Հետերոհայրիշխանություն

Հետերոհայրիշխանություն կամ հետերոպատրիարխատ (հետերոսեքսուալություն և հայրիշխանություն բառերից), սոցիալ-քաղաքական համակարգ, որտեղ ցիսգենդեր տղամարդիկ իշխանություն ունեն ցիսգենդեր կանանց, այլ սեռական կողմնորոշում և գենդերային ինքնություն ունեցող անձանց նկատմամբ։ Հետերոհայրիշխանությունը տերմին է, որը ընդգծում է, որ կանանց և ԼԳԲՏՔ անձանց նկատմամբ խտրականությունը հիմնված է նույն սոցիալական սեքսիստ սկզբունքի վրա[1][2][3]։

Հետերոհայրիշխանությունը ստեղծում է ռասայական և սեռական փոքրամասնությունների ճնշման և անհավասարության միջավայր[4]։ Այն հիմնվում է գենդերային դերերի այն պատկերացումների վրա, որտեղ տղամարդիկ պատկերվում են ուժեղ, կարողունակ և խելացի, իսկ կանայք՝ թույլ, անկարող և հիմար։ Հարկադիր հետերոհայրիշխանության ռեժիմում ստեղծված գենդերային և սեռական այսպիսի ինքնություններն ապահովում են հետերոսեքսուալ տղամարդկանց իշխանությունը[5]։

Հետերոհայրիշխանական հասարակության համար հիմնարար է գենդերը «կանանց խնդիրներին», իսկ սեռական կողմնորոշումը «սեռական փոքրամասնությունների խնդիրներին» վերագրելը[6]։ Հետերոսեքսուալ տղամարդկանց այսպիսի համակարգը օժտում է առավելություն այլ գենդերի և սեռական փոքրամասնություն ունեցող անձանց նկատմամբ, որը խրախուսվում է և պարգևատրվում[7]։

Ֆեմինիզմի տեսանկյունից «հայրիշխանություն» տերմինը բնութագրում է ընտանիքում հոր իշխանությունը, որտեղ կանայք դառնում են իշխանության ենթականեր։ 1980-ական և 1990-ական թվականներին քվիր տեսության առաջացման և հետերոնորմատիվության, գենդերային բինարության խնդրականացման հետ տղամարդու այսպիսի գերիշխանությունը սկսեց քննվել ոչ միայն սեռի և գենդերի, այլև սեռականության մակարդակում[1][8]։ Հայրիշխանություն տերմինի հիման վրա սկսեց ձևավորվել հետերոհայրիշխանություն տերմինը՝ ընդգծելու տղամարդու գերակայությունը հասարակության մեջ սեքսիզմի/հետերոսեքսիզմի մշակութային գործընթացների արդյունքում[9]։

Հետերոհայրիշխանությունը շատ հաճախ դառնում է ֆեմինիստական վերլուծությունների առարկա, որի օգնությամբ փորձ է կատարվում բացատրելու ժամանակակից հասարակության կառուցվածքը՝ հիմնված իշխանության և ճնշման փոխկապակցվածության հիերարխիկ համակարգի վրա։ Այս ենթատեքստում սովորաբար հասկանում են, որ տղամարդը սովորաբար զբաղեցնում է իշխանության գլխավոր դիրքը, իսկ կանայք հիմնականում ենթարկվում են սոցիալական ճնշումների[10]։ Նմանօրինակ կառուցվածքը ամրապնդվում է գենդերային նորմերով, որոնք տղամարդկանց և կանանց վերագրում են տղամարդկային և կանացի հատկանիշներ[11]։ Հետերոհայրիշխանությունը սոցիալ-քաղաքական գերիշխանության մի համակարգ է, որտեղ ցիսգենդեր հետերոսեքսուալ տղամարդկանց տրվում է առավելություն, և անձինք պարգևատրվում են տղամարդկային հատկանիշների արտահայտման համար։ Նմանապես, կանայք կամ կանացի հատկանիշներ ունեցող անձինք ստանում են ավելի քիչ արտոնություններ, որի պայմանավորում է սոցիալ-քաղաքական, տնտեսական անբարենպաստ վերաբերմունքի[12]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 Unpacking Hetero-Patriarchy: Tracing the Conflation of Sex, Gender & Sexual Orientation to Its Origins.
  2. ↑ De la cama a la calle: perspectivas teóricas lésbico-feministas (PDF) (Spanish). Brecha Lésbica. 2006. էջ 83. ISBN 978-958-9307-61-8. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2018 թ․ հոկտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 4-ին.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  3. ↑ (Իսպաներեն) La persistencia del heteropatriarcado.
  4. ↑ Decolonizing Feminism: Challenging Connections between Settler Colonialism and Heteropatriarchy. Feminist Formations. 2013.
  5. ↑ Valdes, Francisco. «Unpacking Hetero-Patriarchy: Tracing the Conflation of Sex, Gender & Sexual Orientation to Its Origins». Yale Journal of Law and Humanities. 8.
  6. ↑ Coombs, Mary (1996) "Comment: Between Women/Between Men: The Significance for Lesbianism of Historical Understandings of Same-(Male)Sex Sexual Activities," Yale Journal of Law & the Humanities: Vol. 8: Iss. 1, Article 9.
  7. ↑ Pierceson, Jason (2016). Sexual Minorities And Politics. Lanham, Maryland: Rowman & Littlefield. էջ 9. ISBN 9781442227682.
  8. ↑ Jeffreys, Sheila (1993). The Lesbian Heresy: A Feminist Perspective on the Lesbian Sexual Revolution. Spinifex Press. էջ 208. ISBN 1-875559-17-5.
  9. ↑ Glick, Peter (2001 թ․ փետրվար). «An ambivalent alliance: Hostile and benevolent sexism as complementary justifications for gender inequality». American Psychologist. 56 (2): 109–118. doi:10.1037/0003-066x.56.2.109. PMID 11279804. Վերցված է 2016 թ․ սեպտեմբերի 26-ին.
  10. ↑ Connell, Raewyn (2013). «The Social Organization of Masculinity». Feminist Theory Reader Local and Global Perspectives. Routledge. էջեր 253–263.
  11. ↑ de Beauvoir, Simone (2013). «The Second Sex : Introduction». Feminist Theory Reader. Routledge. էջեր 40–48.
  12. ↑ Kandiyoti, Deniz (2013). «Bargaining with Patriarchy». Feminist Theory Reader Local and Global Perspectives. Routledge. էջեր 98–106.
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հետերոհայրիշխանություն» հոդվածին։
Microsoft: 2778458154