Ինսեկտոֆոբիա կամ էնտոմոֆոբիա, յուրահատուկ ֆոբիաներից մեկը` կապված միջատների հանդեպ վախի հետ։ Պատկանում է զոոֆոբիայի դասին[1]։ Ինսեկտոֆոբիան լինում է բոլոր տարիքի մարդկանց մոտ, սկսած մանուկ հասակից[2]։ Ինսեկտոֆոբիայի առավել տարածված տեսակներն են ապիֆոբիան (վախ մեղուներից) և միրմեկոֆոբիան (վախ մրջյուններից)[3]։
Ինսեկտոֆոբիան միջատների հանդեպ վախերի ընդհանուր անվանումն է։ Այն կարող է արտահայտվել ինչպես բոլոր տեսակի միջատների, այնպես էլ դրանց առանձին ներկայացուցիչների հանդեպ վախով։ Ինսեկտոֆոբիայի առավել տարածված տեսակներ են համարվում ապիֆոբիան (վախ մեղուներից), միրմեկոֆոբիան (վախ մրջյուններից), կնիդոֆոբիան (վախ խայթող միջատներից) և իզոպտերոֆոբիան (վախ տերմիտներից և փայտակեր միջատներից)[3]։ Գոյություն ունի տեսություն, ըստ որի այս վախի աղբյուրները գալիս են հնուց, երբ մարդիկ ապրելով անտառներում և քարանձավներում՝ մշտապես շփվում էին կենդանական աշխարհի վտանգավոր ներկայացուցիչների հետ, և որոշ միջատների խայթոցները կարող էին մահացու լինել մարդու համար։ Ինսեկտոֆոբիան կարող է առաջանալ օբյեկտիվ տարբեր պատճառներից, օրինակ, որոշ միջատների հետ բացասական շփումներից՝ մեղվի կամ մրջյունի խայթոցներից և դրանցից հետո զարգացող ալերգիկ ռեակցիաներից հետո։ Ինսեկտոֆոբիայի իռացիոնալ պատճառ կարող է հանդիսանալ միջատների՝ քթի կամ բերանի միջոցով մարմնի մեջ ներթափանցելու հանդեպ վախը, զզվանքը միջատի արտաքին տեսքից[2]։
Ինսեկտոֆոբիայի ախտանշանների դրևորումը կարող է զգալիորեն տարբեր լիներ յուրաքանչյուր հիվանդի մոտ՝ մեծահասակների մոտ, ավելի մեծ հոգեբանական կայունության շնորհիվ, կարող է արտահայտվել ոչ այդքան ինտեսնիվ, որքան երեխաների մոտ։ Այդուհանդերձ, մեծահասակների մոտ նույնպես կարող է լինել խուճապային գրոհներ. դրանք հաճախ կանանց մոտ են լինում։ Որոշ դեպքերում կարող են զարգանալ հոգեբանական ծանր ախտանշաններ, ինչի պատճառով հիվանդը ինքն իրեն կարող է վնասել (մարմնին թունավոր քսուքներ քսելով, միջատներին կրակով ոչնչացնելու փորձեր անելով և այլն)։
Ինսեկտոֆոբիայի ախտանշանային դրսևորումները կարող են արտահայտվել հետևյալ ձևերով՝
Կլինիկական պատկերի, ինչպես նաև հենց պացիենտների և նրանց հարազատների շրջանում անցկացված հարցումների հիման վրա կատարվում է ֆոբիայի ախտորոշում, երբեմն անհրաժեշտ կարող է լինել ուղղակիորեն դիտարկել պացիենտի ռեակցիան իր վախի առարկայի նկատմամբ[2]։
Ինսեկտոֆոբիայի բուժումը ցուցված է պացիենտի կյանքի որակը նշանակալիորեն բարձրացնելու համար։ Որպես ֆոբիայի այս տեսակի, ինչպես նաև՝ բոլոր մյուս ֆոբիաների, բուժում լիովին արդարացված է առճակատման գնալու և կոգնիտիվ-վարքաբանական թերապիան, որոնք մեծ մասամբ ազատում են պացիենտին միջատների հանդեպ իռացիոնալ վախից և նեղացնում են ֆոբիայի սահմանները՝ մինչև ռացիոնալ վախեր։ Մանկական ինսեկտոֆոբիայի դեպքում կարելի է սկսել միջատների մեծ, գունագեղ նկարներով հանրագիտարան ձեռք բերելուց, միջատների մասին ֆիլմեր դիտելուց[4]։
Անհրաժեշտ է խուսափել վախի հիպերկոմպեսացիայի դրսևորումներից, երբ պացիենտի մոտ առաջանում է տանը վտանգավոր միջատներ պահելու ցանկություն, քանի որ դա կարող է ֆոբիայի վերսկսման պատճառ դառնալ։ Ինսեկտոֆոբիայի կանխարգելման բովանդակությունը միջատների հետ շփումները, ինչպես նաև դրանց հետ կապված ցանկացած բացասական ազդեցությունները սահմանափակելն է[2]։