Կյուրեղ-մեթոդիոսական եղբայրություն

Նիկոլայ Կոստոմարովի «Ոկրաինական ժողովրդի ծագումնաբանությունը» գրքի կազմը

Կյուրեղ-մեթոդիոսական եղբայրություն (ուկրաիներեն՝ Кири́ло-Мефо́діївськеще, նաև՝ Кирило-Мето́діївське^{[1][2][3][4][5]}, Україно-слов'янське товариство, Кирило-Мефодіївське братство) , ուկրաինական առաջին գաղտնի քաղաքական կազմակերպությունը։ Ստեղծվել է ցարական Ռուսաստանի տիրապետության ժամանակաշրջանում՝ 1845 թվականի վերջերին, Կիևում^[6] և հենվել է ուկրաինական ազատագրական, ինքնավարական շարժման ավանդույթների վրա։ Եղել է ուկրաինական հողի վրա ազգային շարժման վերելքի և համասլավոնական շարժման ակտիվացման դրսևորումներից մեկը, շարժումներ, որ սկիզբ էին առել ու ծավալվել «Ժողովուրդների գարուն» անվանումով հայտնի համաեվրոպական հեղափոխական ճգնաժամի հասունացման ժամանակաշրջանի ազատագրական գաղափարների ազդեցությամբ^[6]։

Գաղտնի ընկերության անդամներ (ի դեպ, նրանք միմյանց «եղբայրիկ»՝ братчик էին անվանում) դարձել են Կիևի և Խարկովի համալսարանների սաներ, շրջանավարտներ ու աշխատակիցներ, որոնցից առաջատար դեր են խաղացել Ն.Կոստոմարովը, Տ. Շևչենկոն, Գ. Անդրուզսկին, Վ. Բելօզերսկին, Ն. Գուլակը, Պ. Կուլիշը։ Ընկերության գոյության ժամանակամիջոցում նրա գաղափարախոսությունն էական փոփոխություններ է կրել. գաղտնի կազմակերպության ստեղծման հիմքը հանդիսացած սլավոնների միավորման խնդիր-գաղափարը հետագայում կոնկրետացել է երկու ուղղություններում՝ 1.սլավոնական ժողովուրդների իրավահավասար համագործակցություն և 2.Ուկրաինայի վերածնունդ^[6]։

Պատմություն

Գաղտնի ընկերության նպատակներն էին՝ քրիստոնեական սկզբունքների և սլավոնաֆիլ հայացքների համաձայն ազատականացնել կայսերական Ռուսաստանի հասարակական-քաղաքական համակարգը, վերջ տալ ճորտատիրությանը, լայնորեն մատչելի դարձնել հանրային կրթությունը, ռուսական կայսրությունը վերածել սլավոնական ազատ ժողովուրդների դաշնության, որտեղ ռուսները պետք է լինեին մյուսներին հավասար, և ոչ թե տիրապետող ազգություն։ Ըստ ընկերության անդամ Միխայլո Հրուշևսկու՝ պետք է ներմուծվեին նաև խոսքի, մտքի, կրոնի ազատության ազատական-ժողովրդավարական սկզբունքներ^[7]։

Ընկերության ստեղծման գլխավոր նախաձեռնողը ռուս և ուկրաինացի անվանի պատմաբան Նիկոլայ Կոստոմարովն էր (1818-1885)։ Հենց նրա առաջարկությամբ էլ գաղտնի կազմակերպությունը անվանակոչվել էր ի պատիվ սլավոնական ազգերի սուրբ հերոսներ համարվող Կյուրեղի և Մեթոդիոսի, ովքեր տարածել էին քրիստոնեությունը և ստեղծել էին գիր, որը գործածում էին և ներկայումս էլ գործածում են սլավոնական մի շարք ժողովուրդներ։

1847 թվականի մարտի 3-ին Կիևի համալսարանի ուսանող Ա. Պետրովը իշխանություններին հայտնել է գաղտնի ընկերության մասին։ Մարտ-ապրիլ ամիսներին ժանդարմները ջախջախել են կազմակերպությունը, անդամների մեծ մասին բանտերը նետել կամ աքսորել։ Տարաս Շևչենկոյին ուղարկել են հարկադիր զինվորական ծառայության, Կոստոմարովին աքսորել են Սարատով։

Գրական, գիտական, դասախոսական աշխատանքի նրանք կարողացել են վերադառնալ 1850-ական թվականներին։

Տես նաև

• Կյուրեղ և Մեթոդիոս

Գրականություն

• М. Возняк. Кирило-Методіївське Братство. Львів, 1921
• М. Кармазіна. Кирило-Мефодіївське товариство // Політична енциклопедія. Редкол.: Ю. Левенець (голова), Ю. Шаповал (заст. голови) та ін. — К.: Парламентське видавництво, 2011. — с.328 ISBN 978-966-611-818-2
• Симоненко Р. Г. Кирило-Мефодіївське товариство //  — С. 297—298.
• Кирило-Мефодіївське товариство //  — С. 475—476.
• Петровський В., Радченко Л., Семененко В. {{{заглавие}}}. — ISBN 966-8182-62-6
• Праці Історичного відділу Інституту марксизму. Рік 1, вип. 2 : ”Молода Україна” : до восьмидесятих роковин Кирило-Методіївського братства / З. Гуревич ; ред. М. Яворський. – Харків : Держ. вид-во України, 1928. – 117 с.
• Возняк М. Кирило-Мефодіївське Братство / написав Михайло Возняк. — Львів : Накладом фонду ”Учітеся, брати мої”, 1921. – 238 с. – (Учітеся, брати мої! ; ч. 3).
• Сергієнко Г. Як. Яскрава сторінка визвольного руху : (до 125-річчя Кирило-Мефодіївського т-ва) / Г. Я. Сергієнко. — Київ : Т-во ”Знання” Укр. РСР, 1971. – 52 с.
• Семевский В. И. Кирилло-Мефодиевское общество, 1846–47 г.г. — М. : Изд. журн. ”Голос минувшего”, 1918?. – 72 с.

Ծանոթագրություններ

1. Зінченко, Арсен (2016). Кирило-Методіївське братство 1918 – 1920 рр. в українському церковному рус. Українознавство.
2. Міяковський, В. 3 історії української книжки, II. Видавничі пляни Кирило-методіївського товариства / В. Міяковський // Книгар. - 1919. - № 28. - стлб. 1895-1902
3. Величковська, Юлія (2016). Антиколоніальні ідеї Кирило-Методіївського братсва. Українознавство.
4. Паламарчук, Ніна (2016). Освітні ідеї православних братств та Кирило-Методіївського товариства (порівняльний аспект). Українознавство.
5. Міяковський, В. 3 нових матеріялів до історії Кирило-методіївського братства
6. Р.Г. Симоненко {{{заглавие}}}. — Т. 4:Ка-Ком.
7. Ukraine's Struggle for Self-Government - by Professor Michaelo Hrushevsky, The New York Times Magazine, February 17, 1918 (PDF)

Արտաքին հղումներ

• Книги буття українського народу
• Записка Василя Білозерського
• Вибрані документи з матеріалів слідчих справ Кирило-Мефодіївського товариства
• Справа про слов'янофільство та українофільство
• Доповідь О. Ф. Орлова Миколі I про діяльність Кирило-Мефодіївського товариства (Вирок)
• Журнал слідства
• Документи та матеріали у справі товариства, що стосуються Тараса Шевченка.
• Олександр Салтовський. Концепції української державності в історії вітчизняної політичної думки (від витоків до початку XX сторіччя).
• Кирило-Мефодіївське товариство в Електронній бібліотеці "Культура України"
• Cyril and Methodius Brotherhood article in the Encyclopedia of Ukraine of the Canadian Institute of Ukrainian Studies.