Լաբիրինթոս Օրտա (զբոսայգի)

Լաբիրինթոս Օրտա; (կատ.՝ Parc del Laberint d’Horta)
Տեսակ	քաղաքային զբոսայգի և hedge maze?
Կազմված է	Marquès d'Alfarràs palace?
Երկիր	Իսպանիա
Վարչատարածք	Horta?
Հիմնվել է	1794
Բացվել է	1971
Ճարտարապետ	Դոմենիկո Բագուտի

Լաբիրինթոս Օրտա զբոսայգի (կատ.՝ Parc del Laberint d’Horta, իսպ.՝ Parc del Laberint d’Horta), պատմական զբոսայգի Բարսելոնայում, քաղաքի նմանատիպ ամենահին այգին։ Գտնվում է Դեսվալս ընտանիքի նախկին կալվածքի տարածքում` Կոլսերոլա լեռնապարի բարձունքներից մեկի լանջին։ Զբոսայգին ընդգրկում է 18-րդ դարի այգին` նեոդասականության ոճով, և 19-րդ դարի այգին` ռոմանտիզմի ոճով։

Պատմություն

Լաբիրինթոս այգու պատմությունը սկսվում է 1791 թվականին, երբ մարքիզ Ժոան Անտոնի Դեսվալս ի դ’Արդենան` հողատարածքի սեփականատերը, ճարտարապետ Դոմենիկո Բագուտիի հետ մշակում է նեոդասականության ոճով այգի։ Ծրագիրն իրականություն են դարձնում վարպետներ Ժաումեն և Անդրեու Վալսը, ինչպես նաև ֆրանսիացի այգեպան Ժոզեֆ Դելվալիեն։

19-րդ դարի կեսին մարքիզի սերունդները վարձում են ճարտարապետ Էլիես Ռոջենթին, որպեսզի ընդարձակի այգին։ Ռոջենթը մշակում է ռոմանտիզմի ոճով նախագիծը` տաղավարներով, ծաղկաթմբերով, ջրվեժներով։ Ծրագրում կար նաև ջրանցք, որ միացնում էր վերին և միջին սանդղավանդերը։ Ջրանցքը կառուցվել է 1853 թվականին^[1]։

1880 թվականին Դեսվալսի պալատի կողքին ձևավորվում է ընտանեկան այգի։

19-րդ դարի վերջին Դեսվալսների առանձնատունը դառնում է հասարակական ու մշակութային միջոցառումների, ինչպես նաև բացօթյա թատերական ներկայացումների կազմակերպման վայր։

1967 թվականին Դեսվալսների ընտանիքը այգին հանձնում է Բարսելոնայի քաղաքային իշխանություններին, ինչից հետո այն բացվում են հասարակության այցելությունների համար 1971 թվականին։ Եվրամիության հովանավորությամբ մասշտաբային վերականգնման աշխատանքներ են իրականացվել 1994 թվականին։

Ժամանակակից կիրառում

Ներկայումս տարածքը զբոսայգի-թանգարան է` այցելությունների սահմանափակումով (այգի միաժամանակ չի կարող մտնել 750-ից ավել մարդ), որ սահմանվել է 1994 թվականին զբոսայգին և նրա տարածքի շինությունները պահպանելու նպատակով։ Այգու տարածքում արգելված են պիկնիկները (դրանց համար հրապարակ է ձևավորվել այգու մուտքից ոչ հեռու), շների զբոսանքները, հեծանվով այցելությունները և աղմկոտ խաղերը^[1]^[2]։

1993 թվականից սկսած` Դեվալսների հին պալատում գործում են Լաբիրինթոսի կառուցման կենտրոնը (Centre de Formación del Laberint), Բարսելոնայի քաղաքային իշխանություններին պատկանող Այգեգործական ինստիտուտը, ինչպես նաև մասնագիտացված գրադարան։

Հունիս-հուլիս ամիսներին քաղաքային իշխանությունները կազմակերպում են դասական երաժշտության համերգներ^[2]։

Կառուցվածք

Մուտքից աջ գտնվում է Դեսվալսների նախկին պալատը, որը նեոգոթիկայի տարրերով է և նեոարաբական ոճով։ Այս համալիրի մեջ է մտնում նաև Torre Sobirana միջնադարյան աշտարակը։

Այգին, որի մակերեսը 9.1 հա է, բաժանված է երկու մասի` նեոդասական և ռոմանտիկ այգիներ։ Ամբողջ այգու տարածքում տեղակայված են բազմաթիվ քանդակներ, որոնցից շատերը ստեղծված են հին հունական դիցաբանության մոտիվներով, մյուսները` ազգային։

Նեոդասական այգի

Նեոդասական այգին բաղկացած է երեք սանդղավանդերից.

Ստորին հարթակում գտնվում է բավիղը` բույսերից կենդանի ցանկապատով։ Նրանից է առաջացել այգու անունը։ Լաբիրինթոսը բաղկացած է 750 մ երկարությամբ ձգվող նոճիներից։ Մուտքի մոտ տեղադրված է մարմարե քանդակ, որ պատկերում է Արիադնային, Թեսևսին, իսկ կոմպոզիցիայի կենտրոնում սիրո աստված Էրոսն է։
Միջին հարթակում` ուղիղ լաբիրինթոսի տակ, գտնվում են իտալական ոճով երկու տաղավարներ` տոսկանյան սյուներով ու Դանայայի ու Արիադնայի քանդակներով, որոնք հին հռոմեական կլորավուն տեսակի մեհյանների ճիշտ կրկնօրինակն են։ դեպի երրորդ հարթակ տանող մեծ աստիճանի հարևանությամբ գտնվում է գինու ու գինեգործության աստծո` Դիոնիսոսի քանդակը։
Երրորդ` ամենաբարձր հարթակում կա տաղավար` նվիրված ինը մուսաներին։ Տաղավարի հետևում գտնվում է մեծ ջրավազան, որի ջուրը բնական աղբյուրներից է։

Երկրորդ և երրորդ սանդղահարթակները բաժանված են «Ռոմանտիկ ջրանցքով», որի ծայրամասերից մեկու ձևավորել են «Սիրո կղզին» (Illa de l’Amor):

Ռոմանտիկ այգի

Ռոմանտիկ այգին բաժանված է տարբեր ծաղկաթմբերի և փոքր հրապարակների, որոնք գտնվում են մեծ ծառերի ստվերում։ Այգու այս մասում կա ջրվեժ։ Այստեղ այգու սկզբնական տեսքից քիչ հետքեր են պահպանվել։ Հավանաբար ռոմանտիկ այգին ձևավորվել է մահվան թեմայով. այստեղ նույնիսկ կա փոքր գերազմանոցի նմանագործում, մինչդեռ նեոդասական այգին սիրո թեմայով է ստեղծված։

Բուսականություն

Այգում տնկվել են տարատեսակ, այդ թվում և հազվադեպ հանդիպող ծառատեսակներ։ Դրանցից են քարե կաղնին (Quercus ilex), գնդաձև էվկալիպտը (Eucalytus globulus) և մաթուզենին (Arbutus unedo): Շատ են մշտադալար ծառատեսակները։ Ծաղիկներից աչքի են ընկնում աֆրիկյան շուշանները, որոնք անվանում են «սիրո ծաղիկներ»։

Այգում աճեցնում են կամելիաներ, իսկ մուտքը զարդարում են կարմիր ալպիական մանուշակները։

Լաբիրինթոս

Լաբիրինթոսը հիմնադրվել է 1792 թվականին՝ դառնալով այգու գլխավոր տարրը։ Լաբիրինթոսի չափը 45х48 մ է։ Ցանկապատի երկարությունը 750 մ է։ Կենդանի ցանկապատը բաղկացած է նոճիներից, բարձրությունը 2.5 մ է։ Լաբիրինթոսի մուտքը գտնվում է նրա հարավարևմտյան անկյունում. այն նոճիներով ձևավորված կամար է։ Լաբիրինթոսի մուտքի մոտ տեղադրված է բարձրաքանդակ, որ ներկայացնում է Արիադնային Թեսևսին կծիկ տալիս։ Քանդակի պատվանդանին գրված է.

Entra, saldrás sin rodeo

El laberinto es sencillo
No es menester el ovillo
Que dio Ariadna a Teseo.

Լաբիրինթոսի կենտրոնում կա կլորավուն փոքր հրապարակ, որից դուրս է գալիս 8 ճանապարհ։ Նրանցից յուրաքանչյուրը նշված է նոճու կամարով։ Հրապարակի կենտրոնում կա քանդակ, ինչպես նաև քարից շրջանաձև նստարան։

Հետաքրքիր փաստեր

Իսպանիայի միապետները երեք անգամ այցելել են այգի։
Միջին հարթակի տաղավարները բանաստեղծ Ժոան Մարագալի կողմից ընտրվել են դասական ներկայացումներ ցույց տալու համար։ 1898 թվականի հոկտեմբերի 10-ին տեղի է ունեցել Գյոթեի «Իփիգենիան Տավրիսում» ողբերգության առաջնախաղը, որ թարգմանել էր Մարագալը^[3]։
Այգում նկարահանվել են գերմանացի կինոռեժիսոր Թոմ Տիկվերի «Պարֆյումեր՝ մի մարդասպանի պատմությունը» ֆիլմի դրվագներ։
Այգում նկարահանվել են ամերիկացի կինոռեժիսոր Լինն Բոուսմանի «11-11-11» ֆիլմի դրվագներ։

Պատկերասրահ

Դեսվալսների պալատը
Դանայայի տաղավարը
Երկու տաղավար
Դիոնիսոսի կիսանդրին
Նեոդասական տաղավարը
Էգերիայի շատրվանը
Ռոմանտիկ ջրանցքը
Ջրվեժ ռոմանտիկ այգում
Տնային այգի
Տոսախի այգի: Պալատը գտնվում է աջ կողմում` քարե ցանկապատի հետևում:

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 «Home | Turisme | El web de la ciutat de Barcelona». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հուլիսի 22-ին. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 4-ին.
↑ ^2,0 ^2,1 Parc del Laberint d`Horta in Barcelona(չաշխատող հղում)
↑ Alexandre Cirici i Pellicer, Barcelona pam a pam. — Barcelona 1971 (7th ed. 1985) Ed. Teide ISBN 84-307-8187-0

Արտաքին հղումներ

Բարսելոնայի այգիներն ու զբոսայգիները Արխիվացված 2013-08-07 Wayback Machine

[autogenerated2-1] 1,0 ^1,1 «Home | Turisme | El web de la ciutat de Barcelona». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հուլիսի 22-ին. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 4-ին.

[autogenerated1-2] 2,0 ^2,1 Parc del Laberint d`Horta in Barcelona(չաշխատող հղում)

[cirici-3] Alexandre Cirici i Pellicer, Barcelona pam a pam. — Barcelona 1971 (7th ed. 1985) Ed. Teide ISBN 84-307-8187-0

[1]

[2]

[3]