցանցը[18]։ Գործողությունը մեկնարկել է Պակիստանի զինված ուժերի կողմից 2014 թվականի հունիսի 15-ին Հյուսիսային Վազիրիստանում (Աֆղանստանի սահմանի երկայնքով Դաշնային կառավարվող ցեղային տարածքների մաս)՝ որպես գրոհայինների դեմ պայքարի նոր փորձ՝ հունիսի 8-ին Կարաչիի Ջիննա միջազգային օդանավակայանի վրա հարձակումից հետո, որի պատասխանատվությունը ստանձնել են TTP-ն և IMU-ն[19]։

Զարբ-է-Ազբը բնութագրվել է որպես Պակիստանի ահաբեկչության դեմ պատերազմի շրջադարձային կետ։ Գործողությունը հաջող է անցել, Պակիստանում դրա իրականացման սկզբից ահաբեկչության մակարդակը կտրուկ իջել է[20]։ Ահաբեկչության դեմ պայքարի ազգային գործակալության (Nacta) տվյալներով՝ Պակիստանում ամենամեծ թվով ահաբեկչություններ են իրականացվել 2010 թվականին։ 2014 թվականից ի վեր Պակիստանում ահաբեկչությունների թիվը զգալիորեն նվազել է։ Պակիստանի պաշտոնյաներն ասում են, որ ահաբեկչությունը Պակիստանում էլ ավելի կնվազի, երբ ավարտվի պակիստանա-աֆղանական սահմանի ցանկապատումը[20]։

Պակիստանյան Dawn News թերթը հայտնում է, որ ահաբեկչության դեմ պատերազմի պատճառով Պակիստանի տնտեսական կորուստները 2014-ից 2018 թվականներին նվազել են 62 %-ով։ Պակիստանի տնտեսությունը 2010-2011 թվականներին տուժել է 23,77 միլիարդ դոլար՝ ահաբեկչության դեմ պատերազմի հետ կապված ծախսերի պատճառով։ 2011-2012 թվականներին այդ գումարը կրճատվել է մինչև 12 միլիարդ դոլար։ 2016-2017 թվականներին Պակիստանի տնտեսությունը տուժել է 5,47 միլիարդ դոլարով, իսկ 2017-2018 թվականներին՝ 2,07 միլիարդ դոլարով։ Պակիստանի կառավարությունը գնահատում է, որ 2001 թվականի սեպտեմբերի 11-ի հարձակումներից հետո Պակիստանը կրել է 126,79 միլիարդ դոլար ընդհանուր վնաս[12]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ «Fatalities in terrorist violence in Pakistan 2003-2018». South Asian Terrorism Portal Index (SATP) (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ օգոստոսի 3-ին. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 18-ին.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 «Terrorism in Pakistan decline by 89% in 8 years». ProPakistani (անգլերեն). 2018 թ․ ապրիլի 24. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ ապրիլի 24-ին.
  3. ↑ «Once terror-hit region now ready to welcome students». Gulf News (անգլերեն). 2019 թ․ մարտի 21. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 8-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 3-ին.
  4. ↑ «Pakistan says normalcy returns to former Taliban stronghold». Associated Press (AP) (անգլերեն). 2019 թ․ հունվարի 27. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 3-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 3-ին.
  5. ↑ «Pakistani Taliban: Between infighting, government crackdowns and Daesh». TRT News (անգլերեն). 2019 թ․ ապրիլի 18. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ ապրիլի 18-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 3-ին.
  6. ↑ «US Drone Kills Afghan-Based Pakistani Taliban Commander». Voice of America (VOA) (անգլերեն). 2018 թ․ հուլիսի 4. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ մայիսի 9-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 3-ին.
  7. ↑ «Tehrik-e-Taliban Pakistan (TTP) claimed cross-border attack targeting Pakistani soldiers in North Waziristan». Islamic Theology of Counter Terrorism (ITCT) (անգլերեն). 2018 թ․ սեպտեմբերի 19. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ մարտի 10-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 3-ին.
  8. ↑ «TTP has a foothold in Afghanistan». Dawn News (անգլերեն). 2017 թ․ նոյեմբերի 17. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ նոյեմբերի 17-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 3-ին.
  9. ↑ «Lead Inspector General for Operation Freedom's Sentinel I Quarterly Report to the United States Congress I January 1, 2019 – March 31, 2019». Department of Defense Office of Inspector General (DoDIG) (անգլերեն). 2019 թ․ մայիսի 17. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հունիսի 1-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 3-ին.
  10. ↑ «US war on terror killed at least 65,000 people in Pakistan: study». The Nation (անգլերեն). 2018 թ․ նոյեմբերի 9. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 9-ին.
  11. ↑ Mohsin Hamid (2011 թ․ սեպտեմբերի 29). «Why they get Pakistan wrong». NYRoB (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ նոյեմբերի 9-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 3-ին.
  12. ↑ 12,0 12,1 «62pc cut in war on terror losses». Dawn News (անգլերեն). 2018 թ․ ապրիլի 27. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ մարտի 7-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 3-ին.
  13. ↑ Matthew Rosenberg (2013 թ․ հոկտեմբերի 28). «U.S. Disrupts Afghans' Tack on Militants». New York Times (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 3-ին.
  14. ↑ Umar Farooq (2014 թ․ հունվարի 1). «Afghanistan-Pakistan: The covert war». The Diplomat (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հունվարի 4-ին. «Latif spent much of his time since 2010 between Afghanistan and Pakistan, and it is believed he was a conduit for funding to the TTP. It now appears some of that funding might have come from Afghanistan's intelligence agency, the National Directorate of Security (NDS)....Yet, the president's spokesperson, Aimal Faizi, openly told reporters the NDS had been working with Latif "for a long period of time." Latif, Faizi said, "was part of an NDS project like every other intelligence agency is doing".»
  15. ↑ «Former Afghan intelligence head says Badaber attack is a 'tit for tat', terms TTP militants as 'martyrs'». Daily Pakistan (անգլերեն). 2015 թ․ սեպտեմբերի 19. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 20-ին.
  16. ↑ «Terrorism in Pakistan». The Nation (անգլերեն). 2016 թ․ ապրիլի 20. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ մարտի 8-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 3-ին.
  17. ↑ «APC: Political leaders decide on Taliban talks as first step» (անգլերեն). 2013 թ․ սեպտեմբերի 9. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 13-ին.
  18. ↑ «US commander commends Zarb-e-Azb for disrupting Haqqani network's ability to target Afghanistan». The Express Tribune (անգլերեն). 2014 թ․ նոյեմբերի 6. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 11-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 3-ին.
  19. ↑ «Gunmen kill 13 at Karachi's Jinnah International Airport». BBC News (անգլերեն). 2014 թ․ հունիսի 9. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 12-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 3-ին.
  20. ↑ 20,0 20,1 Umar Farooq (2019 թ․ հունվարի 1). «Terror incidents continued to decline in 2018» (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հունվարի 2-ին.